Morgunblaðið - 15.12.2001, Blaðsíða 59

ALDARMINNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. DESEMBER 2001 59
Faðir minn Einar
Guttormsson fæddist á
Arnheiðarstöðum í
Fljótsdal, elsta barn
foreldra sinna Gutt-
orms Einarssonar
bónda og konu hans
Oddbjargar Sigfús-
dóttur.
Alsystkini hans voru
Guðlaugur, Sigfús og
Bergljót. Hálfsystkinin
voru þau Sigurður,
Stefán, og Elín frá föð-
ur og Guðfinnur Jóns-
son frá móður.
Foreldrar hans
skildu er hann var á tíunda ári. Þeim
systkinunum var komið fyrir hverju
á sínum staðnum ýmist hjá fjar-
skyldu frændfólki eða vandalausum.
Þessi reynsla átti eftir að marka
allt líf föður míns.
Að verða fullgildur matvinnungur
innan við ellefu ára aldur er hlutur
sem nútímafólk á erfitt með að skilja,
td. voru engar barnabætur, námslán
eða samfélagsleg aðstoð. Allt það
sem okkur þykir svo sjálfsagt í dag.
Með mikilli vinnuhörku og sjálfs-
aga ákvað hann að brjótast til
mennta.
Á daginn var unnið í vegavinnu en
slegin tún hjá bændum á nóttinni.
Þrátt fyrir að hann hafi þjáðst af
slæmum astma alla ævi og slátturinn
og heyannir leikið hann sérstaklega
illa, var ekkert gefið eftir enda eng-
inn til að kvarta við.
Árin 1921–23 er hann nemandi í
Gagnfræðiskóla Akureyrar, einn af
þeim elstu. Húsnæðið sem hann bjó í
þessa tvo vetur var uppi í risi, kölluð
„Síbería“ vegna þess hversu léleg
einangrunin var. Engir ofnar voru í
herbergjunum og vatn í fötum botn-
fraus á veturna. Eina upphitunin var
ofn í almenningi framan við herberg-
in sem líka var notaður til að elda á.
Eldivið og mat urðu nemendur að
leggja með sér sjálfir, þeir sem ekki
höfðu efni á að kaupa sér fæði í bæn-
um. Þegar fór að líða að vorprófum
var oft orðið lítið til af mat, helst var
það hafragrautur sem lagaður var
fyrir vikuna til tímasparnaðar og
sjaldnast var til mjólkurlögg út á.
Einstöku sinnum hljóp á snærið, ein-
hver sjómaðurinn gaf þeim soðn-
ingu. Það voru góðir dagar!
Til gamans má geta þess að í við-
skiptakvittun pabba við Kaupfélag
Héraðsbúa dagsett 31.12. 1921 sést
að innlegg á árinu er 373 kr og 19
aurar. Inneign um þau áramót voru
69 kr og 71 eyrir.
Haustið 1923 hóf hann svo nám við
Menntaskólann í Reykjavík.
Veturinn 1926 er stutt var til stúd-
entsprófs voru peningar hans nær
uppurnir og hann viss um að nú væri
draumi hans um frekara nám lokið.
Þá var honum bent á að tala við
frænda sinn Pál Stefánsson frá
Þverá í Laxárdal sem var með Ford
bílaumboðið á Íslandi ásamt fleiri
umboðum. Hann hafði efnast vel og
aðstoðaði oft efnilega námsmenn.
Páll svaraði föður mínum litlu um
styrkinn en sagðist hugsa málið.
Þegar þrír dagar voru liðnir frá
fundi þeirra Páls og pabbi farinn að
huga að brottför komu skilaboð frá
Páli um að hann ætti að taka saman
dót sitt og flytja að Þverá, sem var
glæsilegt heimili hans og eiginkonu
hans Hólmfríðar Proppe sem stend-
ur við Laufásveg. Páll hafði notað
þessa daga til að athuga hvernig
högum hans var háttað.
Páll og Fríða (en svo var Hólm-
fríður ætíð kölluð) höfðu gifst seint
og áttu engin börn en eina fóstur-
dóttur, Líneyju. Eftir þetta bjó hann
á Þverá öll sín námsár og leit alla tíð
á þau sem fósturforeldra sína. Á
sumrin á meðan hann gat fór hann
austur eða norður og vann alla þá
vinnu sem honum bauðst. Hann lauk
læknanámi 1932. Á kandidatsári sínu
fór hann fyrst til Blönduóss síðan að
Kristnesshæli. Sú ferð átti eftir að
verða afdrifarík því þar sá hann móð-
ur mína fyrst, sautján ára gamlan
berklasjúling. Þó að þráðurinn á
milli þeirra hafi slitnað um tíma er
EINAR
GUTTORMSSON
hann fór til framhalds-
náms í september sama
ár, fór hann aftur 1935
til að vitja móður minn-
ar norður á Akureyri.
Þessa ferð taldi hann
vera sína mestu happa-
ferð. Hinn 7. nóvember
1935 gengu foreldrar
mínir í hjónaband með
konungsleyfi. Móðir
mín var Margrét Krist-
ín Pétursdóttir, f. á Ak-
ureyri 29. desember
1914, d. í Vestmanneyj-
um 6. september síð-
astliðinn.
Pabbi stundaði nám í almennum
skurðlækningum og fæðingarhjálp,
fyrst í Noregi og síðan í Danmörku
og lauk námi 1934. Í maí sama ár
kom hann fyrst til Vestmannaeyja
og þar var hann síðan fastráðinn
sjúkrahúslæknir 16. okt. Hann starf-
