Morgunblaðið - 01.05.2001, Blaðsíða 49

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. MAÍ 2001 49
✝ Magðalena LáraKristjánsdóttir
fæddist 13. nóvem-
ber 1897 í Sviðnum á
Breiðafirði og ólst
upp í Bjarneyjum.
Hún andaðist á
Sjúkrahúsinu á Pat-
reksfirði 23. apríl
2001. Foreldrar
Magðalenu Láru
voru Kristján Sveins-
son, f. 25.9. 1870 í
Skáleyjum, d. 22.10.
1960 á Patreksfirði,
bóndi og sjómaður í
Bjarneyjum 1899-
1927, þekkt veiðikló hvort heldur
með færi eða byssu, síðar á Pat-
reksfirði, og kona hans Kristjana
Jónsdóttir, f. 5.7. 1863 á Neðra-
Vaðli, Barðastrandarhreppi, V-
Barðastrandarsýslu, d. 21.7. júlí
1951 á Patreksfirði. Kristján faðir
Magðalenu Láru var sonur Sveins,
sjómanns og húsamanns í Skáleyj-
um, Péturssonar, vinnumanns í
Hvallátrum og Bjarneyjum, Guð-
mundssonar b. í Bænum í Bjarn-
eyjum. Móðir Kristjáns var Kristín
Magnúsdóttir, b. í Hvallátrum og
Skáleyjum, Einarssonar „yngra“
b. í Svefneyjum, Sveinbjörnssonar.
Frá Einari er rakin Svefneyjaætt.
Einar var kominn í beinan karl-
legg frá Birni „ríka“ Þorleifssyni á
Skarði á Skarðsströnd. Móðir
Kristínar var Steinunn Einarsdótt-
ir frá Hergilsey. Kristjana móðir
Magðalenu Láru var dóttir Jóns, b.
á Neðra-Vaðli o.v. Einarssonar, b. í
Hrísnesi og Brekkuvelli, Bjarna-
sonar. Móðir Kristjönu var Ingi-
björg „eldri“ Guðmundsdóttir, b. á
Efra-Vaðli, Jónssonar. Systkini
Magðalenu Láru voru: 1) Kristín, f.
22.4. 1894 í Hergilsey, d. 1.12.
1918, húsfreyja í Hafnarfirði, m.
Jens Guðni Jónsson, f. 17.8. 1892,
d. 3.3. 1975. 2) Sesselja Sveinsína,
f. 19. ágúst 1896 í Sviðnum, d. 13.
október 1977, ljósmóðir og hús-
freyja á Patreksfirði, m. Páll Nic-
olai Christiansen f. 29.7. 1895, d.
1.5. 1981. 3) Guðmundur Kristinn,
f. 20.7. 1900 í Bjarneyjum, d. 22.8.
1959, verkstjóri og verslunarmað-
ur á Patreksfirði, k. Ingveldur
lenu Láru eru: 1) Ingveldur, f. 4.4.
1904 í Flatey, búsett í Kópavogi, m.
Guðmundur Kristinn Kristjánsson
(bróðir Magðalenu Láru), f. 20.7.
1900, d. 22.8. 1959. Börn þeirra eru
10. 2) Lárus Ágúst, f. 17.8. 1905 í
Rauðseyjum, d. 2.11. 1990, var bú-
settur á Þórunúpi og Miðhúsum í
Hvolhreppi, k. Bryndís Nikulás-
dóttir, f. 23.4. 1906, d. 23.10. 2000.
Börn þeirra eru 4. 3) Jóna Sigríð-
ur, f. 8.1. 1909 í Rauðseyjum, d. 6.8.
1999, var búsett í Reykjavík. Jóna
á 1 barn, barnsfaðir Kjartan Ólafs-
son, f. 6.3. 1895, d. 22.9. 1971. Eftir
að Magðalena Lára og Gísli fluttu í
Akureyjar 1927 bjuggu foreldrar
Magðalenu Láru hjá þeim. Hjá
þeim ólst upp sonarsonur þeirra
og bróðursonur Magðalenu Láru,
Magnús Benedikt Guðni Guð-
mundsson, f. 11.8. 1920 í Stykkis-
hólmi, búsettur í Stykkishólmi, k.
