Morgunblaðið - 19.11.2004, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 19. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
JÓHANNA Sigurðardóttir, þing-
maður Samfylkingarinnar, sagði á
Alþingi í gær að ríkið hefði hagnast
um sex hundruð milljónir króna af
verðsamráði olíufélaganna. Hvatti
hún til þess að ríkið skilaði þeim
fjármunum aftur til skattgreiðenda
með því að lækka bensíngjald um
tvær til þrjár krónur á hvern lítra.
Geir H. Haarde fjármálaráðherra
sagði á hinn bóginn að málflutn-
ingur Jóhönnu gengi ekki upp. Hafi
ríkissjóður haft tekjur af meintu
samráði olíufélaganna hafi þeim
fjármunum þegar verið varið í þágu
almannahagsmuna. „Samkvæmt
þessari hugmynd ætti almenningur
því að endurgreiða almenningi slík
útgjöld. Þetta gengur auðvitað ekki
upp.“
Málið var rætt utan dagskrár á
Alþingi í gær.
Jóhanna sagði, í upphafi máls
síns, að í skýrslu Samkeppnisstofn-
unar um verðsamráð olíufélaganna
kæmi fram að 1.129 milljónir lítra
af bensíni hefðu verið seldir á ár-
unum 1996 til 2001. Með tilliti til
sex og hálfs milljarðs króna auk-
innar framlegðar vegna samráðsins
hefðu olíufélögin svindlað af fólki
rúmar tvær krónur á hvern lítra af
þessum 1.129 milljónum lítra af
bensíni. Framlegðaraukningin
hefði því verið 2,3 til 2,4 milljarðar
króna. Virðisaukaskattur af því
væri hátt í sex hundruð milljónir
króna.
Ólíðandi að ríkið hagnist
af lögbroti olíufélaganna
„Þannig hefur ríkið haft nálægt
600 milljónir króna í skatttekjur af
því ránsfé sem olíufélögin náðu af
fólkinu gegnum ólöglegt samráð á
bensínverði,“ sagði hún, en ríkið
hefur tekjur af eldsneyti í formi
virðisaukaskatts og bensíngjalds.
Jóhanna sagði að það myndi hafa
jákvæð áhrif til lækkunar á vísitölu
og verðbólgu yrði þessum fjármun-
um skilað til baka með því að lækka
bensíngjald.
Síðan spurði hún: „Ég spyr hæst-
virtan fjármálaráðherra hvort hann
sé reiðubúinn að láta Ríkisendu-
skoðun eða aðra þar til bæra aðila
skoða ávinning ríkisins af þessu
svindli?“ Spurði hún einnig hvort
hann væri reiðubúinn til þess, í
framhaldi af þeirri skoðun, að skila
þeim ávinningi aftur til fólksins.
„Það er auðvitað ólíðandi að ríkið
hagnist af lögbroti olíufélaganna,“
bætti hún við. „Og það væri til að
kóróna þetta hneykslismál – þetta
stærsta samsæri Íslandssögunnar
gegn neytendum – ef fólk þarf líka
að greiða skatt til ríkisins af þjófn-
aðinum.“
Málið ekki upplýst
Geir sagði í upphafi máls síns að
allir, jafnt þingmenn sem almenn-
ingur, fordæmdu ólöglegt samráð.
„Slíkt athæfi er efnahagslega skað-
legt og óverjandi á allan hátt.“
Hann minnti aukinheldur á að for-
svarsmenn olíufélaganna hefðu
beðist afsökunar. Þeir hefðu þó
gert ágreining við samkeppnisyfir-
völd við fjöldamargt í málinu.
Ráðherra vék stuttu síðar að
hugmyndum Jóhönnu og sagði að
ekkert væri hægt að fullyrða um
tekjur ríkissjóðs af verðsamráði.
Málið hefði ekki verið endanlega
upplýst.
