Morgunblaðið - 01.05.2001, Blaðsíða 57

Réttur erlendra barna
búsettra á Íslandi
NÝTT frumvarp til
laga um útlendinga
liggur fyrir á Alþingi.
Reykjavíkurborg og
helstu stofnanir henn-
ar hafa á þessu ári sett
sér stefnu í mála-
flokknum. Því ber að
fagna að almenn sam-
staða virðist ríkja um
að skoða þessi mál af
kostgæfni og því er
vert að vekja athygli á
aðstæðum erlendra
barna sem bráðnauð-
synlegt er að bæta. Í
frumvarpinu er ekki
fjallað sérstaklega um
réttindi erlendra barna
búsettra á Íslandi eða hagsmuni
þeirra. Mikilvægt er að réttur þeirra
verði skilgreindur. Verklagsreglur
og hlutverkaskipting verði gerð
skýrari fyrir þær stofnanir sem fara
með mál og menntun þessara barna.
Reglur og ferli verði samræmd á
milli allra sveitarfélaga eins og kost-
ur er.
Heilbrigðisvottun
og kennitala
Mikilvægt er að veita þeim skóla-
vist og kennslu í íslensku sem öðru
tungumáli eins fljótt og auðið er, þar
sem þau eru ófær um að bjarga sér í
samfélaginu. Langflest erlend börn
innritast milliliðalaust inn í sinn
heimaskóla. Regla er að barn búsett
í Reykjavík innritist ekki inn í mót-
tökudeild fyrr en það hefur farið í
heilbrigðisskoðun hjá bráðamóttöku
Landspítalans. Al-
mennt er ekki beðið
eftir útgáfu kennitölu
þar sem biðin er alltof
löng. Inn í ferlið vantar
að forráðamenn geti og
eigi að framvísa heil-
brigðis- og bólusetn-
ingarvottorði og ís-
lenskri kennitölu við
innritun. Þörf er á
skýrum samræmdum
reglum sem gildi um
allt land. Skilgreina
þarf og hvenær erlend
börn eigi rétt á skóla-
vist. Hvaða reglur
gilda ef foreldri hefur
dvalarleyfi í meira en
þrjá mánuði en ekki atvinnuleyfi?
Heilbrigðisþjónusta
Ákveðinn hluti foreldra fær ekki
sjúkratryggingu fyrr en eftir sex
mánaða dvöl. Á meðan eru börnin
ótryggð gagnvart slysum í skóla og
annars staðar. Foreldrum getur
verið gjörsamlega ofviða að standa
undir kostnaði vegna slysa eða mik-
illa tannviðgerða. Mikilvægt er að
börn geti fengið heilbrigðisþjónustu
þegar þau þarfnast og foreldrar fái
að fylgja sínu barni.
Foreldraviðtöl
Hluti erlendra foreldra mætir
ekki í hefðbundin foreldraviðtöl á
vinnutíma kennara. Oftar en ekki
kemur í ljós að þessir foreldrar telja
sér ekki fært að mæta þar sem þeir
telja að það sé illa liðið af atvinnu-
rekanda. Það er ekki viðunandi að
einmitt þessi hópur verði af hand-
leiðslu og samstarfi við skóla barns-
ins. Hverra er að leysa þessa hnúta?
Túlkaþjónusta
Réttur til túlkunar er óskilgreind-
ur nema hvað varðar heilbrigðis-
geirann. Skilgreina þarf rétt til
skólatúlkunar og veita til þess sér-
stakt fjármagn. Upplýsingamiðlun
er nauðsynleg og hún er forsenda
þess að aðlögun barnsins í skóla
gangi vel. Túlkaþjónusta er nauð-
synleg og kostnaður fer vaxandi. Sú
þjónusta að túlkur mæti í skóla nýt-
ist fyrst og fremst foreldrum barna í
Reykjavík. Vinna þarf að því að sím-
túlkun á milli þriggja aðila geti farið
sómasamlega fram í gegnum síma,
þannig að foreldri, barnið og kenn-
ari sitji saman en túlkurinn sé ann-
ars staðar. Er óskandi að slíkt fyr-
irkomulag verði þróað hér á landi
þannig að jafnræðis sé gætt.
Brú á milli
menningarheima
Mikilvægt er að benda á að
nokkrar lykilpersónur í hverjum
tungumálahópi hafa reynst mjög svo
mikilvægar í starfi sínu sem túlkar.