Halldóra Þórðardóttir, f. 15.1.
1924. Börn þeirra eru 6.
Eftir lát Gísla fluttist Magðalena
Lára til Patreksfjarðar haustið
1940. Hún giftist þar 12.2. 1944
Pétri Guðmundssyni, f. 18.12.
1884, d. 12.5. 1974, frystihússtjóra
og síðar skrifstofumanni hjá kaup-
félagi V-Barðstrendinga. Pétur
var ekkjumaður. Börn Péturs og
fyrri konu hans, Sigþrúðar Guð-
brandsdóttur, f. 1.7. 1887, d. 20.6.
1935, eru: 1) Vera, f. 20.7. 1922, bú-
sett í Hafnarfirði, m. Ólafur Helga-
son, f. 24.12. 1920. Börn þeirra eru
5. 2) Kristín f. 20.7. 1922, d. 1940.
3) Hulda, f. 1.5. 1924, búsett í Hafn-
arfirði, m. Svavar Jóhannsson f.
14.11. 1914, d. 6.5. 1988. Börn
þeirra eru 3.
Maðalena Lára og Pétur bjuggu
alla tíð í húsi, sem nefnt er „Steinn-
inn“, sem stendur við Aðalstræti
23 og mun vera elsta steinhús á
Patreksfirði. Foreldrar Magða-
lenu Láru bjuggu hjá þeim og
Sesselju Sveinsínu systur Magða-
lenu á meðan þau bæði lifðu. Eftir
lát Péturs bjó Magðalena Lára um
skeið ein en keypti síðan með
Svövu dóttur sinni íbúð við Tún-
götu á Patreksfirði og þar bjuggu
þær mæðgur saman í um 15 ár.
Síðustu æviárin dvaldi Magðalena
Lára á Sjúkrahúsinu á Patreks-
firði þar sem hún andaðist 23. apríl
2001.
Útför Magðalenu Láru fer fram
frá Fossvogskirkju á morgun, mið-
vikudaginn 2. maí, og hefst athöfn-
in klukkan 15.
Gísladóttir, f. 4.4.
1904. 4) Konkordía, f.
11.6. 1902 í Bjarneyj-
um, d. 3.8. 1902. 5) Jó-
fríður Ingibjörg Jóna,
f. 10.7. 1904 í Bjarn-
eyjum, d. 12.2. 1963,
húsfreyja í Reykjavík,
m. Sigurður Guð-
mundur Magnússon,
d. 21. nóvember 1964.
Á þessum árum var
fjölmenni í Bjarneyj-
um. Um 1840 er búið á
8 bæjum og eru þá bú-
settir þar um 75
manns og gerðir út 10-
12 bátar á vetrarvertíð. Fjölgaði
íbúatölunni mikið á vetrum er ver-
menn bættust við. Nú er engin
byggð lengur í Bjarneyjum en þær
fóru í eyði 1947. Magðalena Lára
giftist 24. júlí 1914 Gísla Berg-
sveinssyni, f. 13.7. 1877 í Bjarneyj-
um, d. 15.5. 1939, bónda í Rauðs-
eyjum. Gísli var ekkjumaður með
þrjú börn á aldrinum 6–10 ára.
Vegna ungs aldurs Magðalenu
þurftu þau að fá konunglegt leyf-
isbréf til að giftast. Þau Gísli
bjuggu fyrst í Rauðseyjum en síð-
an í Akureyjum á Gilsfirði, í Fag-
urey og síðast í Ólafsey á Hvamms-
firði. Börn Magðalenu Láru og
Gísla eru: 1) Svava, f. 13.9. 1915 í
Rauðseyjum, d. 22.1. 1920. 2)
Kristinn Breiðfjörð, f. 9.10. 1919 í
Rauðseyjum, búsettur í Stykkis-
hólmi, k. Sólveig Sigurðardóttir, f.
