Eimreiðin - 01.09.1911, Síða 3

159
finnanlegan uppeldisskort í þjóðlífi voru, þá lagði hann í því efni
svo góðan grundvöll, að vonandi er, að barnabrek vor hverfi æ
meir og meir, eftir því sem árin færast yfir oss og vér komumst
af gelgjuskeiðinu, sem vér enn erum á.
Það sem mönnum verður starsýnast á í starfsemi Jóns Sig-
urðssonar, er barátta hans fyrir landsréttindum íslands, enda var
þar orustan hörðust, svo mest bar á mikilmenninu. Er þar fyrst
að telja afskifti hans af endurreisn alþingis. Baldvin Einarsson
og fleiri höfðu áður hrundið því máli á stað, en Jón lagði þar á
smiðshöggið, með því að grípa tækifærið, er konungaskifti urðu
og Kristján VIII. kom til valda, og færa honum ávarp og heilla-
óskir frá Islendingum í Kaupmannahöfn, þar sem farið var fram
á stofnun fulltrúaþings á íslandi og fleiri umbætur. Tók konungur
því hið bezta og ákvað skömmu síðar, að alþingi skyldi endur-
reist, þó stjórnarráð hans væri því eiginlega mótfallið, en yrði að
láta sér það lynda og hlíta boði einvaldskonungsins. En þegar
endurreisn þingsins var fengin, urðu mjög skiftar skoðanir um
fyrirkomulag þess og hvar það skyldi haldið. Vildu flestir, að
það væri haldið á Pingvöllum og lagað sem mest eftir hinu forna
alþingi, eins og konungur hafði líka bent á, og beittust margir af
hinum merkustu mönnum landsins fyrir því, að svo yrði, og
vörðu mál sitt af miklu kappi. En Jón Sigurðsson sagði, að þó
tiljinnmgin mælti með Þingvöllum, þá mælti öll skynsemi og
forsjálni með Reykjavík og að þingið yrði lagað eftir fulltrúa-
þingum erlendis, sem betur ætti við vora tíma. Og svo vel varði
hann mál sitt, að skoðun hans varð algerlega ofan á, þó mörgum
þætti súrt í broti.
Við næstu konungaskifti, er Friðrik VII. kom til valda og af-
salaði sér einveldinu (1848) kom þó fyrst verulega til kasta Jóns
Sigurðssonar. Vildu Danír þá innlima ísland í Danmörku og láta
íslendinga hafa löggjöf og stjórn sameiginlega við hana, þannig
að þeir ættu nokkra fulltrúa (6—7) á ríkisþingi Dana. Gegn þess-
ari stefnu hófst Jón Sigurðsson handa og sýndi fram á, að ísland
ætti forn landsréttindi, og samkvæmt þeim gæti ekkert orðið
ákveðið um samband þess við Danmörku nema af íslendingum
sjálfum á fulltrúaþingi í þeirra eigin landi. Jafnframt krafðist hann
þess, að Island fengi innlenda löggjöf og stjórn út af fyrir sig og
frjálst atkvæði um samband þess við Danmörku, og hlutdeild í
löggjöf og stjórn þeirra mála, er menn kynnu að koma sér saman
12'