Eimreiðin - 01.09.1913, Side 76

228
kvæmni ýmsar dýradeildir. A því er mikil nauðsyn, því dýrafræði íslands hefur
um langan aldur verið ótilhlýðilega vanrækt. P. Th.
M. GRÚNER: DIE BODENKULTUR ISLANDS. Mit 2 Karten. Berlin
1912. 214 bls. 4to.
Stór bók með ýtarlegri lýsingu á jarðrækt íslendinga, samin með vandvirkni og
nákvæmni, og hefur höf. notað flest íslenzk heimildarrit, sem hægt var að fá, bækur,
ritgjörðir og blaðagreinir. Er það mikil furða, að útlendingur skyldi verða fyr til
þess en íslendingur, að safna þessu saman í eina heild. Auk þess að höf. hefur
gefið yfirlit yfir atvinnubrögð íslendinga í þessum greinum og lýst tilraunum þeirra
og athugunum, þá hefur hann skeytt þar við ýmsum efnarannsóknum á íslenzkum
jarðvegstegundum, sem hann hefur látið gera. Bókinni er skift í tvær aðaldeildir;
fyrri hlutinn er um mýrlendi á íslandi og almenna jarðrækt, seinni hlutinn um ís-
lenzka garðyrkju. Hér getum vér að eins sett stutt efnis)rfirlit, og sýnir það þó,
hve ýtarleg lýsingin er og margbrotin. Þar er fyrst talað am stærð á mýrlendi á
íslandi og um loftslagsskilyrði fjrrir mýramyndun; þá eru kaflar um ýmsar tegundir
mýra á Norðurlöndum, um jurtagróður í mýrum og flóum og um dýjagróður, enn-
fremur um milliliði milli mýragróðurs og gróðurs á harðvelli og í móum; loks er
talað um rauða og efnasamsetning mýrgrasa. Pá lýsir höf. íslenzkum heyskap og
talar um súrhey, lýsir íslenzkum mó, vinnubrögðum við mótöku og torfristu, með
myndum af torfkrókum, torfljám o. fl., ennfremur talar hann um tún og þúfur, og
getur um ýmsar skoðanir um þúfnamyndun og þúfnasléttun. í^á kemur kafli um
íslenzkar jarðvegstegundir og efnasamsetning þeirra, og svo er getið um vatnsveit-
ingar, Safamýri lýst, Flóa og Skeiðum. Að lokum er safnað saman allmiklum drög-
um til jarðræktarsögu, einkum úr Fornbréfasafninu, og svo kemur skrá yfir heimildar-
rit þau, sem til er vísað. í seinni deildinni er garðrækt íslendinga ýtarlega lýst.
Par eru fyrst efnarannsóknir á íslenzkum jarðvegstegundum, einkum við hveri og
brennisteinsnámur, og svo kemur sundurliðun á íslenzkum postulínsleir (kaolin). Í^ví
næst er íslenzk kartöflurækt borin saman við önnur lönd, og svo lýst tilraunum með
kartöflur á tilraunastöðum og jarðeplagróðri við hveri og laugar. í’essu næst er
rófna- og kálrækt lýst og getið um ýmsar matjurtir og berjarunna, sem þrífast á
Islandi, bæði syðra og nyrðra, og svo er klykt út með ýtarlegri sögu garðyrkjunnar
á ýmsum öldum. Að endingu ritar höf. ýmsar hugleiðingar um íslenzkan búskap,
og getur þess, hve örðugt hann hafi átt uppdráttar hin seinni árin vegna hinna
miklu brejrtinga á atvinnurekstri, sem orðnar séu, vegna vinnufólksleysis, kaupdýr-
leika, lausamensku og annars andstreymis. Höf. færir mörg rök fyrir afturför jarð"
ræktar og garðyrkju á seinni helmingi 19. aldar, og telur upp ýmsar orsakir þeirrar
afturfarar, meðal annars hinar miklu breytingar á viðskiftalífinu við önnur lönd. ís-
lendingar voru fyrir miðja 19. öld að miklu leyti óháðir öðrum þjóðum í efnalegu
tilliti, tóku flestar nauðsynjar sínar hjá sjálfum sér, lifðu við sitt og notuðu allar af
urðir landsins, sem þeir bezt máttu. En eftir að verzlunin varð frjáls og hægt var
að fá margar erlendar vörur fyrir lítið verð, — og oftast til láns, — hættu Islend-
ingar margir heimavinnu og urðu ekki eins dnglegir að bjarga sér, lærðu að nota
munaðarvörur fram úr öllu hófi og að haga lifnaðarhætti sínum eftir venju efnaðra
þjóða, án þess um leið að auka afrakstur landsins, svo jafnvægi fengist. í>á getur
höf. þess, að niðurskurðurinn, sem hann kallar ^ofstækis-, vitfirru- og örvæntingar-
hafi gert landinu ógurlegt tjón. Höf. játar þó, að nú sé á hinum síðustu ár-
um landbúnaður aftur að lifna við, þó við margt sé að stríða, einkum samkepnina
við sjávarútveginn. fó heldur höf., að Islendingar muni geta staðist eldraun hinna