5.5. 1925. Börn þeirra eru 3. 3)
Bergsveinn Breiðfjörð, f. 22.6.
1921 í Rauðseyjum, búsettur í
Reykjavík, k. Sigrún Sigurðar-
dóttir (skildu), f. 23.11. 1920. Börn
þeirra eru 5. 4) Svava, f. 11.9. 1922
í Rauðseyjum, d. 16.12. 1997, var
búsett á Patreksfirði, m. Þorgeir
Þórarinsson, f. 11.4. 1916, d. 25.8.
1982. Börn þeirra eru 3. 5) Krist-
jana, f. 23.1. 1925 í Rauðseyjum,
búsett í Reykjavík, m. Gestur Guð-
steinn Benediktsson, f. 26.7. 1904,
d. 13.10. 1969. Börn þeirra eru 2.
Börn Gísla og fyrri konu hans,
Jónu Sigríðar Guðmundsdóttir, f.
30. júní 1867 á Miðjanesi, Reyk-
hólahreppi, d. 16. janúar 1909 í
Rauðseyjum, og stjúpbörn Magða-
Eftir hægt andlát fékk hún
Magðalena langamma mín loksins
þá hvíld sem hún hafði beðið eftir
enda var líkamleg heilsa orðin léleg
og hún búin að vera meira og minna
rúmföst á Sjúkrahúsi Patreksfjarð-
ar í mörg ár. Ég saknaði þess oft að
geta ekki vegna fjarlægðar heilsað
upp á hana með reglulegra millibili
því langamma var skemmtileg kona
sem gaman var að ræða við og hún
hélt ótrúlega lengi andlegri skerpu
sinni þrátt fyrir að sjón og heyrn
væru farin að gefa sig. En þó að síð-
ustu árin hafi örugglega verið henni
erfið þá má ekki gleymast að lengst
af lifði hún farsælu og hamingjuríku
lífi. Í minningunni er hún langamma
mín svo sannarlega ekki rúmföst, og
einhvern veginn er mynd mín af
henni hvað sterkust þegar ég hverf í
huganum aftur til bernskunnar í
heimsókn til hennar og Péturs lang-
afa í Steininum.
Steinninn var reisulegt steinhús á
Patreksfirði þar sem þau heiðurs-
hjónin bjuggu nánast öll sín hjú-
skaparár. Þegar þau kynntust höfðu
þau bæði gengið í gegnum þá sáru
lífsreynslu að missa maka sína, voru
komin á miðjan aldur og búin að
eiga sín börn. Samt voru þau svo
samrýnd að manni fannst að þau
hlytu alltaf að hafa verið saman.
Heimili þeirra var sérstakur heimur
og hin þægilega ró sem þar ríkti
framkallaði frið og tímaleysi sem ég
hef hvergi upplifað annars staðar.
Þegar mig langaði í hvíld frá hávær-
um strákaleikjum og öðrum skark-
ala heimsins lét ég mig oft hverfa til
langömmu þar sem ég fékk alltaf
hlýjar móttökur, kókómalt og kex.
Við spjölluðum gjarnan saman við
eldhúsborðið og mörg góð ráð fékk
ég þar sem ekki hafa gleymst. Eftir
að hafa sótt mér bók í hinn ótæm-
andi bókaskáp langafa kom ég mér
oftar en ekki fyrir uppi í dívan inni í
herbergi og las. Uppi á vegg hékk
dulmögnuð mynd af riddara á hest-
baki sem baðst fyrir við rætur risa-
stórs kastala sem teygði sig til him-
ins og í bakgrunninum heyrði ég
óljóst að langamma og langafi töl-
uðu saman og hlustuðu á síðdegisút-
varpið. En það var samt eins og tím-
inn stæði í stað á mjög þægilegan
hátt, og tifið í stofuklukkunni tónaði
tímaleysið. Í minningunni finnst
mér að nákvæmlega svona hafi and-
rúmsloftið alltaf verið í Steininum,
og ég verð langömmu minni ævin-
lega þakklátur fyrir þessar ómetan-
legu stundir og allar jákvæðu lífs-
reglurnar.