Þær miðla skólafólki og foreldrum
af þekkingu sinni sem verður til
þess að aðlögun gengur betur fyrir
sig. Þetta fólk þyrfti að þjálfa enn
betur sem skólatúlka og/eða sem
tvítyngda starfsmenn skólanna.
Meðal annars er æskilegt að það
kanni getu nýkominna barna á
þeirra móðurmáli í tengslum við inn-
ritunarviðtöl. Slík greining er afar
gagnleg, sérstaklega með tilliti til
læsis, orðaforða og grunnþekkingar
í stærðfræði og fleiri greinum. Þessi
vinnubrögð tíðkast á Norðurlöndum
Íslenska sem annað tungumál
Í reglugerð nr 391/1996 er kveðið
á um tvo tíma á viku. Reglugerðin er
ófullburða og hana þarf að endur-
skoða. Frekari skilgreininga er þörf.
Úthlutun fjár til kennslu í íslensku
sem öðru tungumáli hefur verið ansi
breytileg frá ári til árs. Tryggja þarf
þennan einstaklingsrétt í sessi og
mikilvægt að samræmd viðmið gildi
um allt land. Að sjálfsögðu eiga er-
lend börn rétt á sérkennslu sé þess
þörf sem og öllum öðrum skóla-
tengdum skólatilboðum.
Réttur til veru í móttökudeild
og erlendir unglingar
Erlend börn í Reykjavík á aldr-
inum 9–15 ára fá sérstaka 20
kennslutíma á viku í eitt skólaár í
sérstökum móttökudeildum en ekki
börn búsett úti á landi. Hér er jafn-
ræðisreglan ekki í heiðri höfð. Yf-
irvöld þyrftu og að móta stefnu í
málum unglinga sem flytja til lands-
ins. Hvort þau eigi ekki rétt á ein-
hvers konar sérstöku móttöku- eða
menntunartilboði og kennslu í ís-
lensku sem öðru tungumáli. Þessi
hópur hefur oft ágæta menntun að
baki og fjölbreytta hæfileika. Í dag
búa þau of oft við einangrun, of lítil
tök á íslensku til þess að geta spjar-
að sig og þar með skortir á þekkingu
á samfélaginu. Þau þurfa að fá skil-
yrði til að njóta áframhaldandi
menntunar.
Móðurmálskennsla og tvítyngi
Í Aðalnámskrá grunnskóla er fast
kveðið á um að mikilvægt sé að
stuðla að því að börnin verði tví-
tyngd í ljósi þess að slík hæfni er
bæði auður einstaklingsins og þjóð-
ar. Í reglugerð nr 391/1996 segir að
sveitarfélögum sé heimilt að koma á
móðurmálskennslu. Í fæstum tilvik-
um er það gert. Fimm tungumála-
hópar í Reykjavík njóta móðurmáls-
kennslu. Fleiri hafa ekki átt þess
kost. Mikilvægt er að þessi mál
komist í farsælli farveg. Skilgreina
þarf réttinn til móðurmálskennslu
og inntak hennar. Leggja þarf að
foreldrum að mikilvægt sé að þeir
stuðli að því að börn þeirra verði tví-
tyngd.
Í frumvarpinu er réttur til „bú-
setuleyfis“ skilyrtur af tungumála-
kunnáttu. Vert er að vekja athygli á
að hópur „erlendra“ nemenda á for-
eldri sem ekki kann málið. Hver
verður réttur barnanna sem brátt
vaxa úr grasi? Þau eru uppalin hér
og læra íslensku. Eiga þau ekki rétt
á framtíð hér á landi?
Friðbjörg
Ingimarsdóttir
Frumvarp
Mikilvægt er, segir
Friðbjörg
Ingimarsdóttir, að
réttur erlendra barna
búsettra á Íslandi verði
skilgreindur.
Höfundur er kennsluráðgjafi í
nýbúafræðslu á Fræðslumiðstöð
Reykjavíkur.
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. MAÍ 2001 57
www.merkur.is
594 6000
Erum ekki flutt
Nýtt símanúmer
Erum flutt
Bæjarflöt 4, 112 R.vík Fax: 594 6002
Skútuvogur 12a, 104 R.vík Fax: 594 6001
VÉLADEILD - SKRIFSTOFUR
SKIPTIBORÐ GEFUR SAMBAND VIÐ ALLAR DEILDIR