Eimreiðin - 01.09.1911, Side 59

215
bandið milli Danmerkur og íslands, virðist þar í fyrsta viðliti að-
eins um »veldissamband« að ræða. En séu athugasemdir nefnd-
arinnar við þá grein teknar með, og þess jafnframt gætt, að ákveðið
er, að nafn Islands skyldi taka upp í titil konungs, þá sést, að
þar er í rauninni um »málefnasamband« að ræða. I athugasemd-
unum er sem sé tekið fram, að Island sé með þessum sambands-
lögum viðurkent sem sérstakt rílci, jafnhliða Danmörku, með full-
veldi yfir öllum þeim málum, sem ekki séu beint undanskilin sem
sameiginleg (»stillet ved Siden af Danmark som en særlig Stat
med fuld Raadighed over alle ikke udtrykkelig som fælles beteg-
nede Anliggender«). Pegar nú einnig er litið á, að sambands-
sáttmálinn átti að byggjast á frjálsu og fullvalda löggjafaratkvæði
beggja sambandsþjóðanna, þá var fullveldi íslands í öllum sínum
málum þar með í rauninni viðurkent, þó það með sjálfum sam-
bandssáttmálanum takmarkaði eða byndi fullveldi sitt í hinum
sameiginlegu málum, meðan sáttmálinn stæði óbreyttur. Auk
þess sýndi 6. gr. sáttmálans, að ekki var um neitt afsal á full-
veldinu að ræða í hinum sameiginlegu málum, heldur var dönsk-
um stjórnarvöldum aðeins falin meðferð þeirra einnig fyrir hönd
Islands, þangað til öðruvísi yrði ákveðið með lögum, er löggjafar-
þing beggja sambandsþjóðanna hefðu samþykt. Islandi var þann-
ig geymdur réttur til síðar meir að taka þátt í meðferð hinna
sameiginlegu mála, og fá þannig aftur fulla hlutdeild í því full-
veldi, sem það hafði takmarkað við sig og falið öðrum um
stundarsakir. Auk þess var Islandi (í 9. gr.) ásldlinn réttur til á
25—37 ára fresti að fækka sambandsmálunum niður í ein 3, og
taka þanníg aftur við fullveldi sínu í hinum 5 að þeim tíma liðn-
um, hvort sem hinni sambandsþjóðinni líkaði það betur eða ver.
Um álit Jóns Sigurðssonar á málefnasambandi verður ekkert
ráðið af ritum hans nema óbeinlínis. Hann fór aldrei fram á það
og minnist aldrei á það. Hann tekur þvert á móti fram, að hvorki
hann né þjóðfundarmennirnir hafi ætlast til, að Island yrði neitt
»ríki«, heldur »sérstakur ríkishluti« með frjálslegu stjórnarfyrir-
komulagi (NF. XVI, 98). En þegar litið er á andann í öllum rit-
um hans, þá er óhætt að fullyrða, að hann hefði manna sízt slegið
hendinni á móti því, að ísland væri viðurkent sem ríki og sam-
bandið aðeins málefnasamband, enda stefnir og krafa f’jóðfundar-
ins um, að nafn íslands væri tekið upp í titil konungs, í þá átt
(NF. XVI, 92). Að hann því ekki fór fram á málefnasamband,