Morgunblaðið - 19.11.2004, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. NÓVEMBER 2004 31
MENNING
svo og sögum af innrásinni og land-
náminu í Írak.
Jóhanna hefur ferðast um svæðið
síðan í lok 9. áratugarins og dvalist
þar með hléum. Með skrifum bók-
arinnar vill hún sýna fram á marg-
breytileika arabískra kvenna og ve-
fengja staðalmyndir sem dregnar
eru upp af þeim, sem hópi einsleitra,
undirgefinna og ómenntaðra
kvenna. Í bókinni kemur einnig fram
gagnrýni á þjóðhverfa sýn Vestur-
landabúa á þennan heimshluta,
þ.e.a.s. tilhneigingu
þeirra til að sjá, meta
og skilja menning-
arheim araba og músl-
íma út frá eigin for-
sendum í stað þess að
reyna að skilja hann út
frá sjónarhorni þeirra
sjálfra.
Í viðtölum við arab-
íukonurnar fáum við,
lesendurnir, að
skyggnast inn í hug-
arheim þeirra og fá
innsýn í gildismat út
frá þeirra forsendum.
Segja má að hlutverk
Jóhönnu í bókinni sé að
vera eins konar menn-
ingartúlkur, sem miðlar af þekkingu
sinni og reynslu. Í viðtölunum koma
fram ýmis sjónarhorn um mikilvægi
fjölskyldunnar og sjálfsvirðingu, um
stöðu kvenna á svæðinu og notkun
blæjunnar svo eitthvað sé nefnt.
Hún er óvægin í spurningum sínum
og hikar ekki við að biðja um nánari
útlistanir á því sem hún hefur ekki
skilið. Oft á tíðum þótti mér Jóhanna
full metnaðarfull í því að kreista
fram svör hjá misjafnlega op-
inskáum viðmælendum og það var
ekki laust við að ég vorkenndi sum-
um þeirra að hafa lent í klóm henn-
ar. Að sama skapi er hún allskostar
ósérhlífin og lýsir á kostulegan hátt
allskyns klaufaskap, óheppni, pirr-
ingi og menningarlegum misskiln-
ingi í framkomu sinni við aðra.
Margar stórbrotnar týpur koma
við sögu. Fatíma mirrudrottning,
útimarkaðssölukona frá Salalah í
Óman, er ein þeirra. Hún skildi
varla spurninguna þegar Jóhanna
spurði hvort eiginmaðurinn hjálpaði
henni við heimilisstörfin. Fatíma
virtist koma af fjöllum en við-
urkenndi síðar í viðtalinu, í lágum
hljóðum, að slíkt væri til. Mágur
hennar hjálpaði systur hennar af og
til við heimilisstörfin en það þætti
stórskrýtið innan fjölskyldunnar.
Hámenntaða Safi frá Egyptalandi
ásakaði vestrænt fólk um hroka, fá-
fræði og yfirgang í viðhorfum sínum
til araba og múslíma. Hin unga Fat-
íma frá Þula í Yemen var 14 ára
kaupsýslukona sem rak búð fyrir
túrista en túristarnir voru hættir að
koma eftir atburðina 11. september
2001. Drúsinn og blaðakonan Zamal
frá Damaskus lifir tvöföldu lífi. Hún
er gift múslíma en þorir ekki að
segja mömmu sinni það vegna
hræðslu við útskúfun.
Arabíukonur er prýðisgóð bók,
bæði skemmtileg og fræðandi.
Margbreytileiki arabískra kvenna
skilar sér í bókinni og svo og vest-
rænn hroki og þröngsýni og má því
segja að Jóhönnu takist ætl-
unarverkið. Útkoman er bók sem
þykist ekki vera meira en hún er en
er allt sem hún ætlar að vera.
Í inngangi og lokaorðum fjallar
Jóhanna, eins og áður segir, um inn-
rásina og landnámið í Írak og
hörmulegar afleiðingar þess. At-
burðirnir þar í landi tengjast þó ekki
lífi viðmælendanna á beinan hátt.
Ég skildi því ekki tenginguna fyrr
að lestrinum loknum. Jóhanna lýsir
sorg sinni, reiði og skömm á ástand-
inu í Írak. Hún segir það einkennast
af skilningsleysi og yfirgangi rík-
isstjórna Bandaríkjanna og Breta og
viljugu þjóðanna. Ef ég skil tilgang
Jóhönnu rétt vill hún með tenging-
unni sýna hvað getur gerst þegar
fordómar og tortryggni sem byggj-
ast á vanþekkingu fá að grassera í
friði og með skrifum bókarinnar vill
hún leggja sitt af mörkum til að
auka skilning og umburðarlyndi á
konum í arabaheiminum og fólkinu
almennt. Tengingin er því bæði
skiljanleg og réttmæt.
Höfundur er mannfræðingur
og bjó um 10 ára skeið í Qatar,
Sameinuðu furstadæmunum,
Jemen og Kuwait.
