Morgunblaðið - 12.04.2003, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 12. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
A
LLUR heimurinn fylgdist með því í beinni
útsendingu á hnattrænu sjónvarpsstöðv-
unum, þegar Írakar klifruðu upp á Sadd-
am-styttuna í Bagdad síðdegis á miðviku-
dag. Þeir settu reipi um háls hennar og
tóku síðan að brjóta stallinn með sleggju til að auðvelda
sér að fella hann. Þeir gáfust upp við barsmíðina en
fengu aðstoð bandarískra landgönguliða, sem færðu
bómu að haus styttunnar, settu keðju um háls hennar
og felldu táknmynd einræðisherrans. Æstur mannfjöld-
inn stappaði sigri hrósandi á brotunum, og hausinn var
dreginn um borgarstrætin til að staðfesta fall Saddams
og fólkið fékk útrás fyrir áralangt innibyrgt hatur og
gremju.
Fréttamaður BBC-heimssjónvarpsins sagði þetta
minna sig á fall Berlínarmúrsins, uppreisnina í Prag,
sem leiddi til falls kommúnistastjórnarinnar í Tékkó-
slóvakíu, og atburðina fyrir framan þinghúsið í Moskvu,
þegar Boris Jeltsín klifraði upp á bryndrekann og var
hafinn til valda en Kremlverjum kommúnista ýtt til hlið-
ar. Allt eru þetta táknrænir atburðir um heimssöguleg
þáttaskil í stjórnmálum samtímans.
Á 21. degi tókst herafla samstarfsþjóðanna undir for-
ystu Bandaríkjamanna og Breta að brjóta andstöðu
harðstjórnar Saddams Husseins á bak aftur og tryggja
Írökum aðra framtíð en undir forystu einræðisherrans.
„Leiknum er lokið,“ sagði dapurlega sviplaus, Mo-
hammed al-Douri, sendiherra Íraks hjá Sameinuðu
þjóðunum, að kvöldi miðvikudagsins 9. apríl. Í Bagdad
gufaði hinn digurbarkalegi talsmaður Íraksstjórnar upp
eins og aðrir stjórnendur Saddams.– Í tómarúminu hóf-
ust gripdeildir samhliða fögnuði fólksins yfir frelsun
sinni.
x x x
Átökin við Saddam Hussein hafa náð tilgangi sínum á
mun skemmri tíma en flestir ætluðu. Þegar á reyndi
stóð harðstjórn hans hernaðarlega á brauðfótum. Allt
frá fyrstu sprengjuárásinni var ljóst, að ætlunin væri að
„afhöfða“ stjórnkerfi Saddams en valda sem minnstu
tjóni á fólki og almennum mannvirkjum. Markmið hern-
aðaraðgerðanna hefur verið tvíþætt: að svipta Saddam
völdum yfir gjöreyðingarvopnum og búa í hag
lýðræðislega og mannúðlega stjórnarhætti í Ír
in að seinna markmiðinu felst ekki í því að spr
og eyðileggja.
Hér verða ekki rifjaðar upp magnaðar hrak
þeirra, sem snerust gegn því, að ályktunum Sa
þjóðanna um afvopnun Saddams yrði fylgt eft
valdi. Spárnar hafa ekki ræst og síst af öllu, að
gegn Vesturlöndum yrði gerð í Arabalöndunu
milljónir manna legðu á flótta frá Írak. Þvert á
ur brotist út hneykslan meðal Araba yfir vanm
Saddams og getuleysi hans við stjórn herafla s
430.000 hermönnum auk 600.000 varaliða, geg
mennari herjum samstarfsríkjanna,.
Álíka mikil svartsýni einkenndi málflutning
manna friðkaupa við Saddam og andstæðinga
gripið yrði til vopna haustið 2001 gegn talibön
anistan. Þá var sagt, að vetrarkuldi og öflug an
myndi spilla áformum Bandaríkjamanna og sa
þjóða þeirra. Nú var sagt, að ofurhiti eyðimerk
og enn öflugri andspyrna en nokkurn óraði fyr
kalla hinar mestu hörmungar yfir innrásarliði
landsmenn þar. Við fall Saddams er staðan all
x x x
Að þessu sinni er okkur Íslendingum eins og
öðrum, sem búa við frjálsa fjölmiðlun, miklu fl
opnar til að afla okkur frétta af viðburðum hei
og erlendis en nokkru sinni áður. Þegar Persa
var háð fyrir 12 árum, gripu Stöð 2 og sjónvarp
til þess ráðs að endursenda viðstöðulaust það,
hnattrænu stöðvarnar Sky og CNN birtu. Var
um íslenskun á sjónvarpsefni í innlendum stöð
breytt til að auðvelda þessa fréttamiðlun.
