Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 02.02.1969, Síða 51

eins hjá jurtum og dýrum. Það sem einkum skilur þessa tvo
meginflokka lífveranna, er næringaraðferðin. Að undan-
skildum sveppunum, geta allar plöntur unnið kolefnissam-
bönd (sykur, mjöl, sellulósa o. fl.) úr vatni og lofti, en það
gera þær með hjálp blaðgrænunnar eða grænukornanna. Að
öðru leyti verða grænu plönturnar að nærast á einföldum
(ólífrænum) söltum, þar sem þær hafa ekki hæfileika til að
melta lífræn efni. Næringaraðferð sveppanna líkist í fljótu
bragði nokkuð aðferð dýra, en sá er munurinn, að svepp-
irnir melta útvortis, þ. e. láta meltingarvökvana út í um-
hverfi sitt og sjúga síðan upp næringuna, þegar hún er hæfi-
lega melt, en dýrin melta sem kunnugt er að jafnaði í sér-
stökum meltingarfærum. Svokölluð ættliðaskipti, þar sem
reglulega skiptast á kynjaðir og ókynjaðir, einlitna og tví-
litna ættliðir, sem oft eru hver öðrum ólíkir í útliti, eru
einnig höfuðeinkenni plantnanna.
Plönturnar skiptast í nokkra flokka eða fylkingar, og til-
heyra jarðvegsverurnar aðallega þessum: grœnþörungar, kisil-
þörungar, sveþþir, mosar, fósturþlöntur.
Verður nú greint nánar frá hverjum þessara flokka íyrir
sig.
1. Grœnþörungar (Chloroþhycea) eru þráðlaga verur, með
blaðgrænu, og lifa aðallega í fersku vatni. Allmikið af græn-
þörungum er þó einnig á yfirborði jarðvegs, einkum á rök-
um jarðvegi, og nokkuð af þeim finnst einnig ofan í mold-
inni, jafnvel neðan við það sem ljósið nær. Þörungar sem
þar lifa eru oftast blaðgrænulausir, og afla sér næringar á
sama hátt og sveppir. Um ísl. grænþörunga er lítið vitað.
2. Kisilþörungar (Diatomea) eru flestir einfrumungar, ör-
smáir, og hafa utanum sig kísilskel. Flestir eru brúnir að lit,
en hafa þó blaðgrænu. Kísilþörungar eru hvarvettna nálæg-
ir, í sjó, vatni og á landi, í jarðvegi og á. Lifandi og starf-
andi finnast þeir þó varla nema í efsta borði jarðvegsins,
þar sem ljósið nær til, en skeljar þeirra endast lengi, og finn-
ast því í öllum dýptum. Um 500 kísilþörungar eru þekktir
úr fersku vatni og rökum gróðri á íslandi (Östrup, 1918).
3. Sveþþir (Fungi eða Mycoþhyta) eru að frumgerð þráð-
53