Morgunblaðið - 19.11.2004, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. NÓVEMBER 2004 37
UMRÆÐAN
HVAÐ er hreyfing? „Hreyfing
er bara lífið“ svaraði dóttir mín
fyrir tíu árum.
Góður hljóðfæraleikari nær há-
punkti mannlegra hreyfinga í
snerpu, hraða og
samhæfingu þegar
hann spilar á hljóð-
færi sitt. Það tekur
mörg ár að ná þeirri
færni sem krafist er
til að geta spilað vel á
hljóðfæri. Þetta ferli
byrjar snemma á æv-
inni og krefst fleiri
þúsunda æfingatíma.
Hjá tré- og málm-
blásurum verða önd-
unarvöðvar og vöðvar
kringum munn og
kjálka að þjálfast
meira en við hin getum skilið, sem
öndum að okkur lífinu hugs-
unarlaust. Það má líkja starfi
þessara vöðva við starf fingra-
vöðva hjá píanó- og strengjaleik-
urum.
Af hverju eru álagsmeiðsli al-
geng hjá hljóðfæraleikurum sem
eru alltaf að spila og þar með allt-
af að hreyfa sig?
Sífellt meiri kröfur eru gerðar
til hljóðfæraleikara. Mörg tón-
verk, samin á síðustu 100 árum
krefjast meiri krafts, hraða og
samhæfingar en áður. Sam-
keppnin er meiri. Samhliða því
hafa hljóðfærin breyst. Klarinetta
var fyrst gerð úr léttum viði sem
vó 300 g með 5 klöppum. Síðar vó
hún 800 g með 21 klappa og allur
þunginn lagðist á hægri þumal.
Stóllinn á strengjahljóðfærum var
hækkaður sem jók álag á fingur
vinstri handar við að ýta niður
strengjunum. Oft vill það gleym-
ast að vöðvarnir þurfa hvíld. Æf-
ingatíminn verður of langur með
of fáum hléum. Það
getur verið erfitt fyrir
áhugasaman nemanda
að átta sig á því að
álag sé of mikið.
Við eflumst við
álag, það er að segja
ef álagið verður ekki
meira en vöðvarnir
þola. Þess vegna er
nauðsynlegt við allar
æfingar að byrja ró-
lega og lengja tíma og
hraða hægt og síg-
andi. Það er eðlilegt
að finna fyrir þreytu í
vöðvum sem vinna lengi, mik-
ilvægt er að þekkja muninn á
þægilegri þreytu í vöðvum sem er
horfin næsta morgun og verk sem
meiðir þegar við hreyfum hend-
urnar og er til staðar næsta dag.
Hreyfingar hljóðfæraleikara eru
frekar einhæfar og bundnar við
það hljóðfæri sem spilað er á.
Vöðvar fingra og framhandleggja
eru sterkir eftir áralangar æfing-
ar, en sama er ekki hægt að segja
um aðra vöðva líkamans. Það er
mikilvægt að hreyfa allan líkam-
ann og fyrir hljóðfæraleikara er
brýnt að vöðvar í axlargrind og
baki séu sterkir og sveigjanlegir.
Ástæðan fyrir því er sú að þessir
vöðvar gefa öxlum og hand-
leggjum stuðning. Ef vöðvar í baki
og axlargrind verða þreyttir, er
hætt við að bakið bogni og sá
stuðningur sem þessir vöðvar gefa
öxlum og handleggjum minnkar.
Það hefur m.a. í för með sér erf-
iðari vinnuskilyrði fyrir vöðva sem
stjórna hreyfingum axlaliða og
minnkað blóðstreymi til hand-
leggja. Erfiðara verður þá fyrir
vöðva í fingrum og handleggjum
að halda áfram vinnu sinni. Ef
stóru vöðvarnir eru hreyfðir
reglulega eykst úthald þeirra sem
léttir vinnu litlu spilavöðvanna í
fingrum og framhandleggjum.
Gott er að gera upphitunar-
æfingar áður en æfing byrjar og
léttar æfingar fyrir allan líkamann
í hléum.