Nú eru tugþúsundir Íslendinga áskrifendur
um erlendu stöðvum fyrir tilstuðlan Stöðvar 2
Breiðbandsins og við hlið Sky og CNN starfar
World sjónvarpsstöðin og sendir viðstöðulaus
allan sólarhringinn. Þar að auki er að minnsta
höfuðborgarsvæðinu unnt að hlusta á BBC W
Service, hina margrómuðu útvarpsstöð, á FM
Netið er nú í fyrsta sinn notað til að miðla up
VETTVANGUR
Eftir fall Saddams
Eftir Björn Bjarnason
HÆKKUN skattfrelsismarka, hækkun
barnabóta og helmingslækkun mat-
arskattsins eru aðalatriðin í skattastefnu
Samfylkingarinnar. Þessar breytingar
eiga það sameiginlegt að koma barna-
fjölskyldum og millitekjufólkinu vel til
góða, auk þess að bæta verulega kjör Ís-
lendinga með lágar tekjur. Þessar breyt-
ingar auka réttlæti og sanngirni skattkerf-
isins. Það er meginstefna Samfylkingar-
innar í skattamálum. Við boðum réttláta
skattastefnu.
Skattfrelsismörkin verða hækkuð
Þegar Samfylkingin boðar réttláta
skattastefnu felst í því að hækka skatt-
frelsismörkin strax. Millitekjufólk og lág-
tekjufólk nýtur slíkrar breytingar hlut-
fallslega betur en hátekjufólk. Í því felst
jöfnuður, sem er í anda réttlátrar skatta-
stefnu. Fyrsta verk Samfylkingarinnar
eftir kosningar verður því að leggja fram
frumvarp um tafarlausa hækkun á skatt-
frelsismörkum.
Við munum hækka skattfrelsismörkin
um 10 þúsund krónur á mánuði að raun-
gildi. Það er 100 þúsund króna lækkun á
skattbyrði fyrir hjón, sem samsvarar
hundrað þúsund króna árlegri bein-
greiðslu í vasann eftir að skattbreyting-
arnar hafa tekið gildi. Samsvarandi hagn-
aður einstaklings af hækkun skattfrelsis-
marka eru 50 þúsund krónur á ári. Í
hækkun skattfrelsismarkanna felst löngu
tímabært réttlæti.
Samfylkingin hefur gagnrýnt harkalega
hvernig núverandi ríkisstjórn kom aftan
að launamönnum með því að stórlækka
hlutfallslega skattfrelsismörkin. Það þýðir
að venjulegir Íslendingar, millitekjufólk
og þeir sem hafa lágar tekjur, eru núna að
borga hærra hlutfall af tekjum sínum í
tekjuskatt en þegar ríkisstjórnin tók við.
Meira að segja þeir sem lifa af tekjum rétt
ofan við strípaðar bætur eru að greiða
samtals meira en milljarð í tekjuskatt. Ja,
vont er þeirra ranglæti, en verra er þeirra
réttlæti!
Hafa m
um barna
réttláta sk
að boða ef
stjórnvöld
bæta hag
árlegt fra
arða, fyrir
Rauði þ
draga úr t
að gæta h
tekjumark
aukið umt
Samfylkin
ur munu f
ára aldri.
alfjölskyld
barnabæt
Þegar S
skattastef
Samfylkingin boðar rétt
„Samfylkingin vill réttlæti
málum og leggur því til þrj
atriði: Hækkun skattfrelsi
hækkun barnabóta, og læk
matarskattsins.“
Eftir Össur Skarphéðinsson
NÚ fagnar ríkisstjórnin sigri í Írak, rétt
eins og hún hafi tekið beinan þátt í stríðinu.
Niðurstaða innrásarinnar var fyrirséð,
þannig að ekki þarf að koma nokkrum
manni á óvart að innrásarhernum hafi tek-
ist að leggja landið undir sig. Þessi nið-
urstaða breytir því engu um þau mistök
stjórnarinnar að styðja innrásina.
Stuðningsyfirlýsing stjórnarflokkanna
við innrás Bandaríkjanna og Bretlands í
Írak kom íslensku þjóðinni í opna skjöldu.
Hún virðist einnig hafa komið meirihluta
þingheims í opna skjöldu, enda var inn-
ganga í NATO á sínum tíma skilyrt því að
Ísland tæki aldrei þátt í árás á aðra þjóð.