FYRIR þá sem búið hafa í heima-
löndum söguhetja Arabíukvenna,
eða í nágrenni þeirra, má líkja lesn-
ingu bókarinnar við huglægt ferða-
lag til þessa heimshluta. Hvað mig
varðar gerði hún það. Í henni tekst
höfundinum að lýsa
einstaklega vel and-
rúmsloftinu á ólíkum
stöðum arabaheimsins
og tilfinningunum sem
bærast innra með
henni; blaðakonunni
frá Íslandi, í sam-
skiptum sínum við
araba. Hún gerir ólíkri
en þó keimlíkri menn-
ingu arabaheimsins
góð skil og ekki síður
viðhorfum Vest-
urlandabúa til menn-
ingar araba og músl-
íma. Vestrænu
viðhorfunum kemur
hún skýrt til skila með
því að vera sýnileg í textanum og
spyrja spurninga og jafnframt með
því að leyfa konunum að lýsa í eigin
orðum upplifun sinni á hugmyndum
Vesturlandabúa og útskýra þær. Í
skemmtilegri og lifandi frásögn Jó-
hönnu er auðvelt að sjá fyrir sér
mergjað mannlíf Kaíróborgar; ring-
ulreiðina sem einkennir borgina og
bústnar maddömur sem eru sjálfs-
öryggið uppmálað, klæddar í skósíða
kjóla með blæju (hijab) í stíl. Finna
fyrir pirringi á gattlaufsáráttu
Sana’a-búa sem sitja alla eftirmið-
daga tyggjandi lauf sem eru mild
eiturlyf og á karlrembunni sem þar
viðgengst. Fá nostalgíu af lýsingum
frá Arabíuflóa; hitanum, eyðimörk-
inni, lyktinni af mirru og talsmáta
fólksins sem þakkar guði (allah) í
öðru hverju orði.
Í bókinni eru lesendur kynntir
fyrir 22 konum, ólíkum í aldri, stöðu
og stétt, sem búsettar eru í Sýrlandi,
Egyptalandi, Óman og Jemen. Inn í
viðtölin fléttar höfundur ferða- og
lífsreynslusögum sínum frá svæðinu
Skyggnst inn í framandi heim
BÆKUR
Viðtöl
Höfundur: Jóhanna Kristjónsdóttir. 245
bls. Mál og menning 2004
Arabíukonur
Guðrún Margrét Guðmundsdóttir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Fáðu fréttirnar
sendar í símann þinn
UPPSKERUHÁTÍÐ Örleikrita-
samkeppni framhaldsskólanema
fer fram á Stóra sviði Þjóðleik-
hússins á mánudaginn kl. 20:00.
Dómnefnd hefur valið fimm verk
sem flutt verða af nemum á þriðja
ári í leiklistardeild LHÍ. 48 verk
bárust í keppnina sem fræðslu-
deild Þjóðleikhússins og leiklist-
ardeild LHÍ standa fyrir með
stuðningi SPRON.
Þetta er í annað sinn sem
fræðsludeild Þjóðleikhússins og
leiklistardeild LHÍ standa fyrir ör-
leikritasamkeppni meðal fram-
haldsskólanema. Að sögn Maríu
Pálsdóttur, deildarstjóra fræðslu-
deildar Þjóðleikhússins, fór þátt-
takan nú fram úr björtustu vonum
en í ár bárust tæplega tvöfalt fleiri
verk í keppnina sem að þessu sinni
bar yfirskriftina „Ein taska“.
Aðeins einn leikmunur
Þátttakendur í keppninni urðu
að hlíta ákveðnum skilyrðum í
sköpun sinni. Verkin máttu ekki
taka lengri tíma en 10 mínútur í
flutningi og ekki skemmri en 5
mínútur; leikarar urðu að vera 3
eða færri; engin leikmynd mátti
vera en einn leikmunur – ein taska
– varð að koma við sögu.
Þriggja manna dómnefnd, sem
skipuð er Maríu Pálsdóttur, deild-
arstjóra fræðsludeildar Þjóðleik-
hússins, Ragnheiði Skúladóttir,
deildarforseta leiklistardeildar
LHÍ, og Rúnari Guðbrandssyni,
prófessor við leiklistardeild LHÍ.
Leikstjóri er Þórhallur Sigurðs-
son.
Að loknum flutningi mun dóm-
nefnd velja þrjú bestu verkin en
að auki verða sérstök áhorf-
endaverðlaun. Á meðan at-
kvæðatalning fer fram bjóða
skólafélagar keppendanna upp á
skemmtiatriði.
Fulltrúi frá SPRON veitir pen-
ingaverðlaun fyrir verðlaunasætin
þrjú og einnig fyrir besta verkið
að mati áhorfenda.
Aðgangur er ókeypis.
Leiklist | Örleikrit framhaldsskólanema í Þjóðleikhúsinu
Þátttaka framar vonum
11:00 Þingið sett. Tónlist.
11:10 Erindi. Guðrún Kvaran, formaður Íslenskrar
málnefndar.
11:25 Erindi. Hafsteinn Bragason,
starfsmannastjóri Actavis Group.
11:40 Baldur Jónsson markaðsstjóri afhendir
námsstyrk Mjólkursamsölunnar.
11:50 Fundarhlé. Veitingar í boði Mjólkursamsölunnar.
Tónlist.
12:20 Erindi. Tatjana Latinovic, formaður Félags kvenna
af erlendum uppruna á Íslandi.
12:35 Erindi. Arnór Guðmundsson, þróunarstjóri í
menntamálaráðuneytinu.
12:50 Tónlist. Þingi slitið.
Fundarstjóri Þóra Björk Hjartardóttir
Dagskrá
Málræktarþing undir merkjum dags íslenskrar tungu
verður haldið laugardaginn 20. nóvember 2004 í
hátíðasal Háskóla Íslands, kl. 11.00 –13.00.
Íslensk málnefnd í samstarfi við Mjólkursamsöluna
Áhrif hnattvæðingar og upplýsingatækni á þjóðtungur
Málræktarþing
Íslenskrar málnefndar
og Mjólkursamsölunnar
Opið Leigubíll Stopp
Fiskur og franskar Lárpera – KúrbíturLeik lokið
Heimtaka Veitingastaður Án virðisauka
Gleðistund Myndbönd Vista sem
2 FYRIR 1
Frábært tilboð á miðum í sæti.
Aðeins 5.400 kr. fyrir 2 miða.
Frjálst sætaval
Miðasala á helstu Essostöðvum