Morgunblaðið - 08.03.2002, Blaðsíða 32

UMRÆÐAN
32 FÖSTUDAGUR 8. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Í ANDSVARI Árna
Bjarnasonar forseta
FFSÍ í Morgunblaðinu
þann 15. febrúar síðastlið-
inn, er margt stórmerki-
legt. Þar talar hann um
„endemis malbik“ og það
eigi að setja kvóta á mál-
frelsi og skoðanir manna.
Sú ósk formanns FFSÍ að
fá fjölmiðla í lið með sér
að hefta skoðanaskipti um
nýtingu sjávarafla er ekki
sæmandi manni í hans
stöðu. Og er til þess fallin
að stór hluti sjómanna
getur ekki fylgt honum að
málum. Eða hefur hann
e.t.v. mátt búa við tak-
mörkun á málfrelsi síðastliðin 10 ár-
in? En brýst síðan fram með þeim
hætti að hann vill láta þá menn sem
hann hefur umboð frá, njóta reynslu
sinnar þegar hann er laus undan ok-
inu.
Þegar Árni kom úr sinni síðustu
veiðiferð fyrir Samherja (í bili
a.m.k.) varð honum tíðrætt um
„hagsmunamál sjómanna“ og á
heimasíðu Samherja 21. des. síðast-
liðinn, er þar haft eftir Árna: „ég sé
fyrir mér að drjúgur
tími muni fara í við-
ræður við stjórnvöld
og fá þau til að end-
urmeta ýmis mál
sem snerta hags-
muni okkar, t.d. er
verðmyndun á fiski
fullkomlega á skjön
við þá frjálsræðis-
stefnu sem stjórn-
völd framfylgja á
flestum sviðum at-
vinnulífsins“. Þess-
um ummælum og
andsvari hans þann
15. febrúar síðastlið-
inn ber ekki alveg
saman. Þar sem
hann annars vegar talar um frjáls-
ræði og hinsvegar um höft, boð og
bönn.
Með komu Árna í stól forseta
FFSÍ gerði ég mér vonir um að
þarna væri kominn traustur og stað-
fastur maður. En eftir að hafa hlust-
að á hann og lesið greinar í blöðum,
hefur hann orðið fyrir verulegum
álitshnekki í mínum huga eða skip-
broti.
Er það í verkahring FFSÍ að
ákvarða stærð fiskiskipaflotans?
Þessu mætti líkja við ef Verslunar-
mannafélag Reykjavíkur myndi
koma fram með þá kröfu að fækka
verslunum, og færi fram gegn hluta
umbjóðenda sinna.
Það er fullomlega óeðlilegt að
FFSÍ, með forsetann í fararbroddi,
ryðjist fram gegn stórum hluta sjó-
manna og hengi þá upp í snöru og
bíði eftir að einhver sparki í stólinn.
100% veiðiskylda myndi leiða til
ennþá meiri samþjöppunar afla-
heimilda og þær færðust frá strand-
veiðiflotanum til stórútgerðanna.
Árni segir að hann hafi boðið sig
fram í stól forseta FFSÍ, því honum
finnist völd stórútgerðarinnar of
mikil og ætli að berjast fyrir hags-
Málfrelsi eða höft?
Kristján G.
Guðlaugsson
Kvótinn
Er það í verkahring
FFSÍ, spyr Kristján G.
Guðlaugsson, að
ákvarða stærð fiski-
skipaflotans?
AÐ HAFA trygga atvinnu er eitt-
hvað sem okkur finnst flestum, ef
ekki öllum, jafn sjálfsagt mál og að
draga lífsandann. Þannig horfði það
að minnsta kosti við
mér allt fram til dags-
ins í dag. En viti menn,
allt í einu stóð ég
frammi fyrir þeirri sáru
reynslu að vera sagt
upp störfum vegna
samdráttar í rekstri
ferðaskrifstofunnar
sem ég hafði unnið hjá í
tíu ár, í krefjandi en
jafnframt gefandi starfi
sem fórst mér vel úr
hendi. En þar sem ég
var með stystan starfs-
aldur á vinnustaðnum
kom það í minn hlut að
taka við uppsögninni.
En ég hef raunar starf-
að í þessum geira at-
vinnulífsins í hartnær tvo áratugi
þegar allt er talið.
Horfur í atvinnumálum hafa oft
verið betri og ég veit að margar stall-
systur mínar standa í sömu sporum
og ég.
Það þekkja það eflaust flestir sem
lent hafa í sömu hremmingum, þ. e.
að vera sagt upp störfum, hve ótrú-
lega sárt það er. Í rauninni stóráfall.
