Morgunblaðið - 01.05.2001, Blaðsíða 69

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. MAÍ 2001 69
Á 1. MAÍ – fyrsta baráttudegi
launafólks á nýrri öld – er rétt að
taka til umræðu þá þætti lífsins
sem mest hafa áhrif á líðan okkar.
1. maí snýst ekki eingöngu um
launafólk og baráttu þess fyrir
mannsæmandi kjörum. 1. maí á að
minna okkur á líf barna okkar og
umhverfi, fjölskylduna, unglingana
og síðast en ekki síst eftirlauna-
fólkið. Kröfur okkar um næga at-
vinnu, góða menntun og menningu,
innihaldsríkt fjölskyldulíf og mann-
sæmandi kjör alla ævi eru krafa
um gott þjóðfélag siðaðra manna.
En það sem sameinar alla þessa
viðleitni okkar er viljinn til að
halda uppi góðu velferðarkerfi –
velferð fyrir alla.
Verkalýðshreyfingin leggur
áherslu á að forsenda kröftugs
efnahagslífs er jöfnuður í þjóð-
félaginu og styrk velferðarþjón-
usta. Dæmin sanna að þar sem vel-
ferðarþjónusta stendur styrkum
fótum dafna aðrir þættir þjóð-
félagsins. Treysta þarf heilbrigð-
isþjónustu, menntakerfi, samgöng-
ur og aðra þætti almanna-
þjónustunnar. Í nútímatækni-
þjóðfélagi eru þessar undirstöður
samfélagsins forsenda fyrir fram-
förum og uppbyggingu á öðrum
sviðum atvinnulífsins. Það er
grundvallaratriði að allir þegnar
landsins hafi jafnan aðgang að
menntun, heilbrigðis- og almanna-
þjónustu. Á 1. maí er tækifæri til
að brýna þessa umræðu. Heildar-
samtök launafólks á vinnumarkaði,
BSRB og ASÍ, hafa bæði tekið upp
öfluga umræðu um velferðina á
undanförnum mánuðum. Krafa
okkar er betra og innhaldsríkara líf
með aukinni velmegun á 21. öld-
inni.
Húsnæðismálin
Grundvallarbreyting var gerð á
fyrirkomulagi húnæðismála með
lögum sem tóku gildi í ársbyrjun
1999. Verkalýðshreyfingin varaði
strax við þessum breytingum. Af-
leiðingarnar hafa ekki látið á sér
standa. Alvarlegt ástand ríkir nú í
húsnæðismálum tekjulægstu hópa
þjóðfélagsins sem hafa ekki lengur
ráð á að eignast eigið húsnæði og
verða því að leita út á leigumarkað.
Leigumarkaður er vanþróaður hér
á landi og leiguhúsnæði allt of dýrt
fyrir þennan hóp. Hér á verkalýðs-
hreyfingin að grípa til aðgerða og
kalla til liðs við sig áhrifaöfl, ríki,
sveitarfélög og lífeyrissjóði.
Fákeppni og hringamyndun
í verslun og þjónustu
Brýnt er að settar verði strangar
skorður við hringamyndun og fá-
keppni svo að verðlag hér á landi
verði sambærilegt við nágranna-
lönd okkar.
Verkalýðshreyfingin krefst þess
að brugðist verði hart við þeirri
hringamyndun og samráði í vöru-
dreifingu og margvíslegri þjónustu-
starfsemi sem er í matvöruverslun,
olíuverslun, flutningum og trygg-
ingum. Bregðast þarf sérstaklega
við samráði í verðlagningu og af-
nema ofurtolla á grænmeti og heil-
næmum matvörum. Í skjóli fá-
keppni er verðlagi haldið uppi.
Þjóðfélag aukinnar
menntunar
Breytingar á samfélaginu, í
tækni og menningu, hafa mótað
kröfur starfsmanna um gæði at-
vinnunnar og verndun og eflingu
atvinnuöryggis þeirra í umhverfi
sem er almennt ótryggara en áður.
