Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 02.02.1969, Síða 49

verið ein af orsökum mistakanna í ræktuninni. Þetta, og
margt fleira þarf að kanna, áður en hægt verður að skilja
eðli kalsins, og gefa hagnýtar leiðbeiningar um að forðast
það.
II
FRUMVERUR
Frumverur nefnast hér einu nafni nokkrir flokkar lífvera,
sem oft eru kallaðar frumstæðar eða ófullkomnar. Frumstæð-
ar eru þær a. m. k. að því leyti að þær eru jarðsögulega gaml-
ar, og hafa sumar ennþá hæfileika til að framkvæma ýmsar
efnabreytingar, sem telja verður að verið hafi mikilvægar
eða nauðsynlegar í upphafi lífssögunnar á jörðunni. Sem
dæmi má nefna breytingu óbundins köfnunarefnis í nitröt,
breytingu brennisteinsvetnis í súlföt, svo og ýmsar orkugef-
andi efnabreytingar, sem valda því að þær geta numið kol-
tvísýring loftsins, eins og grænu plöntumar, en án þess að
hafa sólarljós. Þá geta nokkrar komizt af án óbundins súr-
efnis, og sumar þola það jafnvel ekki.
Sameiginlegt einkenni frumveranna er smæð þeirra, en
breidd frumanna er sjaldan meiri en 1 my (^/iooo mm). Að
lögun eru frumverurnar ktilulaga, staflaga, gormlaga og þráð-
laga. Eiginlega frumukjarna vantar hjá frumverunum, eða
þeir eru lítt sýnilegir. Frumuskipting þeirra er því allfrá-
brugðin skiptingu annarra lífvera. Frumurnar detta í sund-
ur að því er virðist fyrirvaralaust, enda er skipting þeirra
oft kölluð klofning.
Helztu flokkar frumveranna eru bakteriur (gerlar), geisla-
sveppir (Actinomycetes) og blágrœnupörungar (Cyanophy-
cea).
1. Bakteriurnar (Bacteria) eru nú oft nefndar gerlar, enda
þótt svo heiti að réttu aðeins þær verur sem gerjun valda.
51