„Á hinn bóginn er það þannig,“
sagði hann, „að hagur ríkissjóðs er
nátengdur hag fólksins í landinu.
Ef hagur heimilanna versnar verð-
ur hagur ríkissjóðs einnig verri. Ef
hagur fólksins batnar þá batnar
einnig hagur ríkissjóðs. Almennt er
það þannig að ef tiltekin neysluvara
hækkar í verði rýrnar kaupmáttur
fólks og þar með svigrúm þess til
að kaupa aðrar vörur. Tekjur rík-
issjóðs af virðisaukaskatti breytast
þar af leiðandi ekki við slíka hækk-
un.
Af þessum sökum er það rangt
sem sumir halda fram að ríkissjóð-
ur hafi hagnast gríðarlega af hækk-
un olíuverðs á alþjóðlegum mörk-
uðum undanfarna mánuði. Þvert á
móti hefur allt þjóðarbúið tapað á
þeim hækkunum. Skatttekjur rík-
issjóðs aukast hins vegar með hag-
vexti sem eykur bæði tekjur al-
mennings og fyrirtækja. Þess
vegna ber að efla hagvöxtinn. En
einokun og ólögmætt samráð hafa
hins vegar þau áhrif að draga úr
hagvexti og tekjum. Þannig starf-
semi kemur því bæði niður á al-
menningi og ríkissjóði. Og fráleitt
að gefa í skyn að ríkissjóður hagn-
ist af slíku.“ Sagði ráðherra síðan
að lokum, eins og áður var vikið að,
að málflutningur Jóhönnu stæðist
ekki.
„Skýrsla Samkeppnisstofnunar
um meint samráð olíufélaganna er
grafalvarlegt mál, eins og áður hef-
ur verið rætt hér á Alþingi. En
kenningar þingmannsins sem hér
hafa verið reifaðar gera lítið úr al-
vöru málsins,“ sagði ráðherra.
Skaðinn aldrei bættur
Fleiri þingmenn tóku þátt í um-
ræðunni. Steingrímur J. Sigfússon,
formaður Vinstrihreyfingarinnar
–græns framboðs, sagði það rétt að
ríkið kynni að hafa haft einhverjar
tekjur af verðsamráðinu. Það kynni
þó að hafa tapað öðrum tekjum á
móti. Hann sagði síðan að skaðinn
af verðsamráðinu yrði í raun og
veru aldrei bættur með fé, vegna
þess að trúnaðarbresturinn yrði
aldrei bættur, ekki heldur skaðinn í
atvinnulífinu. Verst væri þó að fá-
keppnin væri vaxandi á fjölmörgum
öðrum sviðum atvinnulífsins.
Þórarinn E. Sveinsson, varaþing-
maður Framsóknarflokksins, sagði
að ef ríkissjóður hefði haft ein-
hverjar tekjur af verðsamráðinu
hefðu þær runnið til venjubundinna
útgjalda ríkissjóðs. „Ef ríkissjóður
á að fara að eyrnamerkja greiðslur
sérstaklega sem einhvers konar
skaðabætur vegna þessa leiðinda-
máls verður að sækja þá peninga
eitthvert.“ Sagði hann að þá væri
um ekkert annað að ræða en að
skera niður útgjöld eða auka skatt-
heimtu.
Magnús Þór Hafsteinsson, þing-
flokksformaður Frjálslynda flokks-
ins, sagði að verið væri að beina
umræðunni inn á rangar brautir
með þessum hugmyndum Jóhönnu.
Hafi ríkissjóður hagnast af verð-
samráðinu mætti gera ráð fyrir því
að þeim peningum hefði verið eytt í
þágu þjóðarinnar. Hann sagði síðan
þingflokk sinn þeirrar skoðunar að
væntanlegar sektargreiðslur olíufé-
laganna rynnu til úrbóta í sam-
göngumálum.
