Frjáls verslun - 01.04.1998, Blaðsíða 21

SKOÐUN
VILJA EKKI MISSA VÖLDIN. HVERS VEGNA?
Kjósendur ættu að spyrja sig að því hvers vegna stjórnmálamenn hafi í raun ekki áhuga á að sleppa tökum sínum af ríkisbönkunum
- og selja þá. Svarið er gamalkunnugt; völd í bönkunum gefa færi á hrossakaupum og greiðasemi.
gerði athugasemdir - fjögur ár í röð - þar sem hann sagði að það
teldist ótilhlýðilegt að bankinn hefði viðskipti við Bálk, það fyrir-
tæki sem hefur Hrútaflarðará á leigu og Sverrir Hermannsson
tengist. Athygli hefur vakið að endurskoðandinn kom athuga-
semdum sínum áleiðis til bankastjóranna - og að þær hrifu ekki
fyrr en á síðasta ári þegar hann hótaði að fara með þær fyrir banka-
ráðið. Þarna vaknar auðvitað spurningin um það hvort eðlilegt
geti talist að fara ekki með málið strax frá fyrsta degi til bankaráðs-
ins. Ef ársreikningur bankans er lagður fram af bankaráðinu og á
ábyrgð þess ætti löggiltur endurskoðandi fremur að vera í vinnu
fyrir bankaráðið en bankastjórana. Þetta friar bankaráðið þó eng-
an veginn undan eftirlitsskyldu sinni og ábyrgð á rekstrinum. Auð-
vitað á bankaráðið að hafa tilfinningu fyrir því sem er að gerast inn-
an bankans. Komi ffarn hár risnukostnaður í ársreikningi - þótt
ósundurliðaður sé - á hann að hringja bjöllum hjá bankaráðinu
sem á þá að spyijast fyrir um málið; fá sundurliðun. Þáttur Rikis-
endurskoðanda í Landsbankamálinu hefur sömuleiðis vakið upp
nokkrar spurningar. Hvaða gildi hefur undirskrift hans á ársreikn-
ingi bankans? Er hún fagurfræðileg? Fylgir henni engin ábyrgð?
Ríkisendurskoðun gerir nánast daglega athugasemdir við stjórn-
endur rikisfyrirtækja og ríkisstofnana um hvað betur megi fara í
rekstrinum - allt niður til smæstu atriða. Hvers vegna hringdu eng-
ar bjöllur hjá Ríkisendurskoðanda um risnukostnaðinn í Lands-
bankanum? Þessi spurning verður enn áleitnari í ljósi þess að upp-
lýst hefur verið að Ríkisendurskoðandi fékk upplýsingar frá end-
urskoðanda bankans um laxveiðimálin fyrir um tveimur árum.
Hvers vegna fór Ríkisendurskoðun ekki af stað að fyrra bragði í
Landsbankanum og hóf að kafa ofan í risnuna, eins og hún gerir í
öðrum ríkisstofnunum? Svar á borð við: „Af því að það var ekki
gert” hljómar veikburða. Þess vegna hefur í raun fjarað undan Rík-
isendurskoðun í Landsbankamálinu þótt fyllsta ástæða sé til að
hrósa henni fyrir annars ágæt störf í ýmsum málum.
I margumtalaðri skýrslu Ríkisendurskoðunar um Landsbanka-
málið var fullyrt að aðeins þriðjungur laxveiðiferða væri af við-
skiptalegum toga - vegna beinna viðskiptalegra hagsmuna. Þetta
segir í raun allt sem segja þarf um bruðl bankans og að laxveiði-
ferðir hans hafi verið skemmtiferðir útvalinna. Þegar gengið hefur
verið á aðra stjórnendur hjá hinu opinbera, hvort heldur innan
banka- og fjármálaheimsins sem forráðamenn ríkisfyrirtækja,
virðist mælikvarðinn á það hvort ferð teljist viðskiptaferð vera sú
hvort útlendingur sé með í ferðinni. Það virðist nægilegt til að fá
rétta stimpilinn á ferðina að hægt sé að hengja einhvern útlending
á hana. Dugar ekki að skjótast hálfan dag með viðkomandi í ein-
hveija laxveiðiá? Það að einhver útlendur bankamaður komi til
landsins á ekki að duga sem gæðastimpill á laxveiðiferð.