Breytt viðhorf í hlutverkaskiptingu
kynjanna hafa leitt til nýrra vænt-
inga sem hafa áhrif á jafnvægið
milli heimilislífs og starfsins, bæði
fyrir konur og karla. Einnig hefur
löngun til að tileinka sér færni og
leita nýrra leiða til að auka starfs-
frama ýtt undir kröfur starfsmanna
á hendur bæði atvinnurekendum og
stéttarfélögum um meiri áherslu á
símenntun. Krafan er um menntun
og þjálfun sem stendur ævilangt. Í
dag veltur atvinnuöryggi jafnmikið,
ef ekki meira, á því að einstakling-
urinn geti tileinkað sér breytilega
þekkingu og hæfni á vinnumarkaði
og bindingu hans við sérstakan
vinnuveitanda. Auk þessa eru lífs-
gæði í vinnunni meira áberandi
baráttumál en áður var. Það er af
þessum ástæðum sem aðgangur að
símenntun og starfsþjálfun verður
æ mikilvægari fyrir launafólk.
Áhrif alþjóðavæðingar
Með hnattvæðingunni hafa völd
og umsvif fjölþjóðlegra stórfyrir-
tækja og handhafa fjármagnsins
aukist mjög og samband þeirra við
pólitíska forystumenn orðið nánara.
Bilið milli ríkra og snauðra þjóða
og ríkra og snauðra innan ein-
stakra ríkja hefur breikkað gífur-
lega og arðránið aukist mjög. Und-
ir merkjum nýfrjálshyggjunnar
hefur verið skapaður pólitískur og
hugmyndafræðilegur grundvöllur
að þessu aukna arðráni, sem að
hluta til felst í því að opinber þjón-
usta hefur verið færð einkaaðilum
til að hagnast á og notendum henn-
ar gert að greiða sérstök þjón-
ustugjöld. Jafnframt leita fyrirtæk-
in með framleiðslu sína þangað sem
hægt er að nýta sér ódýrt vinnuafl
og hagstætt skattalegt umhverfi. Í
miskunnarlausri gróðasókn er síðan
grafið undan öryggi vinnandi fólks
og vinnumarkaðurinn gerður
sveigjanlegri atvinnurekendum í
hag. Afleiðingar hnattvæðingar eru
meðal annars að launafólki er í æ
ríkari mæli gert að vinna sam-
kvæmt tímabundnum ráðningar-
samningum, í hlutastörfum, með
óreglulegum vinnutíma eða sam-
kvæmt verktakasamningum sem
sviptir oft hinn vinnandi mann mik-
ilvægum réttindum, svo sem veik-
indarétti, orlofsrétti og lífeyrisrétt-
indum. Jafnframt er þrýst á fólk að
standa utan verkalýðsfélaga og
þannig er grafið undan félögum
launafólks og því öryggi og þjón-
ustu sem þau veita félagsmönnum
sínum. Þessi þróun er misjafnlega
alvarleg eftir löndum en hennar
gætir hvarvetna, einnig hér á Ís-
landi. Hin alþjóðlega verkalýðs-
hreyfing hefur miklar áhyggjur af
þessari þróun og hefur snúist til
varnar. Á 1. maí, baráttudegi
verkafólks, tökum við undir þessar
áhyggjur og teljum mikilvægt að
efla samstöðu verkalýðshreyfingar-
innar jafnt innan lands sem á al-
þjóðavísu.
F.h. Fulltrúaráðs verkalýðsfélag-
anna í Reykjavík,
Guðmundur Þ. Jónsson,
Þór Ottesen,
Grétar Hannesson,
Georg Páll Skúlason,
Sveinn Ingason.
F.h. BSRB,
Þuríður Einarsdóttir,
Garðar Hilmarsson.
F.h. Bandalags háskólamanna,
Björk Vilhelmsdóttir.
1. maí-ávarp Fulltrúaráðs verkalýðsfélaganna í Reykjavík, BSRB og Bandalags háskólamanna
Jöfnuður fyrir
alla – styrk vel-
ferðarþjónusta
Morgunblaðið/Ásdís
„AÐGERÐIR íslensku verkalýðs-
hreyfingarinnar á alþjóðlegum bar-
áttudegi verkafólks hafa í ár einkunn-
arorðin „Velferð fyrir alla“. Í þessum
orðum felst sú krafa að hér á landi
verði byggt upp velferðarkerfi sem
allir þegnar landsins geti reitt sig á
þegar nauðsyn krefur.
