Morgunblaðið - 26.08.2001, Blaðsíða 16

LISTIR
16 SUNNUDAGUR 26. ÁGÚST 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Söngskólinn
“Hjartansmál”
Innritun 29. ágúst – 1. september
Einsöngsdeild
Söngdeild fyrir áhugafólk
Barnadeild
Nemendur frá síðasta vetri, sem ekki hafa staðfest
skólavist geri það fyrir 29. ágúst.
Nánari upplýsingar: http://songskoli.vortex.is.
Símar: 552 0600, 695 2914 eða 691 9262.
Ýmir tónlistarhús, Skógarhlíð 20.
SKÁLDAÐ í tré nefnist sýning
sem Þjóðminjasafn Íslands hefur
sett upp í húsakynnum Ljósafoss-
virkjunar og er einn liður í sam-
starfi Landsvirkjunar og safnsins.
Eins og kunnugt er og skrifað
stendur í sýningarskrá gerðu Þjóð-
minjasafnið og Landsvirkjun ný-
lega með sér samstarfssamning og
verður Landsvirkjun bakhjarl
safnsins næstu þrjú árin. Sam-
starfið mun stuðla að því að efla
kynningu á Þjóðminjasafninu og
gera starfsemi þess sýnilegri …
Þetta er að sjálfsögðu yfirmáta
heilbrigt, einkum meðan Þjóð-
minjasafnið er lokað vegna breyt-
inga og endurnýjunar, gefur safn-
inu um leið einstakt tækifæri til að
kynna dreifbýlinu eign sína og
vekja samtíðina til vitundar um
ýmsa þætti í menningarsögu þjóð-
arinnar. Þess má og geta að á með-
an verið var að stækka og end-
urnýja Ríkislistasafnið í
Kaupmannahöfn fyrir nokkrum ár-
um átti svipað sér stað, og einmitt
í þá veru að verk úr eigu safnsins
voru á faraldsfæti milli safna á
landsbyggðinni og mæltist mjög
vel fyrir. Hverri þjóð er lífsnauð-
syn að virkja menningararf sinn og
gera hann sýnilegan, allar hliðar
hans, en satt að segja hefur ríkt
hér nokkurt andvaraleysi, innlend-
ir og þó einkum erlendir átt erfitt
með að átta sig á umfangi hans,
geta nálgast hann í hlutlægu formi.
Þjóðminjasafnið var vanbúið og
langt í frá fært um að geta kynnt
eign sína á jafnafhjúpandi hátt og
víða sér stað erlendis, þar sem
fornminjasöfn og raunar flest söfn
hafa gengist undir gagngera end-
urnýjun á næstliðnum áratugum.
Eins og á fleiri sviðum hefur há-
tæknin fært mönnum upp í hend-
urnar áður fullkomlega óþekkta
möguleika til kynningar fortíðar og
það hefur einnig átt sinn þátt í út-
víkkun og uppstokkun listhugtaks-
ins, hlutirnir allir á hreyfingu og
þarf enga heimspeki til í þann
grunn. Söfn sem fyrir nokkrum
áratugum voru eins konar varð-
veislustaðir fornmuna og höfðuðu
til afmarkaðs hóps eru mörg orðin
að lifandi upplýsingabrunnum er
æsa upp í grand forvitni safngesta.
Aðsóknin hefur og margfaldast og
veitt miklu fjárhagslegu blóðflæði
um þjóðarlíkamann á hverjum
stað, þótt sjálf standi þau kannski
ekki alfarið undir rekstrinum. Og
hér á útskerinu eru menn loks
farnir að rumska, þótt enn skorti
töluvert á að við séum samstiga
þróuninni, löggjafar- og fram-
kvæmdavaldið skilji hvað hér er í
húfi. Löngu ljóst að myndlistar-
hefð á Íslandi er ekki síðbúið fyr-
irbæri, og að hún hafi fyrst tekið
að þróast fyrir einni öld er í senn
hlutdræg, þvæld, útjöskuð og úrelt
fullyrðing er svo er komið. Má
vera réttari skilgreining, að mód-
ernisminn hafi þá fyrst skotið rót-
um og við eignast gilda listamenn í
hópi sígildra módernista og um
leið tengst aldalangri þróun í
seinni tíma evrópskri myndlistar-
hefð, þ.e. sem þróast hefur óslitið
frá tíma endurfæðingarinnar. Full-
komlega fráleitt að halda því fram
að íslenzk myndlist sé ung og að
eigum enga myndlistarhefð, því að
hún finnst allt í senn í almennu
handverki, íðum, húsagerð, út-
skurði og hinum gömlu handritum,
en hér er frekar spurn hvort okkur
hafi tekist að rækta arfinn sem
skyldi. Hvað ritin áhrærir getur
hver og einn gengið úr skugga um
fagurfræðilegt gildi þeirra með því
að gera sér ferð á Árnastofnun,
þar sem til sýnis eru handrit sem í
sjálfu sér eru sjónræn veisla fyrir
augu og skynfæri. Nýkomið út
myndarlegt rit á ensku eftir Guð-
rúnu Nordal þar sem hún tekur
meðal annars fyrir skyldleika
dróttkvæðanna við fagurfræði.