Það er mikilvægt að hafa góða
líkamsbeitingu í leik og starfi. Þar
hefur Alexandertækni og Fel-
denkrais-iðkun hjálpað mörgum
hljóðfæraleikurum til að ná betri
tækni við leik á hljóðfæri sitt og
bætt líkamsvitund margra. Göngu-
túr, hlaup og sund þarf ekki að
kosta annað en tíma. Thai Chi og
Qigong æfingar hafa góð áhrif á
stöðugleika og mýkt liða ásamt ró-
andi áhrifum á hugann. Æskilegt
er að fagfólk sem hljóðfæraleikari
leitar til vegna meiðsla eða ráð-
gjafar hafi góðan skilning á starfi
hans. Engin hreyfing er svo
heilsusamleg eða hættulaus að
hún geti ekki skaðað vefinn, ef of
mikið er gert í einu!
Hreyfa
tónlistarmenn
sig ekki nóg?
Gunnhildur Ottósdóttir
skrifar um sjúkraþjálfun
’Æskilegt er að fagfólksem hljóðfæraleikari
leitar til vegna meiðsla
eða ráðgjafar hafi góðan
skilning á starfi hans.‘
Gunnhildur Ottósdóttir
Höfundur er sjúkraþjálfari hjá
MT-stofunni, sérfræðingur í
Manual Therapy.
ÁKVEÐIÐ hefur verið að stofna
þjónustumiðstöðvar í Reykjavík og
munu þær hefja starfsemi sína um
mitt næsta ár. Helsta markmið
þjónustumiðstöðvanna er að færa
þjónustu borgarstofnana út í hverf-
in og gera hana aðgengilega borg-
arbúum. Miðstýring á að vera sem
minnst og þeir sem taka ákvarðanir
eiga að vera íbúum aðgengilegir.
Ein mikilvæg breyting sem verð-
ur með stofnun þjónustumiðstöðv-
anna er sameining sér-
fræðiþjónusta
leikskóla, grunnskóla
og félagsþjónustu.
Hingað til hefur þjón-
usta þessara aðila ver-
ið aðgreind og hún
verið miðuð við þarfir
þeirra stofnana sem
hún tilheyrði og þeim
lögum sem stofn-
anirnar unnu eftir.
Sérfræðiþjónusta leik-
skóla vinnur aðallega
samkvæmt lögum um
leikskóla, sérfræðingar
Fræðslumiðstöðvar samkvæmt lög-
um um grunnskóla og sérfræðingar
Félagsþjónustunnar samkvæmt
barnaverndarlögum og lögum um
félagsþjónustu sveitarfélaga. Þetta
hefur haft ýmsa annmarka. Skort
hefur á samstarf milli þessara aðila,
upplýsingar hafa ekki borist á milli
og foreldrar oft þurft að vera milli-
göngumenn á milli stofnana. Alvar-
legasta gagnrýnin hefur þó verið sú
að þjónusta sérfræðinganna miðaði
fyrst og fremst við þarfir og hag
viðkomandi stofnana, kerfa og fag-
stétta fremur en hag barna og for-
eldra. Dæmi um það er að með
grunnskólalögum 1995 var þjónustu
skólasálfræðinga verulega breytt
frá því sem áður var. Áður var hlut-
verk þeirra með fyrirbyggjandi
áherslu, skimun barna í áhættu,
ráðgjöf til foreldra og kennara,
greining og meðferð. Eftir breyt-
inguna var hlutverk þeirra tak-
markað mikið til við greiningar á
börnum og tilvísanir til annarra að-
ila utan skólakerfis þá aðallega til
heilbrigðiskerfisins og til fé-
lagsþjónustu. Margir höfðu efa-
semdir um að þessi breyting yrði til
góðs. Hvorki heilbrigðis- né fé-
lagsþjónusta voru í stakk búnar til
að mæta þessari breyt-
ingu. Engin sál-
fræðiþjónusta er á veg-
um heilsugæslu og
félagsþjónustan gat
einungis bætt við sig
litlu af þeirri þörf sem
skapaðist. Foreldrar
hafa því verið í miklum
vanda og verið leitandi
eftir þjónustu fyrir
börn sín. Margir hafa
leitað til sálfræðinga á
einkastofum, sem er
ekki niðurgreidd þjón-
usta af hálfu Trygg-
ingastofnunar. Aðrir hafa leitað til
Barna- og unglingageðdeildar og
þar hafa myndast langir biðlistar.
