Morgunblaðið - 12.04.2003, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. APRÍL 2003 41
ginn fyrir
rak. Leið-
engja allt
kspár
ameinuðu
tir með
ð uppreisn
um eða
á móti hef-
mætti
síns,
gn mun fá-
g tals-
þess, að
um í Afg-
ndspyrna
amstarfs-
kurinnar
rir myndi
ið í Írak og
lt önnur.
g öllum
leiri leiðir
ima fyrir
aflóastríðið
p ríkisins
sem
r reglum
ðvum
r að þess-
2 eða
r nú BBC
ar fréttir
a kosti á
orld
90.90.
pplýs-
ingum við heimsatburði af þessum toga. Er ævintýri lík-
ast að fylgjast með því, hve mikla áherslu BBC World
Service leggur á Netþjónustu sína og að hlustendur noti
hana, símtöl og SMS boð til að láta í sér heyra til að gera
athugasemdir eða segja skoðun sína. Gagnvirku útvarpi
af þessum toga höfum við ekki kynnst hér á landi.
Ósanngjarnt er að bera þessar öflugu, hnattrænu út-
varpsstöðvar saman við íslenskar stöðvar. Þær hafa
fréttaritara um allt og aðgang að öllum helstu sérfræð-
ingum heims. Spurningin er miklu frekar, hvort hlust-
andanum finnst hlutlægt mat ráða eða skoðanamynd-
andi viðhorf fréttamanna eða skýrenda. Bæði hér og
erlendis verður hlustandinn að vera vel á varðbergi, svo
að hann blekkist ekki af villuljósi.
x x x
Þegar vika var liðin, frá því að fyrsta sprengjuárásin
var gerð á Bagdad, hófst mikil gagnrýni á hernaðar-
áætlunina og hver át eftir öðrum, að hún væri út í blá-
inn. Var spjótunum ekki síst beint að Donald Rumsfeld,
varnarmálaráðherra Bandaríkjanna. Látið var í veðri
vaka, þegar barist hafði verið í viku, að Tony Blair, for-
sætisráðherra Breta, hefði ákveðið að fara til fundar við
George W. Bush, forseta Bandaríkjanna, í Camp David
til að þeir gætu leitað styrks hvor af öðrum vegna erf-
iðleika á vígvellinum.
Rumsfeld svaraði gagnrýni á áætlunina fullum hálsi
og sagðist ekki hafa átt síðasta orðið um hana heldur
Tommy Franks, yfirhershöfðingi herja samstarfsríkj-
anna, en hann er þekktur fyrir fjölmiðlafælni. Dick
Cheney, varaforseti Bandaríkjanna, sagði eftir fall
Saddams, að gangur stríðsins sýndi, að sófahershöfð-
ingjar útvarpsstöðvanna hefðu ekki haft erindi sem erf-
iði í gagnrýni sinni. Áætlun Franks hershöfðingja hefði
reynst betur en hugarburður þeirra.
Hernaðaráætlunin og framkvæmd hennar er allt ann-
ars eðlis en einkennt hefur hernað Bandaríkjamanna til
þessa, vegna þess hvernig landher, flugher og stýri-
flaugum frá skipum á hafi úti er beitt. Átökin hafa enn
staðfest, að engin þjóð kemst í hálfkvisti við Bandaríkja-
menn, þegar litið er til tæknilegra yfirburða á öllum
sviðum njósna, hernaðar og sóknarafls.
x x x
Jacques Chirac, forseti Frakklands, hefur verið leið-
togi þeirra, sem hallmæltu hernaðaraðgerðunum undir
forystu Bush og Blairs. Að morgni fimmtudagsins 10.
apríl sagði Chirac, að Frakkar væru eins og allar lýðræð-
isþjóðir ánægðir yfir því, að harðstjórn Saddams Huss-
eins væri fallin og vonuðu, að á skjótan og markvissan
hátt mætti binda enda á átökin. Nú bæri að gera Írökum
kleift að öðlast virðingu sína á ný í endurheimtu frelsi.
