Eimreiðin - 01.09.1911, Page 29

í85
um samherja Jóns og fylgimanna á Pingvallafundinum árið eftir,
1850, þar sem mættir voru nær 200 manna úr 12 sýslum lands-
ins. Þar var kosin 5 manna nefnd í stjórnarmálið, og í henni fengu
sæti: Jón Guðmundsson, séra Hannes Stephensen, prófessor Pétur
Pétursson, séra Jakob Guðmundsson og Ásgeir Einarsson. I
ályktun fundarins samkvæmt tillögu þessarar nefndar segir svo:
sFundurinn álítur, að öll stjórnarathöfn þeirra mála, sem sérílagi
eður að aðalatriðunum til snerta ísland, verði að eiga aðsetur í land-
inu sjálfu; þrír sé þeir æðstu stjórnarherrar landsins; sé þeir allir ís-
lenzkir menn og hafi hver ábyrgð á stjórn sinni; svo viljum vér hafa
jarl yfir oss, eins og fyrri. . . . Erindsreka þarf landið að eiga í Dan-
mörku milli konungs og hinnar íslenzku stjórnar« (NF. XVIII, 83, sbr.
XXIII, n).
Aftur var jarlshugmyndin látin niður falla á Pjóðfundin-
um i85i (sbr. Andv. I, 33). I tillögum meirihluta nefndarinnar
á þeim fundi segir svo:
sísland skal eiga erindisreka af sinni hálfu hjá konunginum. Erindis-
reki þessi skal vera íslenzkur maður, kosinn af konungi; hann skal eiga
setu og atkvœbi í ríkisrátiinu, eins og ábrir rdbgjafar konungs, í þeim
málum, sem kunna að verða sameiginleg og ísland varða . . . Kon-
ungurinn setur íslenzka menn til ráðgjafa, er hafa á hendi alla hina
æðstu stjórnarathöfn í landinu......Erindisreki íslands hjá konungi
ber fram fyrir hann allar ályktanir frá alþingi og önnur mál, þau er
þurfa konungs úrskurðar eða samþykkis, bæði frá ráðgjöfunum og
öðrum mönnum í landinu. Erindisrekinn skal ábyrgjast öll þau verk
sín, bæði fyrir konunginum og fyrir alþingi« (NF. XXIII, 13).
I svipaða átt fara tillögur alþingis 1853 og 1857 (sbr. NF.
XXIII, 14—i5). En 1863 kemur jarlshugmyndin aftur greinilega
fram í ritgerð Jóns Sigurðssonar »Stjórnarmál og fjárhagsmál Is-
lands«. Ear minnist hann og á stjórn í hjálendum og nýlendum
Englendinga, og virðist oss rétt að tilfæra nokkuð af þeim um-
mælum líka:
»Stjórnarlögun í ríkjum og löndum Englakonungs er mjög marg-
vísleg; en þó er það sá ábalstofn, sem alt byggist á, ab konungur meb
löggjafarfingi sínu (parlamentinu) sé æbst rábandi, frá þeim sé veitt
þau réttindi, sem hvert hinna landanna hafi, og þau hafi löglegt vald
til að taka þau réttindi aftur, auka eða breyta, eftir því sem til hagar.
En nú breytist stjómartilhögunin á ýmsa vegu, eftir því sem í hverju
landi hagar til, og því sambandi sem það er í við aðalríkið. Svo
hafa Normannaeyjar (Guernsey og Jersey) alla sína fomu stjórn sér, og
annast sig sjálfar, og hafa engan þingmann í málstofum í Lundúnum