Jóhanna Sigurðardóttir, þingmaður Samfylkingar, um verðsamráð olíufélaga
Ríkið skili fjármunum með
því að lækka bensíngjald
Ráðherra segir málflutning
þingmannsins ekki ganga upp
Morgunblaðið/Ásdís
Jóhanna Sigurðardóttir og Einar Oddur Kristjánsson voru áberandi á Al-
þingi í gær. Einar í umræðum um fjáraukalög er hann vék að kjaradeilu
kennara og Jóhanna ræddi verðsamráð olíufélaganna meðal annars. Á
myndinni sem tekin er við annað tækifæri slá þau á létta strengi.
Íþróttafræða-
setri á Laugar-
vatni ógnað
KOLBRÚN Halldórsdóttir, þing-
maður Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs, kvaddi sér hljóðs
við upphaf þingfundar á Alþingi í
gær til að fjalla um stofnun Íþrótta-
akademíu í Reykjanesbæ. Beindi
hún orðum sínum til Þorgerðar K.
Gunnarsdóttur menntamálaráð-
herra og sagði að engin umræða
hefði farið fram um stofnun aka-
demíunnar á hinum pólitíska vett-
vangi. „Hvorki fjárlaganefnd né
menntamálanefnd hafa fengið er-
indi um málið og þingheimur veit
hvorki um faglegar né pólitískar
forsendur þess. Allur fróðleikur um
málið kemur úr Morgunblaðinu.“
Kolbrún tók fram að hún væri
talsmaður eflingar háskólastigsins.
Hún gagnrýndi hins vegar hvernig
ákvörðun um stofnun akademíunn-
ar hefði verið tekin. „Ekkert sam-
ráð hefur verið haft við Kennarahá-
skóla Íslands sem rekur
íþróttafræðisetur á Laugarvatni en
það er augljóst að með þessari
ákvörðun ríkisstjórnarinnar er
íþróttafræðasetri á Laugarvatni
ógnað stórlega.“
Áframhaldandi uppbygging
Ráðherra svaraði því m.a. til að
ríkið hefði ekki komið með beinum
hætti að máli við Íþróttaakadem-
íuna heldur hefði ríkið einfaldlega
samið við Háskólann í Reykjavík.
Sá skóli hefði síðan samið við
Íþróttaakademíuna. Sagði ráðherra
ennfremur að það væri mikið fagn-
aðarefni að brátt skyldi taka til
starfa í Reykjanesbæ kröftug og
öflug sportakademía.
Ráðherra mótmælti því hins veg-
ar að einhver feluleikur hefði staðið
um uppbyggingu akademíunnar;
menn hefðu vitað af þessu máli
lengi. „Ég vil líka geta þess að
starfið á Laugarvatni heldur að
sjálfsögðu áfram. Þar hefur átt sér
stað metnaðarfull uppbygging undir
öflugri forustu Erlings Jóhann-
essonar og einnig undir forustu
KHÍ og Ólafs Proppé og að sjálf-
sögðu verður áframhaldandi upp-
bygging á Laugarvatni.“
Skrásetning-
argjöld háskóla
hækka um
12.500
ÞORGERÐUR K. Gunnarsdóttir
menntamálaráðherra hefur lagt
fram á Alþingi lagafrumvörp um
hækkun skrásetningargjalda Há-
skóla Íslands, Kennaraháskóla Ís-
lands og Háskólans á Akureyri.
Samkvæmt frumvörpunum hækka
skrásetningargjöldin í öllum skól-
unum um 12.500 krónur fyrir heilt
skólaár, þ.e. úr 32.500 kr. í 45.000 kr.
Gert er ráð fyrir því að lögin, verði
þau samþykkt, taki gildi 1. janúar
2005.
Í athugasemdum frumvarpanna
segir að skrásetningargjaldinu sé
ætlað að mæta kostnaði af marg-
víslegri þjónustu sem stúdentum er
veitt á námstímanum. Segir einnig
að hækkunin sé í samræmi við óskir
háskólanna sjálfra. Er miðað við að
fjárhæðin renni óskipt til þeirra.