Um helgina er Chirac í St. Pétursborg, þar sem þeir
Gerhard Schröder, kanslari Þýskalands, og Vladimir
Putin, forseti Rússlands, sitja reglulegan tvíhliða fund. Á
dagskrá þriggja-ríkja fundarins ber hæst, hvernig eigi
að endurreisa Írak. Hefur Putin einnig boðið Kofi Annan
til St. Pétursborgar þessa daga.
Þjóðarleiðtogarnir þrír eru gjarnan kenndir við
„gagnpólinn“ til að árétta andstöðu þeirra við einpóla-
áhrif Bandaríkjamanna á alþjóðavettvangi. Andstaðan
mótaði öðrum þræði afstöðu þeirra í öryggisráði Samein-
uðu þjóðanna og hvernig Frakkar og Þjóðverjar tóku á
málum innan Atlantshafsbandalagsins (NATO) og Evr-
ópusambandsins (ESB).
x x x
Eftir fall Saddams er ekki aðeins brýnt að vinna að
endurreisn Íraks. Samskipti ríkja verða ekki skilgreind
á sama hátt og áður, hvorki fyrir botni Miðjarðarhafs og
Persaflóa né við Atlantshaf. Ríkjasamskipti í öryggis-
málum hafa tekið á sig nýja mynd. Hrundið hefur verið í
framkvæmd hernaðarstefnu Bandaríkjanna, sem bygg-
ist á hernaðarlegri íhlutun til að tryggja öryggishags-
muni, án þess að þeim hafi verið ógnað með árás eða hót-
un um hana.
Að ræða þessi umskipti á alþjóðavettvangi á þeirri for-
sendu, að þau séu einskonar samsæri hauka í kringum
George W. Bush er álíka fánýtt og að hlusta á sófahers-
höfðingjana gagnrýna hernaðaráætlanir, sem þeir hafa
ekki séð og þekkja ekki.
bjorn@centrum.is
Ö
SSUR Skarphéð-
insson, formaður
Samfylking-
arinnar, lýsti því í
fréttum rík-
isútvarpsins 25. mars síðastlið-
inn að hann teldi Evrópumálin
geta beðið, ekkert lægi á. Í við-
tali við fréttamanninn ítrekaði
hann þau fyrri orð sín að um-
boðið sem forysta Samfylking-
arinnar hefði fengið í Evr-
ópukosningu flokksins í
nóvember yrði notað sparlega.
Eins og menn muna var það
umboð heldur máttlítið. 21%
eða 27% Samfylkingarmanna
veittu þetta umboð, fer eftir því
hvort miðað er við að átta þús-
und manns hafi fengið atkvæða-
seðil eins og Samfylkingin sagði
eftir á, eða tíu þúsund eins og
ungir jafnaðarmenn sögðu fyr-
irfram. Í viðtalinu við rík-
isútvarpið sagði Össur að Evr-
ópumálin hefðu „dofnað“ og
væru „útvið sjóndeildarhring“
en ekki í „iðu hinna pólitísku
átaka“.
Samfylkingin var eini stjórn-
málaflokkurinn á Íslandi sem
hafði lagt áherslu á að aðild Ís-
lands að Evrópusambandinu
væri kosningamál. Hinn 25.
mars var það ekki lengur kosn-
ingamál hjá Samfylkingunni.
