Morgunblaðið - 12.04.2003, Blaðsíða 28

ERLENT
28 LAUGARDAGUR 12. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
„FYRST vil ég lýsa þakklæti mínu yf-
ir því, að íslenzk stjórnvöld skuli hafa
ákveðið að verja 300 milljónum króna
til enduruppbyggingar í heimalandi
mínu. Nauðin er þar vissulega mikil
núna, en til lengri tíma litið verður þó
ekki þörf á slíkri erlendri aðstoð; olíu-
auðurinn og dugnaður fólksins sjálfs
mun duga til að byggja upp velmeg-
unarþjóðfélag í Írak,“ segir Mo-
hammed Zahawi, sem er íraskur
Kúrdi að uppruna en starfar nú sem
klæðskeri í Reykjavík. „Svo verður að
sækja summurnar sem Saddam hefur
safnað á bankareikninga í Sviss og
skila þeim til írösku þjóðarinnar,“
bætir hann við.
Mohammed fylgist vel með fréttum
af átökunum í Írak og segist spyrja
sig að því, hvar Saddam Hussein sé
nú niðurkominn, trúustu fylgismenn
hans í úrvalssveitum Lýðveldisvarð-
arins, svokölluðu Fedayeen-sjálf-
boðaliðasveitunum og leyniþjónust-
unni, og loks hið alræmda vopnabúr –
þ.e. efna- og sýklavopn og eldflaugar
til að beita þeim – sem var yfirlýst til-
efni hernaðaríhlutunar Bandaríkja-
manna og Breta. „Í Lýðveldisverðin-
um var ein milljón hermanna. Hvar
eru þeir?“ spyr Mohammed.
Hann segist raunar hafa vissu fyrir
því að Saddam hafi fyrir löngu verið
farinn frá Bagdad og reikna megi
með að einræðisherrann fallni hverfi
allt annað en þegjandi og hljóðalaust
af hólmi. Saddam hafi reyndar sjálfur
boðað, að hann myndi skilja eftir
sviðna jörð ef nokkurn tímann skyldi
til þess koma að völdum hans yrði
ógnað. Þó segir Mohammed þegar
komið á daginn að faðir sinn hafi haft
rétt fyrir sér þegar hann spáði því að
valdatíð Saddams myndi vara í 24 ár.
Saddam tók formlega við völdum árið
1979. Mohammed bendir á, að í mörg
þúsund ára sögu Íraks viti hann ekki
til þess að nokkur sá er réð yfir land-
inu hafi farið frá völdum með friðsam-
legum hætti eða dáið náttúrulegum
dauðdaga. Þetta virðist vera einhver
álög sem fylgi landinu.
„Þessu stríði ber að fagna“
Mohammed segist reyndar einnig
spyrja sig, hvers vegna svo margt
fólk, hér á landi og víðar, skuli taka
þátt í mótmælum gegn því að kúg-
unarveldi Saddams Husseins skuli nú
vera bolað frá með hervaldi. „Al-
mennt séð er stríð vissulega vont. En
í Írak hefur staðið yfir stríð í áratugi,
sem þetta stutta stríð [sem nú stend-
ur yfir] bindur loksins enda á. Því ber
að fagna,“ segir Mohammed. Hann
spyr hvar mótmælendurnir hafi verið
öll þau ár sem Saddam Hussein og
fantar hans fóru með stríði á hendur
eigin fólki.
Mohammed segist sleginn yfir
fréttunum af því hvernig lögleysa, rán
og gripdeildir hafa gripið um sig í
Bagdad og annars staðar þar sem
stjórn Saddams hefur misst öll tök.
„Þeir Írakar sem ég fór frá þegar ég
neyddist til að flýja land mitt voru
göfugt fólk. Nú er það fátæktin, neyð-
in og áralöng kúgun sem gerir það að
þjófum. Margir eru í hefndarhug. Ég
vona að fólki renni fljótt reiðin og
eyðileggingunni og hefndaraðgerðum
linni. Fólk má ekki láta hatur stýra
gerðum sínum. Það verður að fyrir-
gefa. Fyrirgefningin er eina leiðin til
bjartari framtíðar,“ segir Mohamm-
ed.
Mohammed lýsir líka undrun sinni
á afskiptum tyrkneskra ráðamanna af
því, að vopnaðir íraskir Kúrdar
skyldu nú á síðustu sólarhringum
hafa farið inn í borgirnar Kirkuk og
Mosul, eftir að íraskir stjórnarher-
menn höfðu sig á brott þaðan. „Á
löngu liðnum dögum Tyrkjaveldis
voru Tyrkir herrar yfir þessu svæði.
Löngu á undan þeim réðu þar Mak-
edóníumenn Alexanders mikla.