Traust og víðtækt velferðarkerfi er
öflugasta verkfærið sem þekkist til
þess að útrýma misrétti og fátækt,
jafna aðstöðu fólks og auðvelda því að
nýta tækifæri sín óháð efnahag. Um
leið er það mikilvæg forsenda sáttar
og samstöðu ólíkra þjóðfélagshópa.
Það er þannig velferðarkerfi sem Al-
þýðusambandið vill sjá á Íslandi, virkt
velferðarkerfi sem er réttlátt og
sanngjarnt; kerfi sem gerir fólki kleift
að halda virðingu sinni og trúnni á
samfélagið þegar í harðbakkann slær.
Því miður hefur íslenska velferðar-
kerfið verið að þróast í gagnstæða átt.
Hér hefur verið reynt að þrengja vel-
ferðarkerfið þannig að það sé aðeins
til fyrir hina allra verst settu, en með
mjög misjöfnum árangri, ekki síst
fyrir þá sem kerfið á þó helst að
þjóna. Reynsla annarra þjóða hefur
sýnt að slík kerfi, sem draga dám af
fátækraframfærslu fyrri tíma, veikj-
ast hratt og njóta lítils almenns stuðn-
ings, til þeirra rennur sífellt minna
fjármagn og afleiðingin er aukið mis-
rétti og önnur félagsleg vandamál,
neikvæð stimplun og fátæktargildrur.
Reynslan hefur einnig sýnt að hin
víðtæku velferðarkerfi, þar sem þorri
fólks á sinn rétt, njóta almenns stuðn-
ings, standa sterkar og reynast besta
tækið til þess að draga í raun úr fá-
tækt og misrétti. Launafólk hlýtur
því að hafna þeirri fátæktarleið sem
hefur verið að þróast í velferðarmál-
um hér á landi á sl. árum, bæði með-
vitað og ómeðvitað, og krefjast upp-
byggingar víðtæks velferðarkerfis
sem sátt getur náðst um.
Velferðarkerfið á að hvetja fólk til
þess að nýta tækifæri sín en ekki
draga úr sjálfsbjargarviðleitni. ASÍ
lítur á velferð í víðasta skilningi þess
orðs. Velferð manna er ekki eingöngu
háð efnislegum gæðum heldur einnig
tækifærum þeirra til að þroskast og
dafna. Velferð felst þannig í mögu-
leikum fólks til menntunar, fjöl-
skyldulífs, frítíma og mannlegrar
virðingar. Velferð felst í mannsæm-
andi aðstæðum, möguleikum fólks til
þess að standa á eigin fótum og koma
sér þaki yfir höfuðið. Því miður er
húsnæðisvandi farinn að standa í vegi
fyrir velferð fjölmargra einstaklinga
og fjölskyldna. Þeirri þróun þarf að
snúa við. Velferð felst í góðum vinnu-
aðstæðum, virðingu og vellíðan í
vinnunni. Velferð felst einnig í góðri
heilsu, heilsuvernd og möguleikum
fólks á að lifa heilsusamlegu lífi. Ok-
urverð og ofurtollar á grænmeti
ganga þvert gegn þeim markmiðum.
Þar er breytinga þörf og hefur ASÍ
lagt fram kröfur um aðgerðir allt frá
1995 þegar núverandi tollakerfi var
tekið upp.
Velferð fyrir alla er vítt hugtak og
krefst víðsýni. Fyrsti maí er alþjóð-
legur baráttudagur og alls staðar í
heiminum er verkafólk að vekja at-
hygli á málstað sínum. Það má ekki
gleymast að barátta launafólks fyrir
réttindum sínum er hrein og klár
mannréttindabarátta. Réttur verka-
lýðsfélaga til frjálsra samninga er
varinn sem mannréttindi og því er öll-
um inngripum stjórnvalda í kjara-
samninga mótmælt. Þetta ætti ekki
að þurfa að taka fram í upphafi 21.
aldarinnar en er því miður nauðsyn-
legt eftir að lög voru sett á verkfall
sjómanna fyrir fáeinum vikum.