Einnig hafa nokkrir barnalæknar
sinnt þessum málum á einkastofum
sínum. Svo virðist sem þessar
breytingar hafi haft mjög neikvæð
áhrif á íslensk börn. Frá 1995 hefur
vandi barna aukist til mikilla muna.
Samkvæmt tölum frá heilbrigðisyf-
irvöldum hafa geðraskanir barna
meira en sexfaldast á þessu tímabili
og eru hvergi meiri í Evrópu. Börn
sem nota geðlyf eru hvergi fleiri í
Evrópu en á Íslandi; margfalt fleiri
en annars staðar á Norðurlönd-
unum. Þessi þróun verður að teljast
mikið áhyggjuefni.
Sameining sérfræðiþjónustunnar
er að mínum dómi til mikilla bóta en
um leið þarf gæta að því að end-
urskipuleggja starf sérfræðinganna.
Starfsemi þeirra má ekki miðast við
þröngar skilgreiningar tengdar
stofnunum heldur einungis við þarf-
ir barna og foreldra þeirra. Þar er
mikilvægast að samhæfa fyr-
irbyggjandi starf gegn vanlíðan
barna, hegðunarvanda þeirra og
vímuefnanotkun og vera til aðstoðar
foreldrum á meðan vandi barna
þeirra er viðráðanlegur.
Þjónustumiðstöðvar
og sérfræðiþjónusta
Helgi Viborg ræðir
um þjónustumiðstöðvar ’Engin sálfræðiþjón-usta er á vegum heilsu-
gæslu og Félagsþjón-
ustan gat einungis bætt
við sig litlu af þeirri þörf
sem skapaðist. ‘
Helgi Viborg
Höfundur er sálfræðingur hjá
Félagsþjónustunni í Reykjavík.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞEIR SEM urðu þeirrar gæfu aðnjót-
andi að hafa góða kennara í æsku
minnast þess ætíð með gleði og
ánægju, enda ómetanlegt. Í Laug-
arnesskólanum í Reykjavík voru til
dæmis menn eins og Magnús Sigurðs-
son, Guðmundur Magnússon, Skeggi
Ásbjarnarson og Pálmi Pétursson, svo
örfáir séu nefndir. Þessir menn voru
raunverulega þyngdar sinnar virði í
gulli. Svo virðist sem kennarastarfið
hafi verið meira metið í þá daga en nú.
En þetta voru hugsjónamenn öðrum
þræði og fóru svo á síld á sumrin til að
drýgja tekjurnar. Þetta var nokkuð
gott kerfi sem tilheyrir liðnum tíma.
Auðvitað má alltaf deila um laun, en
í dag er erfiðara fyrir kennarana að
drýgja laun sín með sumarvinnu þar
sem alltaf er verið að lengja skólatím-
ann. En það er alveg klárt að það eru
enn til hugsjónamenn í kennarastétt-
inni og þeir margir. Minna má á viðtal
við Vilborgu Dagbjartsdóttur á Rás 2
í vikunni í því efni. Allt sem Vilborg
sagði í því samtali var nákvæmlega
rétt.
Í dag er mikið lagt í allt ytra byrði
skólastarfsins. Byggð glæsileg skóla-
hús með öllum hugsanlegum búnaði,
utan sem innan, einsetinn skóli og
bara nefndu það. En skulu menn vera
búnir að gleyma því að skóli er ekki
bara hús? Slíkt hlýtur að teljast af-
drifarík gleymska sem menn eru að
súpa seyðið af þessa dagana. Það er
eitthvað mikið að þegar kennararnir
eru bullandi óánægðir og hafast ekki
við í hinum glæsilegu skólahöllum af
þeim sökum.
Og nú heyrir maður að lagðar hafi
verið fram tillögur hjá Ísfjarðarbæ
um að reiða fram rúman milljarð í
skólabyggingar á næsta áratug. Er
eitthvað að þessu liði?