Skyldum við eiga von á því að Mak-
edóníumenn fari líka að skipta sér af
þessu?“ spyr Mohammed.
Írak verði sambandslýðveldi
Varðandi það hvað taki við að stríð-
inu loknu segist Mohammed vonast til
að Írak verði að sambandslýðveldi,
þar sem Kúrdar njóti víðtækrar sjálf-
stjórnar eins og þeir reyndar hafa
gert síðastliðinn áratug. Einn bræðra
Mohammeds er háttsettur embættis-
maður sjálfstjórnaryfirvalda Kúrda í
Sulaymaniyah, stærstu borg Kúrda-
héraðanna, sem er í Norðaustur-Írak.
„Þrátt fyrir harðstjórnina undan-
farna áratugi er gott fólk í Írak. Þar
er einstaklinga að finna sem er treyst-
andi til að taka við stjórnartaumum,“
segir Mohammed, og tekur fram að
hann vantreysti mörgum þeim út-
laga-Írökum, sem mest hafa haft sig í
frammi og gera sér nú vonir um að
komast til valda í heimalandinu.
Til þess að koma á stöðugleika í
heimshlutanum telur hann þó einna
mikilvægast að leiðtogar Ísraela og
Palestínumanna semji af alvöru um
frið sín í milli, „annars er meiri hætta
á að upp komi nýir „Saddamar“, nýir
„Osama bin Laden-ar“ í arabaheim-
inum,“ segir Mohammed Zahawi.
„Fyrirgefningin eina leið-
in til bjartari framtíðar“
Mohammed Zahawi er íraskur Kúrdi sem
starfar sem klæðskeri í Reykjavík. Hann
segist í viðtali við Auðun Arnórsson viss um
að stríðinu í Írak sé ekki lokið fyrr en
búið sé að finna Saddam Hussein, trúustu
fylgismenn hans í Lýðveldisverðinum
og hið alræmda efnavopnabúr hans.
’ Í Írak hefur staðið yfir stríð í
áratugi, sem þetta
stutta stríð bindur
loksins enda á. ‘
MOHAMMED Zahawi er íraskur
Kúrdi, sem fluttist hingað til
lands með íslenzkri eiginkonu
sinni á árinu
2000. Hann var
í tæp sex ár í
íraska hernum
og tók m.a.
þátt í stríðinu
við Íran í byrj-
un níunda ára-
tugarins, þá
sem skrið-
drekastjóri.
Hann var síðan
flæmdur úr hernum vegna þess
að hann var Kúrdi, og átti af
sömu ástæðu erfitt með að finna
vinnu á sínum heimaslóðum.
Fylgismenn Saddams Husseins
og Baath-flokks hans unnu
skipulega að því að flæma
Kúrda frá heimaborg Mohamm-
eds, sem er norðaustan við
Bagdad, á olíuríku svæði rétt við
írönsku landamærin. Hann gekk
til liðs við skæruliða Kúrda, sem
börðust gegn íraska stjórn-
arhernum í Kúrdahéruðunum í
norðurhluta landsins. Af 15
manna skæruliðahóp, sem hann
barðist með, lifðu aðeins þrír af,
að sögn Mohammeds. Árið 1985
flúði hann til Írans. Þaðan gafst
honum á árinu 1986 tækifæri til
að fljúga til Þýzkalands á föls-
uðum skilríkjum og þar ílentist
hann sem pólitískur flóttamaður.
Hann fékk þýzkan ríkisborg-
ararétt á árinu 1992. Áður en
hann fluttist til Íslands rak hann
klæðskeraverzlun í Düsseldorf.
Flæmd-
ur úr
hernum
Mohammed
Zahawi
ÞEGAR sprengjugnýrinn hljóðnar í
Írak mun hefjast þar annað stríð, að
þessu sinni um gífurlegar skuldir
þjóðarinnar. Þær eru hvorki meira
né minna en 383 milljarðar dollara,
hátt í 30.000 milljarðar íslenskra
króna. Nú þegar er ljóst hvernig
þeim átökum mun linna, sem sagt
með miklum ósigri lánardrottnanna.
Þegar þess er gætt, að núverandi
þjóðarframleiðsla í Írak er aðeins 25
milljarðar dollara, 1.938 milljarðar
ísl. kr., liggur í augum uppi, að vænt-
anleg stjórn í landinu mun aldrei
geta greitt nema lítinn hluta af allri
skuldasúpunni.
Rick Barton, sem annast áætlanir
um uppbyggingu í Írak á vegum
stofnunarinnar Center for Strategic
and International Studies, CSIS, í
Washington, segir, að skuldirnar
skiptist með eftirfarandi hætti:
 15.400 milljarðar kr. eru
ógreiddar skaðabætur vegna Persa-
flóastríðsins 1991. Af þessari upp-
hæð eiga 172 milljarðar dollara að
renna til fyrirtækja, ríkisstjórna og
stofnana en afgangurinn til fjöl-
skyldna og einstaklinga.