Hún Magðalena langamma mín
var sannarlega fulltrúi þess besta
sem einkenndi hina svokölluðu alda-
mótakynslóð: Hún var bjartsýn og
dugleg án þess þó að fara sér um of.
Um leið var hún víðsýn og umburð-
arlynd og vart ofsagt að hún hafi
verið fordómalausari en gengur og
gerist. Einlæg trú hennar á guð al-
máttugan hygg ég að hafi verið kjöl-
festan í lífi hennar, og ekki veit ég til
þess að hún hafi nokkru sinni efast
um tilveru hans þó að tilgangur þess
að hún skyldi lifa svo lengi eftir að
helstu lífsgæðin voru farin hafi
henni fundist illskiljanlegur á stund-
um. En þótt langamma sé nú héðan
horfin og hafi fengið hvíldina þá lifir
minningin um hana góðu lífi.
Með kveðju og þakklæti.
Gunnar Sigþórsson.
Skín, guðdóms sól, á hugarhimni mínum,
sem hjúpar allt í kærleiksgeislum þínum.
Þú drottinn Jesú, lífsins ljósið bjarta,
ó, lýs nú mínu trúarveika hjarta.
Mér finnst við hæfi að hefja þess-
ar línur á bænaversi eftir Ólínu
Andrésdóttur frænku ömmu minn-
ar, en þær voru báðar af breiðfirskri
ætt þar sem fólk verður manna elst,
og veit ég um tvær konur, báðar ná-
skyldar ömmu, sem urðu elstar
kvenna á Íslandi.
Það er ekki auðvelt að setja sig í
spor konu sem lifði tvenn aldamót,
en mig langar samt að reyna það.
Amma var fædd og uppalin í Breiða-
fjarðareyjum og þar voru rætur
hennar. Hún ólst upp með fjöl-
skyldu sinni í Bjarneyjum og þar
held ég að hafi verið gott að alast
upp í byrjun tuttugustu aldar. Hún
átti heima í Magnúsarbúð en einnig
var búið í Innstubúð, Ystubúð, Mið-
búð og ef til vill víðar. Af þessu má
sjá að í Bjarneyjum hefur búið
nokkuð margt fólk, svo ekki hefur
verið einmanalegt fyrir litla stúlku
þar. Að auki var dýralíf fjölbreytt,
húsdýrin og allur fuglinn og selur-
inn.
Þegar amma er á unglingsaldri,
er hún send sem bústýra í Rauðs-
eyjar til Gísla Bergsveinssonar sem
líka var uppalinn í Bjarneyjum,
hann var þá ekkill með þrjú ung
börn. Í dag þegar fólk býr sumt í
foreldrahúsum langt fram á þrítugs-
aldurinn, finnst mér erfitt að setja
mig þarna í spor ömmu minnar.
Sumarið 1914 giftist amma Gísla,
hún var þá 16 ára en hann 36 ára.
Amma og afi eignuðust 5 börn,
sem öll fæddust í Rauðseyjum, og
þar fæddist líka fyrsta barn Ingu,
elstu dóttur afa og stjúpdóttur
ömmu.
Þó margir eigi ljúfar minningar
úr eyjunum og séu bundnir þeim
sterkum böndum, hlýtur lífið oft að
hafa verið erfitt fyrir svo unga
stúlku sem amma mín var.
Fyrsta barnið hennar, Svava, dó í
fangi hennar úr skarlatsótt fjögurra
ára gömul, faðir minn, Kristinn, var
þá nýfæddur. Þetta hlýtur að hafa
verið þung lífsreynsla fyrir rúmlega
tvítuga stúlku. Amma og afi bjuggu
allan sinn búskap saman í eyjunum,
alltaf var margt fólk í heimili hjá
þeim, t.d. fluttu foreldrar ömmu til
þeirra er þau hættu búskap í Bjarn-
eyjum. Eins og með ömmu held ég
að hennar börn hafi átt góða
bernsku í eyjunum, og hafi alla tíð
verið bundin þeim og Breiðafirðin-
um afar sterkum böndum.
