Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 02.02.1969, Page 61

jarðvegi. Eru það helzt smákrabbar af flokki árfœtlinga (Co-
pepoda) og blaðfœtlinga (Phyllopoda). Grápaddan (Porcellio
scaber) er einnig krabbadýr, sem orðið er að algeru land-
dýri. Hún er hér helzt í húsum.
Krabbadýr í jarðvegi hafa ekki verið rannsökuð sérstak-
lega hér á landi, en ritað hefur verið um krabbadýr í vatni.
(Poulsen, 1939)
Margfœtlur (Myriopoda) eru ormlaga dýr, oft með mikl-
um fjölda fóta. Erlendis eru dýr af þessu tagi algeng í mosa,
laufi o. s. frv., en hér eru þau fremur sjaldgæf og nær ein-
göngu á Suðurlandi. (Tuxen, 1941)
Kóngurlóardýr (Arachnoidea), einnig nefndar áttfætlur, er
einn af stærstu og fjölskrúðugustu flokkum liðdýranna. Þau
skiptast aftur í kóngurlær (Araneida) og maura (Acarina).
Kóngurlærnar eru alkunnar, og þurfa ekki kynningar við.
Þær lifa mest á yfirborði jarðvegsins og í gróðurtorfunni,
og geta fæstar kallast eiginleg jarðvegsdýr, enda lifa þær mest
á skordýrum.
Maurarnir (Acarina) eru yfirleitt minni vexti en kóngur-
lær, og einfaldari að útliti og allri gerð. Svo virðist helzt sem
þeir hafi þróazt aftur á bak miðað við frænkur sínar, kóngur-
lærnar. Er þetta einkum áberandi hjá þeim maurum, sem
lifa sníkjulífi í eða á öðrum dýrum eða jurtum, en slíkir
maurar eru margir til. Annars hafa maurarnir lagað sig
að margvíslegum skilyrðum og er þá nær hvarvettna að finna,
á landi, í fersku vatni og í sjó. Svipar þeim að þessu leyti
mjög til þráðormanna, áðurnefndu. Fjöldi maurategunda
hefur tekið sér bólfestu í jarðveginum, og lifir þar að stað-
aldri. Eru þeir af ýmsum stærðum og gerðum, og sumir svo
litlir að þeir verða alls ekki greindir með berum augum, og
sumirsvo einfaldir í útliti, að þeir virðast í fljótu bragði vera
örlítil kúla eða egg.
Stærstu og myndarlegustu maurarnir í jarðveginum kall-
ast brynjumaurar (Oribatei), enda hafa þeir utan nm sig
allþykka, dökkleita skel eða brynju. Þeir hafa átta greini-
lega útlimi og minna nokkuð á litlar kóngurlær. Þeir hafa
verið rannsakaðir meira en flestir aðrir maurar, og eru þeir
63