Öllu frekar má álykta í ljósi þróun-
arinnar, að öfugsýn á arfi aldanna,
einkum um miðbik síðustu aldar er
mikið umrót átti sér stað í ís-
lenzkri mynd- og húsagerðarlist,
hafi fætt af sér háskalegt vanmat á
menningararfinum.
Mat manna á fortíðinni er sem
betur fer að breytast og má segja
að um landsvæðingu sé að ræða,
sýnir endurgerð húsa í uppruna-
legt horf það einna gleggst. Þá
kemur í ljós listrænt handverk í
háum gæðaflokki og þótt húsin séu
mörg innflutt er verkmenntin að
hluta norrænn arfur sem víking-
arnir komu með til landsins, má
jafnvel halda því fram að öndveg-
issúlurnar hafi verið fyrsti vísirinn
að íslenzkri list. Hvernig þetta há-
þróaða listræna handverk þróaðist
hér fyrstu aldirnar vitum við
minna um, þótt það kunni að koma
fram í fyllingu tímans með aðstoð
hátækninnar. Hins vegar segir
sýningin Skáldað í tré okkur margt
og mikið um skurðarlist sem hér
þróaðist um aldir og virðist frá
fyrstu tíð hafa gengið í arf mann
fram af manni. Þeir voru ekki skól-
aðir á okkar tíma mælikvarða, en
hér má minnast þess að þótt höf-
undur Völuspár muni hafa notið
þeirrar menntunar sem Íslending-
um bauðst á tíundu öld var þekk-
ing hans þó að sagt er fáskrúðugri
en nokkurs fermingarbarns nú á
dögum. Þó mun hann hafa verið
einn af vitrustu mönnum samtíðar
sinnar með skýrari skynsemi og
spakari hugsun en flestir mennta-
menn nú á tímum, að mati Sig-
urðar Nordal. Og skyldi það ekki
vera leyndardómurinn á bak við
hina miklu verkmenntun sem fram
kemur í íslenzkri skurðlist? Það er
satt að segja lygilegt að virða fyrir
sér gripina á Ljósafossstöð og
hugsa til þess að á stundum var
um bláfátæka ómenntaða almúga-
menn að ræða, líkt og Bólu-Hjálm-
ar sem þó skáldaði jafnt meist-
aralega í tré sem að kveða af
munni fram dýrar vísur á gullald-
armáli. Og þessi svonefndi skáld-
skapur í tré sem við blasir er ekki
einasta hagleg smíð heldur form-
kenndin sömuleiðis af hárri gráðu
og virðist ekki síður hafa gengið í
arf en kenndin fyrir frjóu máli,
stuðlum og rími. Þetta allt segir
okkur að við eigum ekki einasta
dýran bókmenntarf heldur ekki
síður myndlistararf og undirstrik-
ar þessi sýning það jafnvel enn
betur en ég hygg að framkvæmda-
aðilar ímyndi sér. Minnumst þess
að nýrri tíma ritlist og skáldsagna-
gerð er ekki eldri en nýrri tíma
myndlist, þar er líka umtalsverð
eyða, en hér hefur ritlistinni í
sjálfri sér verið fullmikið hampað á
kostnað sjónlista, en þetta tvennt
er af mjög skyldum meiði og getur
hvorugt án annars verið.
Sýningin í heild er afar falleg,
henni er vel fyrir komið í hinu vist-
lega rými og sýningarskráin í góðu
samræmi, skilvirk og fer vel í
hendi. Hönnuður sýningarinnar er
Steinþór Sigurðsson og hefir unnið
frábært verk. Segi bara bravó!
MYNDLIST
L j ó s a f o s s v i r k j u n
Opið alla daga frá kl. 13–17.
Til desemberloka.
Aðgangur 300 krónur,
sýningarskrá 300 krónur.
ÍSLENZK SKURÐLIST
ÞJÓÐMINJASAFN
ÍSLANDS
Sneið af kjörgripum
Spónastokkur úr beyki 36,5 x 11,5 sm (mesta hæð) með ártalinu 1649.
Bragi Ásgeirsson
Sýningum
á Light
Nights
að ljúka
SÍÐUSTU sýningar á Light
Nights í Iðnó eru í kvöld og
mánudagskvöld kl. 20.30.
Efnisskráin er byggð á ís-
lensku efni í 14 atriðum. Þar
koma m.a. fram draugar, for-
ynjur og margskonar kynja-
verur. Síðari hluti sýningar-
innar fjallar að stórum hluta
um víkinga. Einnig eru
skyggnur sýndar sem eru
samtengdar leikhljóðum, tón-
list og tali. Kristín G. Magnús
leikkona fer með öll hlutverk-
in í sýningunni að undan-
skildum ónafngreindum
draugum er birtast í Djákn-
anum á Myrká.
Sýningin er flutt á ensku.