Verkalýðshreyfingin krefst sömu
grundvallarréttinda fyrir launafólk
alls staðar í heiminum þótt staðan sé
afar misjöfn milli landa. Þess vegna
skiptir alþjóðastarf verkalýðsfélaga
æ meira máli. Með sameiginlegu átaki
er hægt að ráðast gegn alvarlegum
vandamálum á borð við barnavinnu
og verslun með fólk, einkum konur og
börn, til vinnuþrælkunar og í þágu sí-
vaxandi kynlífsiðnaðar. Hin alþjóð-
lega verkalýðshreyfing hefur vakið
athygli á þessum vanda og Alþýðu-
sambandið hefur lagt sitt af mörkum.
Alþýðusambandið er hluti af hinni
alþjóðlegu verkalýðshreyfingu og
hefur kynnst því hverju samstarf
þvert á landamæri fær áorkað og
hverju alþjóðasamþykktir hafa breytt
fyrir íslenskan vinnumarkað. Það ætti
því ekki að koma á óvart að þing ASÍ
hefur samþykkt samhljóða að ASÍ
skuli hafa forystu í umræðum um
stöðu Íslands í Evrópusamstarfinu og
hagsmuni launafólks.
Samt sem áður er það réttinda- og
kjarabaráttan hér heima sem er
grundvallarþátturinn í starfi Alþýðu-
sambands Íslands. Hér er mikilvæg
verk að vinna sem verkalýðshreyf-
ingin, stjórnvöld og atvinnurekendur
þurfa að taka höndum saman um. Ef
allir leggjast á eitt við að snúa af
þeirri fátæktarstefnu sem hefur ver-
ið að þróast í velferðarmálum á und-
anförnum árum og byggja upp víð-
tækt velferðarkerfi sem sátt næst
um eru markmið þessa baráttudags
verkalýðsins í sjónmáli: Velferð fyrir
alla.“
Velferð
fyrir alla
Ávarp Alþýðusambands Íslands á baráttudegi verkalýðsins 1. maí 2001
DAGSKRÁ 1. maí hátíðahald-
anna í Reykjavík hefst á því að
safnast verður saman á Skóla-
vörðuholti fyrir framan Hall-
grímskirkju kl. 13.30.
Gangan leggur af stað kl.
14.00.
Lúðrasveit verkalýðsins og
Lúðrasveitin Svanur leika fyrir
göngu.
Útifundur hefst á Ingólfs-
torgi kl. 14.30. Aðalræðumenn
dagsins verða Guðmundur
Gunnarsson, formaður Rafiðn-
aðarsambands Íslands, og
Ögmundur Jónasson, for-
maður BSRB.
Edda Heiðrún Backman les
ljóð og Ólafur Kjartan Sigurðs-
son syngur við píanóleik Jón-
asar Ingimundarsonar. Guitaar
Islanco leika íslensk þjóðlög í
léttum dúr.
Fundarstjóri verður Þórunn
Sveinbjörnsdóttir, 1. varafor-
maður Eflingar - stéttarfélags.
Að hátíðahöldunum standa
verkalýðsfélögin í Reykjavík,
BSRB og BHM.
Dagskrá
1. maí
í Reykjavík
HÁTÍÐAHÖLD 1. maí á Húsa-
vík verða með hefðbundnu
sniði.
Hátíðardagskrá hefst í
félagsheimilinu kl. 14. Aðal-
steinn A. Baldursson, formaður
Alþýðusambands Norðurlands,
setur hátíðina. Bergþór Páls-
son og Helgi Björnsson syngja
nokkur lög. Aðalræðu dagsins
flytur Halldór Björnsson, for-
maður Starfsgreinasambands
Íslands. Einar Georg Einars-
son fer með gamanmál og
brass-band flytur nokkur lög.
Loks syngur karlakórinn
Hreimur fyrir gesti.
Að lokinni dagskrá verður
boðið upp á kaffiveitingar.
1. maí
á Húsavík