aði síðan í Eyjum í tæp fjörutíu ár
eða uns jarðeldarnir urðu á Heimaey
1973.
Þó að hann léti af störfum sem yf-
irlæknir sjúkrahússins sökum aldurs
hélt hann áfram að starfrækja
læknastofu sína, sem lengst af var á
neðstu hæð á heimili foreldra minna
á Kirkjuvegi 27. Síðar rak hann stofu
sína í nýja sjúkrahúsinu er það var
tekið í notkun. Einnig sinnti hann
vitjunum í heimahús hvort sem var
að nóttu eða degi eins og hann hafði
gert frá upphafi.
Faðir minn fylgdist vel með nýj-
ungum á sínu sviði. Til þess fór hann
til Ameríku 1947, til London 1952 og
til London, Hamborgar, Kaup-
mannahafnar, Stokkhólms og Ósló
1959. Mamma fór með honum í þess-
ar ferðir og ég einnig með í ferðina
1959 sem stóð í tæpa þrjá mánuði.
Eftir gosið 1973 fékk faðir minn
aðstöðu í Domus Medica og hélt
áfram að sinna Eyjamönnum.
Starfsorka pabba var gríðarleg.
Hann skar upp og gerði minniháttar
aðgerðir fyrir hádegi, síðan fór hann
á læknastofu sína sem var yfirleitt
troðin út að dyrum, síminn hringj-
andi og fólk að banka á gluggann til
að fá afhenta lyfseðla. Eftir það var
farið í vitjanir um bæinn. Jafnframt
þurfti hann að sinna þeim neyðartil-
fellum sem komu upp lengst af.
Þetta þýðir að hann var á vakt 365
daga á ári og varð alltaf að vera til-
tækur.
Ekki myndu læknar í dag ráða sig
upp á þessi kjör.
Hann kvaddi hvern sjúkling með
því að klappa á öxlina á honum og
segja: „Þetta lagast.“ Greiðslutilhög-
un var oftast eins og hann sagði:
„25 krónur ef þú átt þær.“ Ekki
minnist ég þess að oft hafi þurft að
kaupa fisk handa heimilinu. Sjúk-
lingarnir hans pabba sáu til þess.
Eitt sinn er pabbi fór til laxveiða í
Norðurá (hafði sjálfur orðið að út-
vega sér staðgengil) fóru bæjarbúar
eftir tvo daga að hringja heim til að
vita hvenær hann nú kæmi aftur. Er
ég vísaði á staðgengilinn varð yfir-
leitt smáþögn og síðan var sagt: Já,
en hann tekur þúsund krónur fyrir
að koma í heimahús, þetta var auð-
vitað réttur taxti.
Föður mínum var auk þess treyst
fyrir mörgum trúnaðarstörfum fyrir
bæjarfélagið. Hann sat í bæjarstjórn
fyrir Sjálfstæðisflokkinn 1946–50 og
átti auk þess sæti í fjölda nefnda á
vegum bæjarins. Var formaður
Rauða kross-deildar Vestmannaeyja
og í Krabbavörn. Hann gekk til liðs
við Oddfellow-regluna Herjólf 1935
og gegndi þar æðstu embættum.
Bæjarbúar heiðruðu föður minn á
margvíslegan hátt. Á 25 ára starfs-
afmæli hans var gerð af honum
brjóstmynd og gefin sjúkrahúsinu.
Einnig var gert af honum málverk á
30 ára starfsafmæli hans.
Hann var gerður heiðursborgari
Vestmannaeyja 14. febrúar 1969.
Öllum þessum störfum sem hann
gegndi hefði hann þó ekki getað
sinnt nema með dyggri aðstoð móður
minnar. Við systkinin urðum fimm
talsins og okkur reyndist hann ljúfur
faðir og aðstoðaði okkur öll við allt
sem við kusum að taka okkur fyrir
hendur.
Ég var mikil pabbastelpa og naut
örugglega ákveðinna forréttinda
fram yfir bræður mína. Ég minnist
óteljandi stunda sem við áttum tvö
ein. Fór ég m.a. mjög ung með föður
mínum út í samkomuhús til að hlusta
á frambjóðendur etja kappi saman,
en þá voru Eyjarnar sér kjördæmi.
Eftir fundina komu t.d. Ólafur Thors
eða Bjarni Benediktsson, sem var
samstúdent pabba, heim þar sem
umræðunni var haldið áfram, reyktir
stórir vindlar og fengið sér viskítár.
Síðan þá hef ég haft brennandi
áhuga fyrir pólitík.
Eða er við sátum inn á stofu, fyrst
út í Eyjum en síðar í Kópavoginum.
Hann sagði mér frá æsku sinni frá
því fólki sem var honum minnis-
stætt. Hann sýndi mér m.a. bréfin
frá frænda sínum í Vesturheimi,
skáldinu Guttormi J. Gottormssyni,
kenndi mér að meta ljóð, hvatti mig
til að lesa sem flestar bækur sem til
voru á heimilinu og það var ekkert
smáræði. Því hef ég reynt að halda
við.
Það hefur varla liðið sá dagur síð-
an pabbi lést sem mér verður ekki
hugsað til hans. Ég gleðst yfir því
þegar fólk segir hversu lík við séum.
Ég vona innilega að einhverjir af
góðu kostum ykkar mömmu fylgi
okkur afkomendum ykkar. Kynslóð-
in sem er að hverfa lagði grunninn að
því þjóðfélagi sem við búum við í dag.
Til þess þurfti hún að færa margar
fórnir. Það er okkar sem á eftir koma
að halda minningu þeirra í heiðri.
Fríða Einarsdóttir.
8