Út á við virðist vera meiri samstaða innan
Sjálfstæðisflokksins um málið en innan
Framsóknarflokksins, þar sem flokksmenn
hafa opinskátt lýst andstöðu sinni. Svo
rammt hefur að þessu kveðið, að formaður
Framsóknarflokksins og utanríkisráðherra,
Halldór Ásgrímsson, hefur af veikum mætti
reynt að bjóða þjóðinni það yfirklór að
Bandaríkjamenn hafi misskilið stuðnings-
yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar.
Umræða stjórnarflokkanna um stuðn-
ingsyfirlýsinguna til réttlætingar hennar,
hefur gjarnan reynt að kalla fram tilfinn-
ingar, sem
vera vond
aðra. Í þv
hörmunga
kallað yfir
Því nýtast
stuðningy
Ef þess
frá stöðu
má færa r
Um stuðning við stríð
„Að Ísland skuli taka
þátt í að grafa undan
samtryggingarafli Sam-
einuðu þjóðanna er fá-
dæma vanhugsað…“
Eftir Sigurð Inga Jónsson
TÍMAMÓT AÐ LAUGARVATNI
Menntaskólinn að Laugarvatnifagnar í dag fimmtíu ára afmæli
skólans. Stofnun ML markaði á sínum
tíma mikil tímamót í íslensku mennta-
lífi. Tilkoma skólans veitti fleirum tæki-
færi á að mennta sig, en fyrir fimmtíu
árum var aðgengi að námi ekki jafngott
og nú, eins og Kristinn Kristmundsson,
fyrrverandi skólameistari ML, benti á í
viðtali við Morgunblaðið um síðustu
helgi.
„Þegar ég var að alast upp í Hruna-
mannahreppi var alls ekki sjálfgefið að
fátækir bændasynir eins og ég gengju
menntaveginn. Menntaskólarnir í
Reykjavík og á Akureyri höfðu auðvitað
fyrir löngu fest sig í sessi og Verslunar-
skóli Íslands var nýfarinn að útskrifa
stúdenta. Á hinn bóginn hefði verið
mun meira fyrirtæki fyrir foreldra í
sýslunni að senda börn sín í þessa skóla
heldur en í Menntaskólann að Laugar-
vatni. Stofnun skólans olli því að mun
fleiri fengu tækifæri til að ganga
menntaveginn heldur en ella hefði orðið
á þessum tíma,“ segir Kristinn sem var
skólameistari ML í rúm þrjátíu ár.
Fyrstu starfsár Menntaskólans á
Laugarvatni var algengt að nemendur
kæmu langt að til að sækja þar nám.
Skólinn varð fljótt tákn um almennings-
menntun og jók einkum tækifæri nem-
enda á Suðurlandi og í hinum dreifðu
byggðum landsins til að mennta sig.
Frá því ML var stofnaður fyrir fimm-
tíu árum hefur margt breyst í mennta-
kerfinu. Fjölbrautaskólar voru stofnað-
ir um allt land og þjóna í dag nemendum
í flestum landshlutum. Þrátt fyrir til-
komu þeirra nýtur Menntaskólinn á
Laugarvatni ennþá mikilla vinsælda
meðal nemenda úr dreifbýli og þjónar
þeim öðru fremur. Menntaskólaárin
eru mikilvæg ár í lífi flestra. Þar tengj-
ast menn vinaböndum sem sum endast
ævilangt. Menntaskólanum að Laugar-
vatni svipar til annarra menntaskóla að
því leyti að í honum er boðið upp á
klassískt menntaskólanám. Skólinn er
hins vegar frábrugðinn öðrum mennta-
skólum á þann hátt að 90% nemenda
hans eru á heimavist. Nálægðin er mikil
og samheldnin sterkari en gengur og
gerist, að sögn núverandi skólameist-
ara: „Í huga þeirra sem hafa tilheyrt
ákveðnum hópi bæði í bekk og á heima-
vist í skóla eins og í Menntaskólanum
að Laugarvatni hefur orðið bekkjar-
systkini allt aðra og dýpri merkingu
heldur en almennt gerist. Ég veit ekki
hvort þú áttar þig á því hvað ég er að
fara, en ég er að tala um ævarandi vin-
áttu,“ sagði Halldór Páll í samtali við
blaðamann Morgunblaðsins í liðinni
viku.
