Eimreiðin - 01.09.1911, Blaðsíða 54

210
stefnir, því vér fekkjum engan, sem vill ab samband petta slitni eða
reynir til að slíta það . . . Hann byggir á því sem sjálfsögðu, að
stjórnin í Danmörku muni aldrei gefa kost á því, ab ísland haji ekki
neitt annaib samband vib Danmörku en konungsnafnib. Þetta kann vel
að vera, en hver hefir ímyndab sér sambandib svo? Það verður að
að minsta kosti miklu nánara, ef það væri eftir þeim hugmyndum,
sem vér œtlum hentugastar; þá væri erfðarétturinn hinn sami, líklega
flagg og merki, og mynt; hluttekning íslands í hinum almenna ríkis-
kostnaði, sem er að tiltölu í þess þarfir, gjörir sambandið enn nánara,
og óslltanlegt getur það orðið, ef báðum fellur vel og ekkert ber að
höndum, sem slítur það; lengra verður mannlegri forsjá varla hægt að
komast« (NF. IX, 60—61).
(1851) »Að í málefnum þeim, sem kynnu að verða sameiginleg
fyrir þjóð vora við Dani, eða menn í öbrum hlutum veldis konungs
vors, verði þess gætt, að vér í afgreiðslu þeirra mála höfum fullko m-
ið jafnrétti við þá. Að fjárhagur lands vors verði aðskilinn við
fjárhag annarra hluta ríkisins. í kostnaði þeim, sem kynni að verða
sameiginlegur, tökum vér þátt eftir réttri og sanngjarnri tiltölu« (NF.
XII, ni — úr ávarpi í’ingvallafundar til Fjóðf.).
(1851) »í þessari gjöf tileinkar ísland sér með gleði og þakklæti
sinn hluta, eins og hver feirra ríkishluta, sem undir konungalögunum
var. En þegar þessi gjöf er veitt, þá kemur því næst til að ákveða
það form, sem á að koma í staðinn, pab samband, sem á ab verba á
milli konungsins og hvers rlkishluta, sem hefir sérstakleg réttindi og
milli ríkishlutanna sjálfra sín í milli . . . Þetta nýja samband verbur
ab vera komib undir nýju ■ samkomulagi, og í því samkomulagi hlýtur
hver ríkishluti, sem hefir sérstakleg réttindi og sitt sérstaklega ásig-
komuleg, að hafa einnig sitt atkvæði. ísland, sem er gamalt sam-
bandsland Noregs og ab þvl leyti einn hluti hins gamla Noregsveldis,
hefir þvílík sérstakleg réttindi og sérstaklegt ásigkomulag . . . ísland
. . . var í engan máta einn hluti úr Noregi, enn síbur úr Danmórku
. . . En sé það ómætmælanlegt, að hib nýja samband verði að vera
komið undir nýju samkomulagi, þá verður þetta samkomulag að vera
bygt á frjálsu sampykki hlutábeigendai (NF XII, 120—21; Andv. I,
35—36 — úr ávarpi Þjóðf.).
(1851) »í þvi grundvallarlagafrumvarpi, sem lagt var fram á rík-
fundinum í Danmörku 1848, var stungið upp á, að ísland yrði einn
hluti í peim hluta veldisins, sem þá var stungið upp á að kalla »Dan-
marks Rige«« (NF. XII, 115 — úr ávarpi Þjóðf.).
(1852) »Vér höfum skýrt frá því áður, hvað þjóðernisflokkurinn
í Danmörku eiginlega vill, að hann vill sameina sem allra fastast Dan-
mörku sjálfa, Slésvík, Island og Færeyjar, og kalla þetta Danmerkur-
ríki, en útibyrgja Holsetaland og Láenborg. Með því væri það áunn-
ið fyrir ísland, að það yrði ekki vel skoðað sem nýlenda þaðan af,
því tilgangurinn væri sá, að láta mál þess í öllum greinum hafa sama
gang og málin úr hinum dönsku héruðum. ísland yrði þá að sínu
leyti eins og Fjón eða Láland, ein af hinum dönsku eyjum« (NF.
XII, 105).
(1852) »Ef að sá skoðunarmáti stjórnarinnar er nú rétt hermdur,