Þetta kom mér ekki á óvart
miðað við stemninguna hér á
landi gagnvart aðildinni. Mikill
meirihluti Íslendinga er andvíg-
ur henni samkvæmt skoð-
anakönnunum. Samtök iðnaðar-
ins eru eftir því sem ég best veit
einu atvinnurekendasamtök
landsins sem hafa þetta að
markmiði, en nú er nýlega kom-
ið í ljós að meirihluti fé-
lagsmanna í samtökunum er
andvígur aðild að Evrópusam-
bandinu. Í könnun Við-
skiptablaðsins meðal 199 fram-
kvæmdastjóra íslenskra
fyrirtækja reyndist meirihluti
þeirra andvígur aðild. Engin
launþegahreyfing hefur svo ég
þekki til lýst því yfir að rétt sé
að Ísland gerist aðili að Evrópu-
sambandinu. Það er lítill stuðn-
ingur við málið á Íslandi og öll-
um mátti vera það ljóst að
Íslendingar væru ekki að fara
að kjósa um Evrópumál í kosn-
ingunum í vor. Þá er þess ógetið
að fjöldi fólks í Samfylkingunni
er andvígur aðild að Evrópu-
sambandinu. Samfylkingin dró
því kannski eðlilega í land.
Föstudaginn 4. apríl sagði
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
síðan í stefnuræðu vorþings
Samfylkingarinnar: „Samfylk-
ingin hefur mótað skýra afstöðu
til Evrópusambandsaðildar, ein
íslenskra stjórnmálaflokka.“ Í
kosningastefnu Samfylking-
arinnar samþykktri 4.–5. apríl
segir svo undir kaflaheitinu
„Einörð og raunsæ Evr-
ópustefna“: „Stefna Samfylk-
ingarinnar er að láta reyna á að-
ildarsamninga við
Evrópusambandið.“ Í Kastljós-
inu sunnudaginn 6. apríl var
Ingibjörg Sólrún spurð að því
hvort Samfylkingin hefði mótað
skýra afstöðu til Evrópusam-
bandsaðildar: „Já, hún er af-
dráttarlaus þessi afstaða, það er
að segja við viljum láta reyna á
aðildarviðræður.“ Bíðið nú við?
Hvort hefur málið „dofnað“ og
liggur „útvið sjóndeildarhring“
eða situr í „iðu hinna pólitísku
átaka“?
Hver er eiginlega Evrópu-
stefna Samfylkingarinnar? Þau
segjast vilja aðildarviðræður, en
hafa ekki stefnu í því hvaða
kröfur Íslendingar eigi að gera í
slíkum viðræðum. Hvað ætlar
Samfylkingin að tala um í aðild-
arviðræðum? Vill Samfylkingin
henda krónunni og taka upp
evru eða fá undanþágu frá
myntsamstarfinu? Vill Samfylk-
ingin gera kröfu um var-
anlega undanþágu frá
sjávarútvegsstefnu Evr-
ópusambandsins? Evr-
ópukosning Samfylking-
arinnar gekk m.a. út á að
fá umboð flokksmanna til
að Samfylkingin gæti skil-
greint þessi samnings-
markmið og þannig brýnt
stefnu sína í Evrópu-
málum. Þetta hefur Sam-
fylkingin ekki gert. Í kosn-
ingastefnunni sem
samþykkt var 4.–5. apríl
var ábyrgðinni hins vegar
varpað á næstu ríkisstjórn:
„Verkefni næstu rík-
isstjórnar er að skilgreina
samningsmarkmið Íslendinga
og undirbúa aðildarviðræður.“
Er Samfylkingin hætt við að
skilgreina markmiðin vegna
þess að markmið Samfylking-
arinnar í slíkum viðræðum eru
eitthvað sem Íslendingar geta
ekki sætt sig við. Er það ástæð-
an fyrir því að Samfylkingin
leggur ekki markmiðin í dóm
kjósenda í þessum kosningum?
Er breytingin kannski bara
vegna þess að ekki er búið að
vinna þessa vinnu? Ef svo er
hvers vegna hefur hún þá ekki
verið unnin? Er málið kannski
„út við sjóndeildarhring“ í ís-
lenskum stjórnmálum?
