Eimreiðin - 01.09.1911, Side 51

20 7
son hefði kallað það, þó það að nafninu til væri sameinað Dan-
mörku og hún »svo sem settur svaramaður landsins«. Pá væri
Island með öðrum orðum: »Frjálst sambandsland Danmerkur«
(sbr. NF. XXVII, 187).
III. VELDISSAMBAND. Fað var einmitt þesskonar sam-
band, sem Jón Sigurðsson barðist fyrir og fremst af öllu kaus af
því, sem þá gat komið til mála. Hann hélt því fram, að Island
hefði gjörst »frjálst sambandsland« Noregs og að því leyti verið
»einn hluti af Noregskonungs ríki«. eða i>Noregsveldit. (NF.
XII, 121; XVI, S; Andv. I, 35). t*að hefði og undir einveldis-
konungum Dana verið i>ríkishluti«. eða »partur úr rikinwí
(veldi Danakonungs), en með sérstökum réttindum, og svo hefðu
líka Pjóðfundarmennirnir álitið það vera (NF. XII, m; XVI, 1
—2, 61, 91, 11O; XXV, 106). IJeir hefðu bygt á því, »<zð ríkið
væri heild, sem hver ríkishluti væri háður, en hefði þó frelsi
samsvarandi sinni sérstaklegu stöðu«. Feir hefðu viljað, »að Is-
land væri skoðað sem sérstakur ríkishluti, og væri stjórninni
hagað eftir því, en að það væri ekki innlimað í Danmörkw,
og hefðu því stungið upp á, »að nafn þess yrði tekið upp í titil
konungs, eins og hinna ríkishlutanna« (NF. XVI, 91—92). En
þegar konungur hefði slept einveldinu, yrði að gera nýjan sdtt-
mála um nýtt samband, bygt á frjálsu samþykki hlutaðeigenda
(NF. XII, 120—21; Andv. I, 35—36). Bæði álit Pjóðfundarins,
Pingvallafundar og öll sýslunefnda-álit bæru með sér, »að það
væri álit allrar þjóðar vorrar, að vér vildum halda trú við kon-
ung vorn og værum fúsir til að vera í samfélagi með Dönum
og öðrum samþegnum vorum« (NF. XII, 112). En Islendingar
yrðu þá að hafa fullkomið jafnrétti, »sjálfsforræði í eigin málum
og atkvæðisrétt í allsherjarmálum« (NF. XXI, 35; Andv. I, 27,
62 — 63). En hverning þessu yrði hagað, yrði að vera komið
undir samkomulagi. Og þó að sambandið samkvæmt Gamla-
sáttmála væri að eins við konunginn, og »landsrétturinn að lög-
um .sem milli bandafylkja«, þá beri ekki að einblína á það, þegar
farið sé að gjöra sáttmála um »nýjan landsrétt*, heldur haga sam-
bandinu eftir ástandi og skoðunarmáta vorra tíma og eðli og
þörfum beggja þjóðanna (NF. VIII, 14; XXIII, 28; XVI, 3), enda
hafi og tillögur E’jóðfundarins farið í þá átt að gera ísland »ndn-
ara samtengt Danniörku en fyri (NF. XVI, 99, sbr. IX, 61:
»í,að (sambandið) verður að minsta kosti miklu ndnara, ef það
14*