Framtíð skólans er björt og vonandi
tekst honum að halda sérstöðu sinni og
vinsældum í þeirri hörðu samkeppni
sem nú ríkir um nemendur. Morgun-
blaðið óskar Menntaskólanum að Laug-
arvatni til hamingju með fimmtíu ára
afmælið.
ÖRYGGI ALMENNINGS Í ÍRAK
Skálmöld hefur ríkt í Bagdad und-anfarna tvo daga og það sama ávið víðar í Írak, þar á meðal
borgum á borð við Mosul og Kirkuk.
Múgur hefur farið um höfuðborgina
með ránum og gripdeildum samkvæmt
lýsingum blaðamanna og þorri almenn-
ings bíður óttasleginn bak við luktar
dyr. Ráðist hefur verið inn í þjóðminja-
safnið í Bagdad, sem Bandaríkjamenn
höfðu hlíft sérstaklega í árásum sínum
og stóð það því óskaddað. Nú hefur
hins vegar verið greint frá því að mik-
ilvægir fornmunir hafi verið teknir.
Einnig hefur verið greint frá því að ráð-
ist hafi verið inn í bankahólf og stolið
ómetanlegum skartgripum, sem raktir
eru allt aftur til Assyríumanna. Tjónið
gæti verið óbætanlegt.
Þá hefur verið farið ránshendi um
ráðuneyti og meðal annars gengið í
skjalasöfn, sem gæti torveldað rann-
sóknina þegar þar að kemur að gera
upp glæpina, sem framdir hafa verið í
valdatíð Saddams Husseins. Sett hafa
verið upp götuvígi í íbúðarhverfum til
að stöðva þjófa. Vörður hefur verið
settur í sjúkrahúsum, en aðeins er
starfað í þremur af 32 sjúkrahúsum
borgarinnar. Búðareigendur hafa varið
sig með skotvopnum og þjófarnir berj-
ast innbyrðis um ránsfeng sinn. Einnig
eru dæmi þess að borgararnir hafi tek-
ið lögin í sínar hendur og lýsti fréttarit-
ari breska ríkisútvarpsins, BBC, því að
hann hefði séð hóp manna berja til
dauða dreng, sem talið var að hefði
rænt úr sjúkrahúsi. Seint í gærkvöldi
virtist ekkert lát vera á afbrotaöldunni
í borginni, sem var almyrkvuð í raf-
magnsleysinu. Lögreglan í Bagdad
virðist vera horfin og hafa Bandaríkja-
menn skorað á lögregluþjóna að snúa
aftur til starfa til að hjálpa til við að
koma aftur á lögum og reglu. Það er
hins vegar hæpið að þeir geri það af
ótta við að almenningur láti uppsafnaða
reiði í valdatíð Saddams Husseins bitna
á þeim. Einnig hefur vaknað ótti um að
Írakar fari að gera upp gamlar sakir og
framin verði hefndarmorð takist ekki
að stilla til friðar.
Bandarísk stjórnvöld segja að fjöl-
miðlar geri allt of mikið úr óöldinni og
segi minna frá því að verið sé að frelsa
heila þjóð undan oki harðstjóra. Bæði
George Bush Bandaríkjaforseti og
Donald Rumsfeld varnarmálaráðherra
töluðu í þessa veru í gær. Rumsfeld
sagði að þegar hefði verið gripið til að-
gerða til að bæta ástandið. Lögð yrði
meiri áhersla á að hermenn hjálpuðu til
við að stöðva ránin. Hann sagði um leið
að Bandaríkjamönnum bæri skylda til
að tryggja lög og reglu og að því væri
unnið.
Vera kann að þær myndir og frá-
sagnir, sem borist hafa frá Bagdad segi
ekki alla söguna um ástandið í millj-
ónaborg. Það er hins vegar enginn vafi
á því að íbúar borgarinnar upplifa óör-
yggi samhliða því að hafa nú losnað við
harðstjórann. Ein forsenda þess að
hægt sé að hefja borgaralegt uppbygg-
ingarstarf, sem í upphafi mun byggjast
á því að koma sjúkragögnum, matvæl-
um og öðrum hjálpargögnum til al-
mennings, er að reglu hafi verið komið
á. Eins og Rumsfeld sagði í gær ber
bandamönnum skylda til þess að
tryggja öryggi borgaranna og koma í
veg fyrir að upplausn verði allsráðandi.
Í stríði bera herir skýlausar skyldur
gagnvart óbreyttum borgurum og það
er ekki verjandi að í kjölfar sóknar
myndist tómarúm þar sem spretta upp
nýjar ógnir við öryggi langþreyttra
Íraka.