Fréttir hafa borist af því að
samkomulag sé í augsýn milli
EFTA-ríkja og Evrópusam-
bandsins um aðlögun EES-
samningsins að stækkuðu Evr-
ópusambandi. Það bendir fátt til
þess að samstarfið sé í uppnámi.
Það er ekki síst í því ljósi sem
Samfylkingin verður að svara
því afdráttarlaust fyrir kosn-
ingar hvort flokkurinn hyggist
sækja um aðild að Evrópusam-
bandinu á kjörtímabilinu komist
hann til valda. Þá verður Sam-
fylkingin að svara því und-
anbragðalaust fyrir kosningar
hvaða stefnu flokkurinn hefur
gagnvart slíkum viðræðum. Ef
Samfylkingin svarar ekki þess-
um spurningum getur Evrópu-
stefna flokksins hvorki talist
einörð né raunsæ.
Hver er
Evrópustefna
Samfylking-
arinnar?
Eftir Birgi Tjörva Pétursson
’ „EvrópukosningSamfylkingarinnar
gekk m.a. út á að fá
umboð flokksmanna til
að Samfylkingin gæti
skilgreint þessi samn-
ingsmarkmið og þannig
brýnt stefnu sína í Evr-
ópumálum. Þetta hefur
Samfylkingin ekki
gert.“ ‘
Höfundur er framkvæmdastjóri
Heimssýnar, hreyfingar sjálfstæð-
issinna í Evrópumálum.
birgir@heimssyn.is
menn gleymt loforðum stjórnvalda
akort? Þegar Samfylkingin boðar
kattastefnu er hún meðal annars
fndir á loforðum sem núverandi
d brutu á barnafólki. Við munum
barnafólks. Við ætlum að hækka
amlag til barnabóta um 3 millj-
r lok næsta kjörtímabils.
þráðurinn í tillögum okkar er að
tekjutengingum. Í þeim verður
hófs. Við leggjum því til að frí-
k vegna barnabóta foreldra verði
talsvert. Sú nýlunda er í tillögum
ngarinnar að óskertar barnabæt-
fylgja öllum börnum upp að 18
Okkar tillögur þýða, að með-
da fær 75 þúsund krónum meira í
tur.
Samfylkingin boðar réttláta
fnu er hún að skuldbinda sig til
að lækka skatta á nauðsynjavörum, sem
enginn getur verið án. Þess vegna ætlar
Samfylkingin að lækka matarskattinn um
helming fyrir lok kjörtímabilsins. Það þýð-
ir lækkun virðisaukaskatts á mat úr 14% í
7%. Lækkun matarskattsins kemur þeim
best, sem hafa lágar eða millitekjur, ekki
síst barnafólki, sem þurfa að verja háu
hlutfalli tekna sinna til að kaupa mat. Í
skattbreytingum af þessu tagi felst rétt-
læti, sem vantar í svo miklum mæli í skatt-
kerfi okkar Íslendinga.
Ungir foreldrar finna sárlega til þess,
hve dýr gæðavarningur fyrir ungbörn er
hér á landi miðað við sum önnur lönd. Það
gildir bæði um barnamat og barnaföt.
Þetta stafar ekki síst af því að í sumum
löndum er enginn virðisaukaskattur á
þannig vörum. Það er réttlátt fyr-
irkomulag sem léttir lífsbaráttuna fyrir
ungt barnafólk. Þessa leið vill Samfylk-
ingin fara. Við lítum á ungbarnavörur sem
nauðsynjavarning engu síður en matvæli.
Við leggjum því til að virðisaukaskattur á
ungbarnavörur lækki úr 24,5% í 7%. Í því
felst mikill búhnykkur fyrir ungar fjöl-
skyldur.
Réttlátar skattatillögur
Þegar Samfylkingin boðar réttláta
skattastefnu felst í því að vinna gegn óhóf-
legri skattlagningu á listir og menningu.
