Eimreiðin - 01.09.1911, Side 64

220
líka er rétt. Einkennilegt er lika að sjá, hve sviplíkt formælendur
persónusambandsins á Pingvallafundinum 1873 töluðu því, sem vér
eigum nú að venjast hjá ýmsum angurgöpum vorra tíma.
VI. SKILNAÐUR. Hrein skilnaðarstefna mun lítt eða ekki
hafa komið fram í tíð Jóns Sigurðssonar, því hann tekur fram, að
hann þekki engan, sem vilji að sambandið slitni eða reyni að slíta
það (NF. IX, 60). Hann hefir því ekki haft ástæðu til að minn-
ast mikið á skilnað í ritum sínum. En af ummælum hans á Ping-
vallafundinum 1873 má ráða, að brytt hafi á skilnaðarstefnunni
þar, ef ekki fengist persónusamband. En hann skoðar þá stefnu
sem hreinasta barnaskap, því hann segir, að »öllum, sem vit
heföu á stjórnarmálum, mundi þykja það stórkostlega ísjárvert,
að segja algert skilið við Dani«. Af þeim má ennfremur sjá, að
hann álítur, að ekki geti komið til tals, að Islendingar stæðu einir
sér og sambandslausir, því slíkt væri of hættulegt, þegar litið væri
til ágreininga við önnur ríki. Peir yrðu því að leita sambands við
einhverja aðra þjóð, en vér mundum þá eigi sæta betri hag en
hjá Dönum, þótt þeir stundum hefðu viljað beita oss ofríki.
Kostir þeir, er aðrir byðu oss, gætu hæglega orðið verri. Og
þar sem Jón Sigurðsson lítur þannig á skilnaðarstefnuna, áður en
vér fengum stjórnarskrá og löggjafarvald og meðan Danir voru
oss sem örðugastir, þá má nærri geta, hve mjúkum höndum hann
mundi hafa tekið á þeim, er fundið hefðu upp á, að vinna að
skilnaði, eftir að vér höfðum fengið fult sjálfsforræði og innlenda
ábyrgðarstjórn á þjóðlegum grundvelli, og jafnvel tilboð um að
verða viðurkendir sem »ríki« jafnhliða Danmörku. Drög til þessa
má og finna í »Hugvekju til íslendinga« 1848, þar sem hann gerir
ráð fyrir, að »innlimunarstefna« Dana mundi á endanum geta leitt
til skilnaðar, ef í hana yrði haldið dauðahaldi sí og æ. Par segir
svo:
»Að vísu kann ýað samband að geta haldist um skemmri tíma
eða lengri, að ísland verði undir danskri stjórn, og alt verði lagað þar
á landi eftir því, að Dönum verði sem hægast að halda yfirráðum
eftir vild sinni. En hvort sem íslendingar voga að láta á sér bera
eða ekki, þá yrði megn kali og óánægja hjá þeim í þeli niðri; þeir
hef ði ekkert traust á slíkri stjórn, hlýddi henni ekki nema með hang-
andi hendi, og óskaði, að sá dagur mætti koma sem fyrst, að henni
mætti af létta; og sá dagur mundi koma, annaðhvort fyr eða síðar.
— Yæri aftur á móti stjórninni svo hagað, að hún yrði gjörð þjóð-
leg og bygð á fullkomnum þjóðréttindum, þá mætti ætla á, að slíka
stjórn vildi enginn ærlegur íslendingur missa, og pað samband, sem