Eimreiðin - 01.01.1907, Page 40

4o
Mér finst líklegra, að »seinni plágan« hafi verið Pest fremur en
nokkur önnur veiki, af þeim ástæðum sem ég nú skal greina.
Það er aðeins um einn sjúkdóm að ræða, sem getur komið til tals
um, að hafi gengið yfir með jafn miklu manntjóni á þessum tíma, annar
en Pestin, og það er Enski svitinn (sudor anglicus eða the sweating
sickness), og skulum vér því athuga hann dálítið nánar.
Enski svitinn1 er sjúkdómur, sem vér aðeins þekkjum frá sögu-
tímabilinu 1486—1551. Þá kemur þessi veiki alt í einu fram á sjónar-
sviðið, eins og skollinn úr sauðarlegg, án þess nokkurn tíma hafi til
hennar spurst fyr né síðar. Eins og nafnið bendir á, kom hún upp á
Englandi og var að mestu leyti bundin við þetta land. »Svitinn« hófst
í Rósastríðinu 1486 og gekk yfir alt England á 4 mánuðum. Hann var
ákaflega mannskæður og svo bráðdrepandi, að sagt er að vart hafi
hundraðasti hluti sjúklinganna lifað hann af, en eigi virðast jafnmargir
hafa sýkst af honum og Pestinni. Eftir 4 mánuði var þessi faraldur um
garð genginn, og til hans spyrst svo ekkert fyr en 1507. Þá gýs hann
aftur upp og gengur aftur á einu misseri yfir alt England, en töluvert
vægari en áður. í þriðja sinn gekk Svitinn 1518 og var þá jafnvel
skæðari en í fyrsta skifti. Allar þessar þrjár farsóttir gengu aðeins yfir
England og breiddust eigi tií annarra landa, ekki einu sinni til Skotlands
né Irlands, og er það mjög eftirtektarvert. f*að var fyrst er veikin
gekk í fjórða sinn 1529, að hún breiddist til annarra landa
og óð yfir allan norðurhluta Evrópu. 1 síðasta sinn sýndi Svit-
inn sig á Englandi 1551, fremur vægur, og breiddist eigi út, en síðan
hefur aldrei til hans spurst frekar.
Svitaveikin var mjög einkennileg. Hún byrjaði með snöggri köldu,
sem brátt snerist í ákafan hita, og sló þá megnum og daunillum svita út
um allan líkamann, en þar á eftir sótti á menn svefnmók og máttleysi.
Sumir dóu eftir 2—3 klukkustundir, einkum ef svitinn gat eigi brotist út.
Ennfremur fylgdi oft hjartsláttur, hræðsla, verkir í útlimum og maganum.
Þeir sem lifðu veikina þjáðust lengi á eftir af hjartveiki.
Menn komust smátt og smátt upp á að lækna sig með því að dúða
sig vel í rekkjuvoðum og hjálpa svitanum til að brjótast út. Stundum
voru sjúklingarnir saumaðir inn í rúmfötin eins og í poka. Margir læknar
eru þeirrar skoðunar, að »Enski svitinn« hafi verið eins konar skæð »In-
flúenza«, því einkennin eru í mörgu lík; aðrir halda að það hafi verið
sjúkdómur, sem enn þekkist og Frakkar kalla »suette miléaire«, en sem
nú er mjög vægur.
Pestin og Enski svitinn eiga eigi sammerkt að öðru en því, að
hvorttveggja eru megnir hitasjúkdómar, ákaflega mannskæðir, en að
öðru leyti eru þeir harla ólíkir, enda virðast menn hvergi hafa blandað
þeim saman og vilzt á þeim. Hvar sem »Enski svitinn« kom, tóku
menn eftir aðaleinkennum hans, þessum voða-svita, og öllum kom saman
um, að nefna hann sama nafni. Það sýnist því vera næsta undarlegt, að
enginn skyldi veita því eftirtekt hér á landi, ef seinni plágan hefði verið
»Enski svitinn«.
1 Sjá Haeser: Geschichte der epidemischen Krankheiten, bls. 326 o. s. frv., og
Mansa: Folkesygdommenes Historie i Danmark, bls. 140—142.