Eftir að afi minn lést 1939 fluttist
amma til Patreksfjarðar, en þar
settist að margt af hennar fjöl-
skyldu. Amma er þá rúmlega fertug,
eða kona á besta aldri. Ég held að
henni hafi liðið mjög vel á Patreks-
firði, þar kynnist hún seinni manni
sínum, Pétri Guðmundssyni, sem
eins og fyrri maður hennar var ekk-
ill.
Er ég ólst upp í Stykkishólmi, var
langt að fara til Patreksfjarðar og
frekar lítið um ferðalög. Ég hef
sennilega komið fyrst til þeirra um
1950, þá u.þ.b. þriggja ára, og man
ég örlítið eftir þeirri ferð. Amma átti
alltaf sérstakan sess í mínu hjarta,
eins og ég held hjá öllum afkom-
endum hennar sem áttu þess kost að
kynnast henni. Og ég minnist þess
að stundum öfundaði ég alla krakk-
ana hennar ömmu og Péturs afa,
sem bjuggu svo nálægt þeim að þau
gátu jafnvel heimsótt þau daglega.
Ég hafði það hlutverk að bera út
jólapóstinn fyrir ömmu, til vinafólks
hennar í Stykkishólmi, sem var yf-
irleitt skyldfólk hennar og vinir,
burtfluttir úr eyjunum eins og hún.
Og jólapakkarnir frá henni voru sér-
stakt tilhlökkunarefni, en í þeim
leyndist gjarnan eitthvað sem varð
mér sérstaklega kært.
Mér finnst amma hafa verið ein-
stök kona, hún var hjartahlý, barn-
góð, hafði yndi af fallegum hlutum
og heimili hennar í Steini var ein-
stakt. Hún ræktaði blóm, sem
gjarnan voru ilmandi rósir. Hún
naut þess að borða góðan mat, eins
og t.d. breiðfirska lúðu. Þá er ógetið
hve flink hún var í höndunum, sér-
staklega var hún fyrir fínni handa-
vinnu, eins og að hekla milliverk,
blúndur og dúka.
Ég held að hjónaband ömmu og
Péturs hafi verið ákaflega gott, mér
fannst ljóma af þeim væntumþykja
og virðing fyrir hvort öðru. Eftir lát
Péturs 1974 hafði amma þann hátt
á, að hún var gjarnan hjá börnum
sínum syðra og í Stykkishólmi á
sumrin.
Ég bjó þá og starfaði í Reykjavík,
og hitti ömmu þá oft hjá Diddu eða
Begga og ég man að amma hafði af
því nokkrar áhyggjur, hvort ég ætl-
aði ekki að „ganga út“.
Árið 1980 flyt ég til Stykkishólms
og var þá búin að festa ráð mitt, ég
held hún hafi verið nokkuð sátt við
valið. Vestra eignuðumst við stórt
hús sem stóð hátt og miðsvæðis í
bænum. Amma var mjög ánægð að
heimsækja okkur þar, og ég ánægð
að geta loks haft hana svolítið hjá
mér, en því miður fór heilsu hennar
hrakandi og þá sérstaklega sjónin
svo mjög, að hún treysti sér ekki
lengur til ferðalaga og sennilega
hefur hún síðast komið í Hólminn
1984. Er amma lést 103 ára að aldri
hafði hún átt við langvarandi heilsu-
leysi að stríða, mörg liðin ár hefur
hún dvalið á sjúkrahúsinu á Pat-
reksfirði, og fengið þar góða umönn-
un og á starfsfólk þar þakkir skild-
ar.
Í landsins hjarta lifði þar
ljósið margt, sem fegurð bar.