HALLGRÍMUR SVEINSSON,
Hrafnseyri.
Skóli er ekki bara hús
Frá Hallgrími Sveinssyni:
HÁTTVIRTIR dómarar Íslands!
Fyrsta nóvember 2004 birtist
frétt í Vef-Morgunblaðinu þar sem
haft er eftir lögreglu að svo „virðist“
sem karlmaður í Kópavogi hafi í lok
helgarinnar þrengt „að öndunarvegi
konunnar (eiginkonu sinnar – inn-
skot mitt) og það leitt til köfnunar.“
Annar eiginmaður var nýlega
vægt dæmdur fyrir að þjarma að
konu sinn, er hann segist hafa grun-
að um miður sæmandi hegðun.
Erindi mitt við dómara er þetta:
Eiginmaðurinn sem virðist hafa
þrengt of fast að öndunarvegi nú um
helgina getur hafa verið fullur grun-
semda.
Má búast við vægum dómi, ef
hann trúir réttinum fyrir því?
HLÉDÍS
GUÐMUNDSDÓTTIR,
Laugavegi 105, 105 Reykjavík.
Fyrirspurn til dómara
Frá Hlédísi Guðmundsdóttur
lækni:
ORKUFLOKKURINN vill beita
sér fyrir endurnýtingu á allri orku
sem til fellur og telur að það hafi
ekki verið skoðað til fulls hvað sé
hægt að gera við orku sem til fellur í
sorpi t.d., menn eru að urða sorp og
vinna úr því metangas.
Menn hafa bent á að það sé hægt
að vinna metangas úr svo til öllum
úrgangi eins og fiski og dýraúrgangi
ef rétt er meðhöndlað. Orkuflokk-
urinn er alveg á sama máli hvað
þetta varðar en hann telur að það
sorp og úrgangur sem til fellur af
hendi mannanna megi nota til að
rækta upp örfoka jörð og koma lífi í
fiskimiðin.
Það má rækta upp fiskimiðin með
sorpböggum sem yrði sökkt á land-
grunnið þar sem botnvörpungarnir
hafa skrapað botninn og skilið eftir
sem örfoka botn, með lífrænni orku
og sorpi má rækta upp miðin. Lífræn
orka myndi ganga í efnasamband við
hafsbotninn og hafið í kring og verða
að hrygningarstöðvum sjávarlífsins,
sjávargróður og skeldýr munu taka
við sér með tímanum, þetta myndi
gjörbylta sjávarlífinu við strendur
landsins.
Einnig vill Orkuflokkurinn benda
á að hægt er að urða úrgang og sorp
á örfoka landi þar sem orka úr þess-
um tilfallandi úrgangi mun dreifast í
gegnum jarðveginn og síast inn í
þetta örfoka land og binda það sam-
an með lífrænni orku sem mun svo
verða fræjum og öðrum tilfallandi
gróðri bindandi og lífrænt umhverfi.
Allt er orka og því endurnýtanleg,
ef menn legðu það á minnið myndi
vera hugsað betur um náttúruna og
meiri skilningur verða fenginn á eðli
hringrásar lífríkisins. Því vill Orku-
flokkurinn orkuráðuneyti svo menn
leggi meiri rækt við að skilja alla þá
orku sem er í öllu sem er.
BJARNI ÞÓR ÞORVALDSSON,
Hraunbæ 182,
110 Reykjavík.
Endurnýting orku!
Frá Bjarna Þór Þorvaldssyni,
formanni Orkuflokksins:
Skólavörðustíg 21, Reykjavík
sími 551 4050
Glæsileg
brúðarrúmföt
í úrvali
www.fjarfest.is
Upplýsingar gefur Gunnar
í síma 693 7310, eða í
tölvupósti á gunnar@bygg.is
Til leigu 853,6 fm
á 2. hæð í þessu
glæsilega nýja húsi.
Húsnæðið verður
innréttað eftir
óskum væntanlegs
leigjanda. Nú þegar
er í húsinu KPMG –
endurskoðun og
Iclandic Group.
Atvinnuhúsnæði - Borgartún