 127 milljarðar dollara eru bein
ríkisskuld og þar af eru uppsafnaðir
vextir 47 milljarðar dollara.
 57 milljarðar dollara eru vegna
samninga um verk, sem enn hafa
ekki verið unnin nema að hluta, að-
allega í orku- og fjarskiptamálum.
Eru Rússar hér langstærstu lánar-
drottnarnir.
Fall Saddams
bestu bæturnar
Barton segir, að framundan séu
erfiðir samningar og alveg ljóst, að
lánardrottnarnir verði harðir á sín-
um kröfum þótt þeir hafi raunar
fæstir gert sér miklar vonir um end-
urgreiðslu. Spáir hann því, að skaða-
bæturnar verði felldar niður að lang-
mestu leyti og stjórnvöldum í Kúveit
og Sádi-Arabíu einfaldlega sagt, að
fall Saddams Husseins Íraksforseta
sé einu og raunar bestu bæturnar,
sem þau geti fengið.
Bætur til fjölskyldna, sem nú
kosta Íraksstjórn fjóra milljarða
dollara árlega, yrðu líklega frystar í
fjögur ár eða þar til efnahagslífið í
Írak er farið að taka við sér.
„Þetta varðar raunar bandaríska
utanríkisstefnu því að Bandaríkja-
stjórn hefur gengið harðast fram í
því, að þessar bætur verði greiddar,“
segir Barton en bætir við, að nú verði
fyrst og fremst að tryggja, að Írakar
komist af. Þá segir hann, að samn-
ingum um óunnin verk verði einfald-
lega að rifta.
„Írak er gjörsamlega gjaldþrota
og ólíklegt, að lánardrottnarnir fái
meira en eitt eða tvö penní fyrir
hvern dollara.“
Michael Mussa, fyrrverandi aðal-
hagfræðingur Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins, IMF, telur, að afskrifa verði
skuldir Íraka að miklu leyti. Nefnir
hann í því sambandi skuldir vegna
vopnakaupa en segir, að öðru máli
gegni um skuldir vegna borgara-
legra framkvæmda, til dæmis vegna
byggingar sjúkrahúsa og slíkra
stofnana. Barton vill aftur á móti, að
skuldirnar verði almennt afskrifaðar
og það rætt nú strax á fundi Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins og Alþjóðabank-
ans í Washington um þessa helgi.
Bandaríkjastjórn hefur hvatt
þessar alþjóðastofnanir til að koma
að uppbyggingunni í Írak og hún hef-
ur einnig skorað á iðnríkin að af-
skrifa að mestu leyti skuldir Íraks
við þau.
Ágreiningur með
Snow og Wolfensohn
James Wolfensohn, yfirmaður Al-
þjóðabankans, og Horst Köhler,
framkvæmdastjóri Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins, segja, að vegna refsiað-
gerða Sameinuðu þjóðanna gegn
Írak verði stjórnir stofnananna að
taka þessar óskir fyrir en John
Snow, fjármálaráðherra Bandaríkj-
anna, er mjög óánægður með það og
hefur skorað á þá að endurskoða þá
afstöðu.
Við þennan ágreining bætist síðan,
að Snow og Bandaríkjastjórn höfn-
uðu nýlega meginhugmyndum Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins um lausn á
fjárhagsvanda einstakra ríkja. Voru
þær ekki settar fram með Írak í huga
en sjóðurinn vill, að ríki, sem þannig
stendur á fyrir, geti lýst sig gjald-
þrota og síðan verði samið um endur-
greiðslu skulda með viðráðanlegum
hætti. Snow fannst þetta „óaðgengi-
legt“ og vildi aðeins, að við lántökur á
alþjóðlegum markaði yrði sett inn al-
mennt ákvæði, þar sem gerð væri
grein fyrir afleiðingum þess að
standa ekki í skilum. Miðað við það
er hann í raun að leggja til, að tekið
verði á skuldamálum Íraka með öðr-
um hætti en annarra fátækra ríkja.
Bráðabirgðamat á kostnaðinum
við uppbyggingu Íraks er á bilinu 20
milljarðar dollarar, um 1.550 millj-
arðar ísl. kr., á ári fyrstu árin og upp í
600 milljarða dollara, 46.500 millj-
arða kr., á tíu árum.
AP
Rústir fjarskiptamiðstöðvar í Bagdad. Sumir telja, að uppbyggingin í Írak muni kosta allt að 46.500 milljörðum kr.
Írakar gjald-
þrota vegna
gífurlegra
skulda
Ljóst að lánardrottnar verða að
afskrifa skuldina að mestu leyti
Washington. AFP.