Allar tilfinningarnar sem hrærast
innra með manni þegar maður stend-
ur skyndilega andspænis svo hræði-
legum fréttum. Fyrst kemur undr-
unin og vantrúin, þá tárin, svo reiðin,
síðan svartsýni á það sem framundan
er. Kökkurinn í hálsinum situr fastur
ásamt kvíðanum. Endalausar spurn-
ingar. „Gerði ég eitthvað rangt? Stóð
ég mig ekki nógu vel í vinnunni?
Hvað á ég nú að taka til bragðs? Er
ég ekki gjaldgeng lengur?“ Starfið er
einfaldlega svo stór hluti af lífi
manns.
Ég veit þó fullvel að þegar grípa
þarf til uppsagna af þessu tagi, er
heldur ekki auðvelt að vera sá eða sú
sem horfir framan í samstarfsmann
sinn til fjölda ára og færir honum
slíkar fréttir.
Þegar svo loks er búið að sannfæra
mann um að ekkert hafi verið að
störfum manns að finna, bítur maður
bara á jaxlinn og tekur sér tak. Upp-
götvar svo þegar frá líður að þetta er
kjörið tækifæri til að breyta til. Prófa
eitthvað nýtt. Nú er lag! Maður fyll-
ist bjartsýni og óbilandi sjálfstrausti,
brettir upp ermarnar og hellir sér í
að leita að vinnu. Skráir sig á allar
vinnumiðlanir. Heimsækir fyrirtæki
og leggur inn umsóknir. Liggur lon
og don á netinu í leit að upplýsingum
sem kæmu að gagni. Svarar óhikað
hverri atvinnuauglýsingunni á fætur
annarri, þrátt fyrir að víða sé stúd-
entspróf eða önnur
sambærileg menntun
áskilin. Leggur fram
þessi líka afbragðsgóðu
meðmæli og tíundar
alla þá ómældu reynslu
sem áratugir á vinnu-
markaðnum hafa gefið
manni, ásamt öllum
námskeiðum og prófum
sem hægt er að tína til.
Nema fjandans stúd-
entsprófið. Hef það
ekki. Met það svo að
kona á besta aldri með
viðlíka reynslu standi
fyllilega jafnfætis þeim
sem stúdentsprófið
hafa, þó með fullri virð-
ingu fyrir hverskonar
menntun. Stærstu og bestu prófgráð-
urnar hef ég öðlast í skóla lífsins, við
margvísleg störf, leik og mannleg
samskipti. Er það ekki þessi mann-
auður sem alltaf er verið að klifa á?
Ég var svo fávís að halda að fimm-
tug kona, svona full af orku, krafti og
reynslu, sem sagt komin á þennan
margumtalaða besta aldur, væri
ákjósanlegur valkostur fyrir atvinnu-
rekendur. Ekki þarf hún til að mynda
að vera heima hjá veikum börnum,
ellegar fara í fæðingarorlof og svo
býr hún yfir allri þessari áratuga
reynslu. Nú nú, en annað kom upp úr
dúrnum. Hafði sumsé ekki áttað mig
á því að þegar kona hefur náð þessum
títtnefnda besta aldri er hún um leið
komin á síðasta söludag hvað at-
vinnutækifæri varðar! En varð það
þó morgunljóst, þegar ég hafði ekki
erindi sem erfiði, var hafnað æ ofaní
æ og sá að það var unga fólkið með
prófin upp á vasana sem hreppti
hnossin.
Þegar svo vikurnar verða að mán-
uðum og hvorki gengur né rekur, fer
vonleysið að gera vart við sig og mað-
ur fer smám saman að efast um eigin
verðleika. Sjálfstraustið uppurið og
bjartsýnin fokin út í veður og vind.
Hvað er þá til ráða? Hugsar maður
með sér. Jú, sparka í afturendann á
sjálfum sér og bíta enn einu sinni á
jaxlinn góða, ef eitthvað er eftir af
honum. Best að halda áfram að leita
að vinnu. Fyrir rest hlýtur einhver
atvinnurekandinn að koma auga á
alla þessa augljósu kosti. Það er nú
þrátt fyrir allt mannauðurinn sem
gildir, ekki satt?
Nú má enginn skilja orð mín svo að
menntun skipti ekki máli, því það
gerir hún svo sannarlega, um það
efast ég ekki eitt augnablik. En
menntunar- og æskudýrkunin hjá
fyrirtækjastjórnendum má ekki
blinda þá svo mjög að þeir gleymi að
leggja reynsluna á vogarskálarnar
líka. Er ekki þörf á bragarbót?
