Eimreiðin - 01.01.1907, Qupperneq 41

4i
En það sem mér finst aðallega mæla á móti því, að þessi sjúk-
dómur hafi borist hingað til landsins 1494 eða um það bil, er, að þá
var hvergi neitt faraldur af veikinni, hvorki á Englandi né
annarstaðar, eftir því sem sagan segir. Og hefði nú máske verið
einhver lítilsháttar brögð að henni einhverstaðar á Englandi, hvers vegna
breiddist hún þá ekkert út þar, né heldur til landa, sem lágu nær og
voru í fjörugra sambandi við Bretland en ísland? Það ganga þrjár
skæðar farsóttir af Svitanum yfir alt England, sem komast hvorki til
Skotlands né írlands og því síður til meginlands Evrópu. Því ólíklegra
finst mér að hún hafi gert krók á leið sína og farið tii íslands. Veikin
virðist hafa þurft einhverjar sérlega hagfeldar ástæður til að geta breiðst
út. Það var fyrst er hún gekk í fjórða sinn, að henni tókst að komast
út fyrir landamæri Englands, og breiðast út um Evrópu norðanverða.
Því kom hún ekki þá til íslands?
Alt bendir á að þessi sótt hafi verið þess eðlis, eins og ýmsar aðrar,
að hún hafi haft mjög stuttan undirbúningstíma; en þess konar sóttir eiga
mjög erfitt með að berast til fjarlægra landa nema því aðeins, að sam-
göngur séu mjög tíðar og fljótar. A langri leið deyja annaðhvort sjúkl-
ingarnir eða batnar áður en að landi er komið, þegar um skjóta og
skæða veiki er að ræða, og þess vegna minni líkur, að þeir sýki frá
sér; ennfremur er sjaldgæft að skip með sjúklinga leggi til hafs langa
sjóleið, heldur leita þau til næstu hafna.
Um Pestina vitum vér hins vegar að hún gjörði vart við sig hér og
hvar í Evrópu allan þennan tíma, og á Englandi er sagt að hún hafi
aldrei útsloknað til fulls alla fimtándu öldina.1 Jón Thorsteinsson land-
læknir getur þess í ritgjörð sinni um farsóttir á Islandi, sem hann hefur
skrifað í Memoires de l’academie royale T. VIII. p. 26—55 (tilfært í
Schleisner: Island fra lægevidenskabeligt Standpunkt), að Pestin hafi
gengið í Shropshire á Englandi um sama leyti og seinni plágan gekk,
en ekki hefi ég getað fundið heimildir Thorsteinssons fyrir því.
Hafi þessi drepsótt — sem ólíklegt er — fluzt til landsins í klæði,2
eins og annálarnir segja, þá væri það fremur hugsanlegt um Pest en
Enska svitann, því kunnugt er að pestarsóttnæmið getur fluzt milli landa
í hinum og þessum vörum, en ekki getur sagan um nein slík dæmi um
Enska svitann; þvert á móti halda sumir sagnaritarar því fram, að Svit-
inn hafi eigi verið næm veiki (sbr. Haeser)
Eg vil ekki þverneita þeim möguleika, að »seinni plágan« hafi
verið Enski svitinn. Eins og hann gat gosið upp á Englandi, án þess
nokkur vissi, hvaðan hann kæmi og hvert hann fór, hvers vegna gat
hann ekki eins þotið alt í einu upp á íslandi og breiðst út? Hvernig
myndast sóttir upprunalega? Hvernig verða sóttkveikjurnar upphaflega
til? Þetta eru spurningar, sem enginn getur enn þá svarað, en sem
öllum er forvitni á að fá vitneskju um. En hvað sem öllum getgátum
líður, finst mér fleiri líkur benda til þess, að »seinni plágan« hafi verið
Pest, heldur en Enski svitinn, og ég vil að endingu geta þess, að bæði
Sjá Encyklopedia Britannica undir »plaque«.
Safn til sögu íslands Kbh. 1856, bls. 43.