Samfylkingin vill leggjast á árar með ís-
lenskri listsköpun og gera hana að mik-
ilvægri útflutningsvöru. Íslensk tónlist
hefur lengi sætt því ranglæti að vera í
hæsta þrepi virðisaukaskatts. Mikilvægt
skref að því að koma á skattalegu réttlæti
innan menningargeirans er að lækka virð-
isaukaskatt á tónlist úr 24,5% í 7%. Í fram-
tíðinni stefnum við að því að afnema hann
alveg. Af sama meið er sprottin sú einarða
tillaga okkar, að afnema bókaskattinn al-
gerlega. Það gagnast í senn bókaþjóðinni
allri, rithöfundum, útgáfuiðnaði, og ekki
má gleyma skólakrökkunum, sem fá ódýr-
ari skólabækur.
Samfylkingin vill réttlæti í skattamálum
og leggur því til þrjú aðalatriði: Hækkun
skattfrelsismarka, hækkun barnabóta og
lækkun matarskattsins. Þessi atriði eiga
það öll sameiginlegt að koma milli-
tekjufólki og fólki með lágar tekjur hlut-
fallslega best. Í því felst réttlæti og sann-
girni. Um það hljóta allir að vera
Samfylkingunni sammála.
tláta skattastefnu
í skatta-
ú aðal-
smarka,
kkun
Höfundur er formaður Samfylkingarinnar.
m byggjast á því að það sé í lagi að
dur við einhvern, sem er vondur við
ví samhengi er fjallað um þær
ar sem Saddam Hussein hefur
r þjóð sína. Um þetta deilir enginn.
t þessi rök ekki til réttlætingar á
yfirlýsingunni.
si stuðningsyfirlýsing er skoðuð út
Íslands í samfélagi þjóðanna, þá
rök fyrir því að stuðningur við að-
gerðir sem þessar, í trássi við öryggisráð
Sameinuðu þjóðanna, veiki stöðu Samein-
uðu þjóðanna til frambúðar. Ísland hefur
hug á því að eignast fulltrúa í örygg-
isráðinu, en hefur hugsanlega grafið undan
möguleikum sínum með þessu frumhlaupi.
Það má eflaust gagnrýna öryggisráðið
fyrir ýmsa hluti, en það má ekki gleymast
að stærsti hluti vandans, sem öryggisráðið á
við að glíma, er neitunarvald Bandaríkj-
anna, Bretlands, Frakklands, Rússlands, og
Kína.
Þetta neitunarvald verður til þess að lýð-
ræði nær ekki fram að ganga í örygg-
isráðinu. Bandaríkin ein hafa beitt neit-
unarvaldi sínu meira en 50 sinnum, og gefur
augaleið að lítið hefur upp á sig að leggja
fram málefni, sem fyrirfram er vitað að
verði stöðvað með neitunarvaldi.
Ísland má til með að koma fulltrúa í ör-
yggisráðið til að unnt sé að vinna að því að
leggja af núverandi fyrirkomulag neit-
unarvalds. Til þess þarf Ísland stuðning
þjóða sem ekki studdu innrás í Írak, og er
það deginum ljósara að þar verður á bratt-
ann að sækja ef þær þjóðir stimpla Ísland
sem eitthvert leppríki Bandaríkjanna.
Tilvist smáríkis á borð við Ísland í sam-
félagi þjóðanna á allt sitt undir því að al-
þjóðalög séu virt. Ef ekki væri fyrir Sam-
einuðu þjóðirnar og NATO þá væri Ísland
auðveld bráð fyrir lönd sem vildu hernema
fiskimið okkar.
Að Ísland skuli taka þátt í að grafa undan
samtryggingarafli Sameinuðu þjóðanna er
fádæma vanhugsað, og til þess fallið að rýra
álit margra helstu viðskiptaþjóða okkar á
utanríkisstefnu landsins.
Höfundur er oddviti Frjálslynda flokksins í
Reykjavíkurkjördæmi norður.