HALLDÓR JÓN KRISTJÁNSSON
í Landsbankamálinu hefur kastijósinu að sjálfsögðu verið beint
að nýráðnum bankastjóra Landsbankans, Halldóri Jóni Kristjáns-
syni, en hann kemur úr viðskiptaráðuneytinu sem settur ráðuneyt-
isstjóri þar. Hann hefur verið nánasti embættismaður Finns Ing-
ólfssonar sl. þijú ár og verið honum svo verðmætur að Finnur
lagði í krossferð gegn Birni Friðfinnssyni, skipuðum ráðuneytis-
stjóra í viðskiptaráðuneytinu, fyrir rúmu einu og hálfu ári - og sem
frægt varð. Leyfi Björns í ráðuneytinu var þá að renna út og kall-
aði Finnur hann heim en sneri síðan við honum baki á síðustu
stundu. Björn var framkvæmdastjóri eftirlitsstofnunar EFTA og
gat verið það fram að síðustu áramótum. Foringjar stjórnarflokk-
anna, þeir Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson, urðu að leysa
þetta mál. Gerður var samningur um að leyfi Björns frá starfi ráðu-
neytisstjóra yrði framlengt um tvö ár - eða allt til loka þessa árs,
ársins 1998 - en þá færi hann aftur í starf ráðuneytisstjóra. Björn
hóf síðan störf i forsætisráðuneytinu, en á launum hjá viðskipta-
ráðuneytinu, sem sérfræðingur ríkisstjórnarinnar um EES. Eftir
þennan samning við Björn spurðu menn: Hvað verður um Halldór
Jón þegar Björn snýr til baka í viðskiptaráðuneytið? Á að þakka
Halldóri Jóni fyrir vel unnin störf með því að lækka hann í tign og
gera hann aftur að skrifstofustjóra? Ekki þarf að spyija þessara
spurninga lengur! Svarið er komið.
I ljósi Björnsmálsins sést hve náið samstarf heíur verið á milli
Finns og Halldórs Jóns. Finnur er því að setja „sinn mann” í
bankastjórastól Landsbankans. Það vekur nefnilega athygli við
ráðningu Halldórs Jóns að hann er fyrst og fremst fær embættis-
maður og kemur úr því umhverfi. Það skal tekið sérstaklega fram
að afar gott orð fer af Halldóri Jóni og honum fylgja góðir óskir um
velgengni í starfi. Spurningin sem eftir stendur er þó þessi: Tekst
embættismanni úr ráðuneyti að stjórna Landsbankanum í hinni
hörðu samkeppni sem nú ríkir á ijármálamarkaðnum? Hefði ekki
verið nær að fá þekktan stjórnanda úr einkageiranum - mann sem
er vanur að slást í samkeppni? Sú spurning vaknar sömuleiðis
hvort Halldór Jón sé ekki of náinn og tengdur Finni og þar með
Framsóknarflokknum. Að minnsta kosti ættu menn að halda vöku
sinni og fylgjast með úthlutun vegtylla hjá bankanum á næstunni,
eins og í stöður útibússtjóra, fylgjast með því hvort þar gætu ver-
ið pólitísk tengsl við Framsóknarflokkinn. Ekki verður annað séð
af fyrstu vinnubrögðum Halldórs Jóns en að hann fari vel af stað.
Hann var ekki bara fljótur, heldur ótrúlega fljótur, að koma á nýju
skipuriti í bankanum - og kynna það með stæl á fjölmennum fundi
starfsmanna Landsbankans í Háskólabíói. Sömuleiðis hefur Hall-
dór Jón sett bankanum háleit markmið og boðar frekari vöxt hans
utan íslands - hvað svo sem við íslendingar getum kennt útlend-
ingum í bankamálum. Vonandi tekst Halldóri Jóni vel upp sem
bankastjóra Landsbankans og eykur verðmæti hans. En það verð-
ur örugglega á brattann að sækja hjá honum þótt hann taki - þrátt
fyrir allt - við ágætu búi eftir hina föllnu bankastjóra. I Landsbank-
anum hafa verið gerðir ágætir hlutir á undanförnum árum. Bank-
inn er miklu írísklegri núna í viðskiptum en fyrir sjö til átta árum.
Bankinn hefur orðið að hreinsa fortíðarvandann út úr pípunum
vegna tapaðra útlána. Á eftir stendur betri banki.
Meginvandi Halldórs Jóns snýst um að bankakerfið er of dýrt.
Sameina þarf banka, fækka útibúum og segja upp fólki. Ætli Hall-
dór Jón að ná þeim árangri, sem hann hefur lýst yfir að hann ætii
að ná, kemst hann ekki hjá því að segja upp fólki. Hvernig fer
hann að því þegar bankinn er rekinn af stjórnmálaflokkum, fulltrú-
um flokkanna á Alþingi, en ekki einkageiranum; einstaklingum og
fyrirtækjum?
Til að gera bankakerfið á íslandi ódýrara er best að rjúfa hin
pólitísku tengsl við það og selja ríkisbankana. QH
21