Mannauðurinn er ekki síður fólginn í
reynslu en menntun.
Konur á besta aldri, látum ekki
deigan síga. Látum ekki gera okkur
að einhverjum hornkerlingum. Gef-
um engin grið. Þeir hljóta að átta sig
á því atvinnurekendurnir hversu
góðir kraftar við erum! Það getur
enginn tekið frá okkur mannauðinn.
Okkar áralanga reynsla í hvaða geira
atvinnulífsins sem er, vegur þungt á
skálunum.
Og hana nú.
Hver er starfs-
mannastefna
og mannauður
fyrirtækja?
Guðlaug
Ringsted
Mannauður
Horfur í atvinnumálum,
segir Guðlaug
Ringsted, hafa
oft verið betri.
Höfundur er ferðafræðingur.
HAGFRÆÐISTOFNUN Há-
skóla Íslands vann nýlega, að beiðni
Verzlunarmannafélags Reykjavíkur,
skýrslu um áhrif stytt-
ingar grunn- og fram-
haldsskóla á einstak-
linga, sveitarfélög,
ríkissjóð og þjóðar-
framleiðslu. Þar eru
kynntar þrjár leiðir,
sem miða hver og ein að
því að nemendur geti
með eðlilegri náms-
framvindu lokið fram-
halds-skólanámi 19 í
stað 20 ára gamlir.
Í skýrslunni er rétti-
lega vakin athygli á
fjárhagslegum ávinn-
ingi af styttingu skóla-
náms, en litlar tilraunir
gerðar til að meta áhrif
ætlaðra breytinga á
nám og kennslu, þrátt fyrir þá full-
yrðingu, sem ekki verður séð að rök-
studd sé í skýrslunni, að með þeim
hækki menntunarstig þjóðarinnar.
Hér verður bent á nokkra þætti, er
varða áhrif hverrar af þeim þremur
leiðum, sem um er fjallað í skýrsl-
unni, á þá menntun sem skólinn veit-
ir.
Fyrsta leið: Að færa grunnskólann
niður um eitt ár
Hér er gert ráð fyrir að börn komi
fimm ára í grunnskóla, leikskóli
styttist um ár hjá þeim börnum sem
hann sækja og grunnskólanámi ljúki
við 15 ára aldur.
Í þéttbýli sækir mikill meirihluti
barna leikskóla eða hefur reglulega
skólagöngu í einkaskólum fimm ára.
Niðurfærsla á grunnskóla um eitt ár
þýðir fyrir þessi börn styttri skóla-
göngu. (Í Reykjavík er hér um að
ræða 96% árgangsins samkvæmt
upplýsingum frá Bergi Felixsyni,
framkvæmdastjóra Leikskóla
Reykjavíkur, á bls. 13 í auglýsinga-
blaði frá VR, Þitt mál, sem fylgdi
Morgunblaðinu snemma í febrúar.)
Allir vita að börn þroskast með
aldrinum, og verulega munar um
hvert ár á grunnskólaaldri, svo nám
á aldrinum 5 til 15 ára er ekki sam-
bærilegt við nám 6 til 16 ára barna og
unglinga. Fæ ég því ekki séð, hvern-
ig þessi leið muni hækka menntunar-
stig þjóðarinnar.
Önnur leið: Að lengja hvert skóla-
ár í grunnskóla en fækka þeim á móti
um eitt
Árangur yrði hér sá sami og af
fyrstu tillögunni: Nemendur lykju
grunnskólanámi 15 ára.
Víða í dreifbýli þurfa nemendur að
sækja framhaldsskóla fjarri heima-
byggð sinni. Með styttingu grunn-
skólans þyrftu þeir að fara ári yngri
að heiman í framhaldsskóla. Þótt
náminu lyki væntanlega að sama
skapi fyrr, er ástæða til að hafa
áhyggjur af þessum
rofum á tengslum ung-
lings við heimili á við-
kvæmum aldri.
Þegar á allt er litið,
sýnist mér að fara verði
með gát að því að stytta
grunnskólanámið.
Meðal annars þarf að
huga að því, sem mér
sýnist ekki koma fram í
þeirri skýrslu sem hér
er fjallað um, að við lok
grunnskóla lýkur
skólaskyldu, og stytt-
ing hennar um ár hlýt-
ur að kalla á ákveðna
umræðu. Sé ég raunar
ekki, hvernig þessi
stytting muni hækka
menntunarstig þjóðarinnar.
