Eimreiðin - 01.09.1911, Síða 49

205
öndverðu gjörst sambandsland Noregs, svo sem einn hluti af Nor-
egskonungs ríki, en sjálfum sér ráðandi, og einungis háður kon-
ungi, og á sama hátt hefði sambandi þess við Danmörku verið
varið. Pað hefði að vísu verið einn hluti Noregsveldis og
síðar Danaveldis, en aldrei partur úr Noregi eða Danmörku
(NF. XVI, i—2, 91—92, 102; XXV, 106). Pegar konungur hafi
slept einveldinu, verði með nýjum sdttmdla að ákveða, hvernig
sambandinu skuli hagað framvegis, og það samband verði að vera
bygt á frjdlsu samþykki hlutaðeigenda (NF. XII, 120—21).
Eigi ríkisþing Dana eitt að skera úr þessu, njóti íslendingar ekki
jafnréttis við aðra þegna konungs, heldur séu þeir gerðir að
»þegnum þegnanna«. En þó að Islendingar vilji ekki gefa jáyrði
sitt til þess, að ísland sé innlimað Danmörku, þá muni þeir »vera
á því, að taka þátt í einhverri alríkistilhögun, áþekkri þeirri, sem
stjórnin hafi síðan leitast við að koma á í hinum ríkishlutunum«
(NF. XVI, 102). En þeir verði að krefjast að fá fult samþyktar-
atkvæði um þá tilhögun og innlenda löggjöf og stjórn í sínum
sérstöku málum.
Pegar ókleift reyndist að fá Islendinga til að samþykkja inn-
limunarstefnuna, urðu Datiir að slaka nokkuð á klónni og tóku nú
að hallast að nýlendustefnu, en hurfu þó ekki nema að hálfu
leyti frá innlimunarstefnu sinni.
II. NÝLENDUSAMBAND. Eað nýlendusamband, sem Dana-
stjórn otaði að íslendingum, var þannig vaxið, að alþingi átti að
fá löggjafarvald í vissum ákveðnum málum, eftir því sem ríkis-
þingið afskamtaði því, og sem náðargjöf frá því. En í öllum al-
mennum málum átti ríkisþingið eitt að hafa löggjöf íslands á
hendi, og lögin frá því skyldi birta á íslandi bæði á dönsku og
íslenzku. Einn af hinum dönsku ráðherrum skyldi jafnframt vera
ráðherra fyrir ísland, en hið æðsta vald á íslandi skyldi á ábyrgð
ráðherrans falið landstjóra, er konungur skipaði. Ráðherrann
átti þó aðeins að hafa ábyrgð fyrir ríkisþinginu, en alþingi var
heimilt að senda því umsókn um að koma fram ábyrgð á hendur
honum, ef því fyndist ástæða til, en þó undir ríkisþinginu komið,
hvort sú umsókn yrði tekin til greina eða ekki (NF. XXVII, 17).
Einnig gegn þessari stefnu barðist Jón Sigurðsson af alefli.
Hann segir, að ef hún yrði ofan á, þá »væri landsréttindi Islands
eydd og að engu gjörð. Landið yrði þá nokkurskonar dönsk
nýlenda að hálfu, og að hálfu innlimað Danmörku, undir stjórn
H