Eimreiðin - 01.01.1907, Qupperneq 66

66
liggur ætíð bak við orðin hjá honum, þegar kvæði hans eru krufin til
mergjar. Ég ætla að honum verði skipað hátt sæti meðal íslenzkra skálda,
þegar pólitík og embættisannir lúta í lægra haldi hjá honum, »vængirnir
(eru) vaxnir og fleygir«, og skáldgáfa hans fær að njóta sín. J.St.
ÁRAMÓT. Winnipeg 1906.
Þar eru fyrst fundagjörðir frá síðasta kirkjuþingi landa þar vestra,
og skal hér eigi fjölyrt um efni þeirra. þá ræða sú, er flutt var við
þingbyrjun, og svo kemur fyrirlestur um íslenzka óbilgirni, eftir séra
Björn B. Jónsson, og varð mér starsýnt á hann. Höfundurinn finnur sárt
til þess, hve löndum kemur illa saman, og vill að það lagist, og er það
lofsvert, en honum tekst sumstaðar miður eri skyldi. Hann nefnir frelsis-
þrá og óbilgirni forfeðra vorra í sömu andránni, og er það rétt. En þótt
hann trúi fast á erfðir, verðúr honum ekki að vegi að minnast á hið fyr-
talda, er hann tekur að hrakyrða íslendinga þá, er nú lifa, fyrir óbil-
girni þeirra. Éað er einmitt hin sterka og viðkvæma frelsis- og réttar-
kend hvers einstaklings, sem var og er aðaleinkenni þjóðar vorrar.
Óbilgirnin íslenzka er ekki annað en ranghverfan á þessari kend, sem
út er snúið, þá er misjöfnu mætir. Hana sér höf., en eigi rétthverfuna,
sem oss er sómi að.
Éá fer hann hörðum orðum um blaðamensku heima, og er svo að
heyra, sem þar stingi mjög í stúf við það, er hann kallar »hina nýju
amerísku menningu«. Þetta er að sjá flísina í auga bróður síns o. s. frv.
í Fjallk. þ. 10. og 22. des. síðastl. ár eru tínd til slík ókvæðisorð úr
ísl. blöðum vestra, að varla eru þau eftir hafandi. Það er því rétt hjá
höf., að viðsjárvert væri það löndum vestra, að banna börnum sínum að
lesa heimablöðin, því að þá yrðu þeir að banna þeim sín blöð — ekki
síður. Jón Ólafsson er eini íslenzki ritstjórinn austan hafs, sá er mér
þykir hrakorður, svo að orð sé á gerandi, enda fékst hann lengi við
blaðamensku þar vestra. Höf. talar um guðleysi manns nokkurs, og
getur þess um leið, að hann sé launaður af Iandssjóði til þess, að yrkja
ljóð. Hví gjörir hann það ? Þykir honum það eigi við eiga, að þingið
meti að verðleikum ljóðgjörð hans, hverrar trúar sem hann er? í Ame-
ríku er þó trúfrelsi enn þá víðtækara en heima. Loks er »Sókn og
vörn*, fyrirlestur eftir séra Kristinn K. Ólafsson. Hann er þann veg
kristinn, að hann vill »mæla menninguna eftir mælikvarða kristindómsins«,
en eigi »kristindóminn eftir mælikvarða menningarinnar«, og þarf þá ekki
lengur vitnanna við. Éað er með öðrum orðum íhaldsstefnan (sem höf.
kallar) eða bókstafstrúin, sem svo er nefnd, sem hér er haldið fram.
Ekki er það rétt hjá höf., að tala trúboða meðal heiðingja sé áreiðan-
legt merki þess, hvernig kristindóminum líður. Fyrst og fremst getur
höf. þess eigi, hvernig þeim verði ágengt, og svo stoðaði það lítt, að
vinna ný lönd, ef meira tapast af hinum eldri, en sem því svarar. Ég
veit eigi hvort því er svo varið, en um það hefði höf. átt að fræða
lesendurna.
Málið á bók þessari er allvíða gallað, og þó má sjá þess merki,
að höfundarnir hafa víða reynt að vanda sig. En það mun vera við
ramman reip að draga, að halda málinu óspiltu í Vesturheimi. Að vísu
er þar varla jafnhætt við dönskuslettum, sem annarstaðar, en þó eru í