Þriðja leið: Að lengja hvert skólaár
í framhaldsskóla en fækka þeim á
móti um eitt
Í áfangakerfi framhaldsskóla
býðst einföld aðferð til að stytta nám-
ið um ár, með sumarönn. Á þremur
vetrum ásamt tveimur sumarönnum
(eða jafnvel bara einni) komast góðir
námsmenn léttilega yfir venjulegt
fjögurra ára námsefni. Hinir slakari
ráða hvort eð er ekki við nám til stúd-
entsprófs eða sambærilegt fram-
haldsskólanám á þremur árum (eru
enda margir 4½ til 5 ár í framhalds-
skóla með núverandi skipan), nema
verulega verði slakað á þeim kröfum
sem gerðar eru til þessa náms.
Með sumarönn gefst þeim sem
hlekkst hefur á í námi auk þess tæki-
færi til að bæta sig. Þessi lausn
stendur nú aðeins nemendum á höf-
uðborgarsvæðinu til boða, og ekki
nema í einkaskóla með skóla-gjöld-
um.
Hafi stjórnendur ríkis og sveitar-
félaga í alvöru áhuga á að ýta undir
það að nemendur stytti nám sitt í
framhaldsskóla um ár, þarf enga
lagabreytingu til þess, einungis að
skipuleggja kennslu á sumarönn í
framhaldsskólum landsins.
Þar með væri leystur vandi þeirra
nemenda sem vilja flýta námi sínu í
framhaldsskóla (og geta það), en hin-
um gefinn kostur á að halda sínu
striki – til dæmis að vinna með nám-
inu við pítsuútburð eða önnur störf
til að reka bíl og farsíma.
Í sambandi við heildarendurskoð-
un á lögum um skólakerfi benti sá
sem þetta skráir á þessa einföldu leið
til að stytta nám þeirra framhalds-
skólanema sem það kysu, en varð
ekki var við nein viðbrögð.
Hugtakið áfangaskóli kemur
hvergi fyrir í skýrslunni, sem er þó
einar 100 síður. Það er eins og höf-
undum hennar sé fyrirmunað að átta
sig á því – eða taka mið af því – að
flestir íslenskir framhaldsskólanem-
ar stunda nám í áfangaskólum.
Skipuleggja mætti sérúrræði fyrir
bekkjaskólana, til dæmis með því að
lengja árlegan starfstíma þeirra eða
koma námsefni eins bekkjar fyrir
innan námskeiða á tveimur sumrum.
En fyrir nemendur áfangaskóla ligg-
ur lausnin fyrir.
Við höfum sérstöðu
Í lok greinargerðar um ávinning
fyrir einstaklinga og þjóðarbú af
styttingu skólatímans má lesa [Þitt
mál, bls. 11]: „Engin haldbær rök
mæla með því að íslenskt skólakerfi
sé frábrugðið skólakerfum annarra
landa OECD.“
Er það svo? Höfundur þessa pistils
nam kennslufræði við Edinborg-
arháskóla fyrir rúmum aldarfjórð-
ungi og sótti þar meðal annars fyr-
irlestra hjá dr. Nigel Grant, þekktum
sérfræðingi um menntakerfi ýmissa
þjóða, sem fræddi hann á því að í
Sovétríkjunum innrituðust nemend-
ur þeirra ríkja eða landshluta, þar
sem rússneska var ekki töluð, í há-
skóla, ári síðar en þeir sem mæltir
voru á þessa tungu. Mér sýnist að
svipað eigi við um okkur. Hér er í
framhaldsskólum varið verulegum
tíma – mun meiri en í flestum ef ekki
öllum öðrum OECD-löndum – í
kennslu og nám erlendra mála.
Þessu er að sjálfsögðu hægt að
breyta, en það verður að gerast að
vel athuguðu máli. Við höldum uppi
öflugum menningartengslum við
önnur Norðurlönd, og margir Íslend-
ingar sækja menntun í erlenda há-
skóla austanhafs og vestan, og ekki
aðeins til enskumælandi þjóða. Að
sjálfsögðu getur kunnátta í ensku
einni erlendra tungna opnað leið til
haldgóðrar menntunar, en eigum við
aðeins að horfa út um einn glugga?
Sá sem þetta skráir telur ekki að það
muni hækka menntunarstig þjóðar-
innar.
Um styttingu námstíma
Örnólfur
Thorlacius
Nám
Ekki þarf lagabreytingu
til að stytta nám
í framhaldsskóla, segir
Örnólfur Thorlacius.
Sumarönn nægir.
Höfundur var rektor MH.
Vorum að taka upp nýjar vörur
Freemans - Bæjarhrauni 14 -
s: 565 3900 - www.freemans.is