Nú er bjart við Breiðamar,
búinn skarti kveldsólar.
(Ólína Andrésdóttir.)
Góður Guð blessi minningu ömmu
minnar.
Magdalena Kristinsdóttir.
MAGÐALENA LÁRA
KRISTJÁNSDÓTTIR
Hann afi kom í
Höskuldsstaði þegar
hann var barn að aldri
og þar bjó hann í tæp
60 ár. Fyrir mig sem
er alin upp á tölvu- og símaöld er
erfitt að ímynda sér breytingarnar
sem urðu á þeim tíma sem hann
GUÐMUNDUR
JÓNSSON
✝ GuðmundurJónsson fæddist
á Selbakka á Mýrum
í Austur-Skaftafells-
sýslu 11. desember
1917. Hann lést á
sjúkrahúsinu á Egils-
stöðum 1. apríl síð-
astliðinn og fór útför
hans fram frá Egils-
staðakirkju 7. apríl.
var bóndi og ég get
tæplega gert mér í
hugarlund hvernig líf-
ið hefur verið án bíla
og rafmagns eða að
fara í skólann á skíð-
um og hestum. En það
var alltaf svo stórkost-
legt að koma til hans
og ömmu í sveitina og
ég man kindurnar
hans, gæsirnar og
endurnar, heyskapinn,
gula traktorinn og
sveitasímann þar sem
allir Breiðdælingar
heyrðu hver var að
hringja hvert og um hvað var rætt.
Oft var gestkvæmt á bænum
enda liggur hringvegurinn í gegn-
um hlaðið. Börn og barnabörn voru
á ferðinni, bændur af næstu bæj-
um, ferðalangar af ýmsu þjóðerni á
ótrúlegustu farartækjum og jafnvel
var tekið á móti öllum. Afi hafði al-
veg sérstakt lag á börnum. Það
gekk oft mikið á þegar við barna-
börnin vorum samankomin á Hösk-
uldsstöðum, stundum í tugatali.
Það var svifið um hlöðuna í kaðli
með tilheyrandi Tarsan-öskrum,
hossast á ógangfærum bílum og
ryðguðum traktor, veiðar voruðu
stundaðar grimmt í bæjarlæknum
ýmist í net eða með höndunum og í
gullabúinu uppi á hól var eldað og
bakað af miklu kappi. Oft held ég
að afa hafi þótt nóg um hamagang-
inn en aldrei man ég eftir að hafa
heyrt skammaryrði frá honum.
Þess í stað reyndi hann gjarnan að
beina athygli okkar að einhverju
gagnlegu, það þurfti jú að fara í
fjárhúsin, gera við girðingar, slá og
raka. Efast ég um að við höfum
gert mikið gagn en hann lét okkur
nú samt alltaf halda það. Mér
fannst rauða Ladan hans alltaf
mikil glæsikerra og sérlega gaman
að fara með honum út á Breið-
dalsvík í kaupfélagið að kaupa
mjólk sem var sko ekki í neinum
fernum heldur í stórum pappakassa
með krana.
Hann var aldrei að flýta sér,
sagði fátt en hlustaði þeim mun
betur og þegar hann sagði frá tók
maður vel eftir. Hann brosti gjarn-
an út í annað, jafnvel skellti sér á
lær ef honum var skemmt og það
var virkilega gaman að spila við
hann. Undanfarna mánuði var hann
búinn að vera veikur en náði sér
sæmilega, hægt og rólega með bros
á vör eins og honum einum var lag-
ið. En það tók hann sárt að geta
ekki bjargað sér almennilega sjálf-
ur og ég held hann hafi verið feg-
inn að þurfa ekki að upplifa það
aftur. Hann var búinn að afreka
mikið, ég vona að hann hvílist vel.
Þórunn Björg Jóhannsdóttir.
 Fleiri minningargreinar
um Magðalenu Láru Kristjáns-
dóttur bíða birtingar og munu birt-
ast í blaðinu næstu daga.