Eimreiðin - 01.01.1901, Blaðsíða 12

12
að búa til«; um goðorð, er voru búin til út af sjálfum dómnum
og handa honum, gat ekkert réttara eða annað yfir höfuð staðið
í Grágás, en það sem þar stendur þann dag í dag. það sem
beinast liggur við er þá að skilja orðin svo, sem hin nýju goðorð
séu þau, er mynduðust og urðu að myndast jafnframt því sem
fimtardómurinn var stofnaður. Ekki þessu til styrkingar, heldur
beinlínis til sönnunar eru svo orð og vitnisburður Njálu, sem að
engu leyti eru tortryggileg.1 Afleiðingin af þessu verður blátt
áfram sú, að setning fimtardóms og upptaka nýrra goðorða útaf
1 Höf. segir., að Njála láti »fimtardómssetninguna gerast nokkrum tíma áður en
kristni var lögtekin«. Þetta kemur til af því, að höf. lokar augunum og vill ekki
sjá, að kristniþátturinn í Njálu er innskot, og að það er þess vegna, að tímatalið
villist. —• Eg get ekki stilt mig um að rita hér nokkur orð um hina alkunnu klausu
í 97. kap. Njálu um lögréttuskipunina. Það er eins og það líti út fyrir, að höfundur
þeirrar klausu hafi ætlað, að breytingar hafi verið gerðar á lögréttunni um leið og
fimtardómur var settur. í*essi klausa er óskilmerkilega rituð og skýrir að nokkru
leyti frá lögréttunni eins og hún alla tið var, að minsta kosti frá því um 965. l?ar
stendur »ok skal þá velja til þess« [0: að sitja á miðjum pöllum] (goðabekkn-
um) osfrv. fetta hafa sumir skoðað sem Njáll hafi lagt það til, að aðallögréttumenn-
irnir skyldu hér eftir (þ. e. eftir 1004) vera valdir (áherzlan lögð á þetta orð), og
hefði þetta átt að vera til þess að hnekkja goðavaldinu. Þetta er nú svo rangt
sem mest má verða. í*að má nærri geta, hvort goðarnir sjálfir, sem áttu að
greiða atkvæði um þessa breytingu, mundi nokkru sinni ganga að því, — og það
má nærri geta, hvort spekingnum Njáli mundi nokkuru sinni hafa getað dottið
önnur eins heimska í hug. Og þó á þetta að hafa fram farið(!), þótt allir viti,
að það voru goðarnir einir, sem alla tíð skipuðu lögréttu, án þess að vera nokk-
uru sinni valdir til þess. Vilhj, Finsen hefur meistaralega sýnt, hve röng öll klausan
er og álítur, að hún sé innskot og getur þess, að hana vanti í eitt handritið (G) —
sama hafa útgefendurnir bent á i útg. 1875. í*að er þe^ta atriði, sem ég vildi hér
sýna frekar fram á. I raun og veru mætti segja, að það væri marklítið, þótt eitt
hdr. slepti henni. En gáum betur að. Handritin G og I, í konungsbókhlöðunni,
eru hér um bil orðrétt eins — eins og sjá má af útg. —, en þó ekki lengur en
aftur að 65. kap. hér um bil. Upp úr því verða þau aðskila, og I fylgist með hin-
um handritunum. Þetta er svo að skilja, að I er skrifað upp eftir 2 handritum,
hvernig sem á því stendur, og hefur hið síðara verið skyldara þeim, er nú eru 'til,
en þvi, sem upphaflega var ritað eftir. G hefur þar á móti stöðugt ritað eftir sama
hdr., og í því hefur vantað þessa klausu — og það er einkar merkilegt, því að
það hdr. hefur hlotið að vera gamalt og jafnvel eldra en nokkurt hdr. af Njálu, er
nú er kunnugt. En einmitt þetta styrkir aftur mjög þá skoðun — og jafnvel sannar
—, að klausan sé innskot frá lokum 13. aldar, og um leið tilbúningur afritara, og
það er líka sú ættin, sem hún sver sig í að öllu leyti. — [Vérum getum með engu
móti fallist á skoðun hins háttvirta höf. á þessum stað í Njálu og allra sízt að skýr-
ing próf. Maurers og dr. Rosenbergs á tillögu Njáls sé »svo röng sem mest má
verða. Hún stefnir að vorri skoðun i alveg rétta átt, þó hún þurfi lagfæringa við,
og munum vér ef til vill skýra það betur í sérstakri grein. RITSTJ.].