 6   !  9
'  9
 ' 2
 
  ' 2
,   




!
,' * 
@

@ +

A$J

 (-#()
-"   6    +&
:, 
 +&
'
 

& ,
'  1!#

$   :
! ;  <' ! %  &   
! -

" 
:

!-$' 

"  = 
 !4
 2 
3 
 '


& 

 
 
  

0%.-% 

 &$ $&

$
 &)
:
 6      6!  9

'  2 ' 9 
 
  ' 2
,
   
, ' ! 

,! 
 '


7 +.0+ +
@ +

#($ E

(( 2% )
-"   6    

&  -2  2 -  &  ! - >
    ' 

&  #
 $   :

! 1
.$ &

$#.)% 

H5&
"1%   % 

.5*" % 
-%.)3&

!$
)% 
6%3)0%&

44&$444)
8

  6     !  9
 ' 2 ' 9 
 
  ' 2
, & ' ! '

 +
+3


@ +

 (&

   * -)
    
 (  )
8

  6 

 ,  6! 9
 '  2 ' 9 
 
  '
2
, & ' ! 
&! , '

, 79 +7 K0+*8+
 "5 (? )
-"  6    

&  ' 2 
  
;

.
 $4

44&$444)
3, 

  9 ' 2



  '2
+ 9
+6+

@ +

4((J

(? )
-"   6 
 

&  >&
 2  2 
 0 $  $F  #(% 

 #(1%$/&
+6(% 

-"$/% 
 2#
 &

6
$$$/% 

#& 
&$44)
:  6 

6!  9

'  2' 9 

 '2
,
*+A
 +
.0+ +
@ + +#
$% 

.- "&
+
$% 

$"&
%$F *5% 

">"&
.   LA  

$ $0%2"% 
! *&$

H5/"&
 .  L
&$44)
:
 6 

 ,  6!
 9
'  2' 9 

 
' 2
,  '
 

! &! 
 &',' 
*++1
0+ 1@

 0@6
@
2-/("' $

2-/(2   
(-% )
. $G%% 

$2 6 % 
$/0%2 &

. $G%
$/% 
0%2 H5$/&)