„Ekki er gert ráð fyrir því í for-
sendum fjárlagafrumvarpsins að
innheimta gjaldanna komi til frá-
dráttar fjárveitingum til ríkisháskól-
anna á fjárlögum.“
EINAR Oddur Kristjánsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokks og varafor-
maður fjárlaganefndar Alþingis,
gagnrýndi harðlega nýjan kjara-
samning grunnskólakennara og
sveitarfélaga í umræðum á Alþingi í
gær. Sveitarfélögin hefðu með
samningnum gert skelfileg mistök.
„Það var hörmulegt að íslensk sveit-
arfélög skyldu rata í þessa ógæfu,“
sagði hann meðal annars.
Einar Oddur sagði að samning-
urinn væri stílbrot sem auðveldlega
gæti fært íslenskt þjóðfélag á bóla-
kaf; samningurinn gæti eyðilagt
kaupmátt launafólks á einni nóttu,
gæti gert launafólk á Íslandi fátækt
og komið því í öngþveiti.
„Ég fullyrði,“ sagði hann, „að um
leið og gengið hefur verið frá kjara-
samningum grunnskólakennara
mun hver einasti starfshópur ríkis-
ins reisa kröfur sínar – og þeir
munu allir reisa þær kröfur – á þeim
samningi sem gerður verður við
grunnskólakennara. Hver og einn
einasti. Og svo koma menn, virðu-
legir þingmenn, og bera blak af
þessum skelfilegu mistökum.“
Fylgja launastefnu ríkisins
Helgi Hjörvar, þingmaður Sam-
fylkingarinnar, og Steingrímur J.
Sigfússon, formaður Vinstrihreyf-
ingarinnar – græns framboðs, and-
mæltu m.a. þessari gagnrýni Einars
Odds. Helgi sagði m.a. að sveitar-
félögin hefðu ekki forystu um launa-
myndun opinberra starfsmanna.
Það hefði fjármálaráðherra, Geir H.
Haarde, hins vegar. Ráðherra hefði
m.a. haft þá forystu með samning-
um við lækna, hjúkrunarfræðinga
og síðast en ekki síst við framhalds-
skólakennara.
„Sveitarfélögin hafa ekki gert
annað, “sagði Helgi, „en að fylgja
eftir launastefnu háttvirts þing-
manns Einars Odds Kristjánssonar.
Þau áttu enga aðra leið en að mæta
sanngjörnum kröfum grunnskóla-
kennara í því ljósi.“
Helgi sagði ennfremur: „Ég held
að íslensk þjóð geti unnt grunn-
skólakennurum þess að fá á nokkr-
um árum fimm prósenta hækkun
umfram aðra vegna þess að staða
þeirra í samanburði stéttanna hafi
verið orðin með þeim hætti.[...] Og
sá 750 milljóna króna kostnaðar-
auki, sem það veldur, mun ekki ógna
hér stöðugleikanum.“ Það gerði hins
vegar fjárlagafrumvarpið og fyrir-
ætlanir um skattalækkanir um 20
milljarða, bætti þingmaðurinn við.
Steingrímur andmælti einnig
Einari Oddi og sagði að hann talaði
eins og ríkisstjórnin bæri enga
ábyrgð á efnahagsstefnu sinni og
þeim kjarasamningum sem hún sjálf
hefði gert. Þess í stað væru grunn-
skólakennarar gerðir að blóra-
böggli. „Er ekki sex prósenta verð-
bólga í dag,“ spurði hann, „og er
ekki verið að semja í því umhverfi.
Er háttvirtur þingmaður hissa á því
þótt grunnskólakennarar vilji að
minnsta kosti reyna að tryggja að
kaup þeirra lækki ekki á næstu
mánuðum?“
Einar Oddur Kristjánsson í umræðum á Alþingi
Nýr kjarasamningur við
kennara skelfileg mistök
♦♦♦