Morgunblaðið - 19.11.2004, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. NÓVEMBER 2004 35
Veröldin er að ganga ígegnum mikla svipti-vinda, rétt eins og viðupphaf kalda stríðs-
ins,“ er haft eftir ónafngreindum
embættismanni í Washington í
gær. „Bush þarf að verða eins og
Harry Truman,“ sagði þessi sami
embættismaður en Truman var
forseti Bandaríkjanna á fyrstu
árum kalda stríðsins og hafði
mótandi áhrif á stefnu Bandaríkj-
anna næstu áratugina.
Tilefni ummælanna eru vanga-
veltur um það hvaða áhrif það
muni hafa á stefnu Bandaríkja-
stjórnar að Condoleezza Rice
setjist nú í stól Colins Powells ut-
anríkisráðherra og sjálfsagt end-
urspegla þau einnig þá von við-
komandi embættismanns að Bush
feti nýjan slóða á seinna kjör-
tímabili sínu sem forseti, þ.e.
reyni að sameina sundraða hjörð
vestrænna bandamanna.
En spurningin er þó sú, að mati
Jims Hoaglands, dálkahöfundar
hjá The Washington Post, hvort
Rice hafi til að bera þá framsýni
og visku sem æðstu embættis-
menn í utanríkisráðuneytinu
bandarísku um og eftir 1950 eru
gjarnan taldir hafa haft. Hvort
Rice geti reynst Bush jafn vel
sem utanríkisráðherra á þessum
örlagatímum alþjóðlegs
hryðjuverkastríðs og Dean Ache-
son reyndist Truman á mótunar-
árum kalda stríðsins 1949–1953.
Harðari utanríkisstefna?
Sú kenning hefur verið sett
fram að vistaskipti Rice, sem ver-
ið hefur þjóðaröryggisráðgjafi
Bush Bandaríkjaforseta og einn
nánasti ráðgjafi og samstarfs-
maður hans, þýði að forsetinn
vilji herða tök sín á utanríkis-
ráðuneytinu, tryggja að þar á bæ
reki menn sömu, hörðu utanrík-
isstefnuna og Hvíta húsið sjálft
hafi rekið – fyrir tilstilli Dicks
Cheneys varaforseta.
Er á það bent í þessu sambandi
að Stephen Hadley, fyrrverandi
aðstoðarmaður Cheneys, verði
arftaki Rice í þjóðaröryggis-
ráðinu og Rice sjálf sé í reynd
ekki nógu mikill bógur til að
standa uppi í hárinu á Cheney.
Brotthvarf Powells þýði í
reynd að „haukarnir“ í stjórninni
– Cheney, Donald Rumsfeld
varnarmálaráðherra og Paul
Wolfowitz, næstráðandi hans –
hafi tryggt stöðu sína, að Powell
hrökklist nú af hólmi og þeirri
hófsemi sem hann stóð fyrir í ut-
anríkismálum hafi endanlega ver-
ið rutt úr vegi.
Nýtur trúnaðar Bush
Ekki allir eru þó sannfærðir
um að breytingin verði þessi.
Ekki er í reynd talið öruggt að
Rice stýri utanríkisráðuneytinu í
samræmi við sýn haukanna á
stöðu Bandaríkjanna í veröldinni.
Hún trúir því vissulega – eins og
George W. Bush – að réttlætan-
legt sé að beita herstyrk Banda-
ríkjanna til að breyta heiminum –
en hún mun þó alls ekki alltaf
hafa verið ánægð með frammi-
stöðu Rumsfelds, svo dæmi sé
tekið. Hún mun m.a. hafa átalið
Rumsfeld mjög fyrir að hafa ekki
skipulagt nægilega vel hvað tæki
við í Írak eftir að hið eiginlega
stríð við sveitir Saddams Huss-
eins hafði verið unnið.
Þá kenndi hún Rumsfeld að
hluta til um Abu Ghraib-fanga-
hneykslið, sem upp kom síðasta
vor; að sögn aðstoðarmanna
hennar var hún nefnilega margoft
búin að segja varnarmálaráðherr-
anum að huga að málefnum
þeirra fanga sem Bandaríkja-
menn höfðu tekið í Írak og í Afg-
anistan.
Hugsanlegt er því að samskipti
Rice og Rumsfelds þróist í reynd
í sömu átt og samskipti Rums-
felds og Powells; en þau hafa ein-
kennst af miklu reiptogi og rifr-
ildum.
Á hinn bóginn er enginn vafi
talinn leika á því, með Rice í utan-
ríkisráðuneytinu, að utanríkisráð-
herrann mun tala í nafni Bush
Bandaríkjaforseta; heima sem
heiman muni menn vita að Rice
geti samið fyrir hans hönd. Slíkur
er trúnaðurinn á milli þeirra,
trúnaður sem öllum er kunnugt
um.
„Þetta er nokkuð sem Powell
gat aldrei státað sig af,“ er haft
eftir embættismanni í The New
York Times í gær. „Umheiminum
kann að hafa líkað að eiga sam-
skipti við Colin – það á raunar við
okkur öll – en það lá aldrei fyrir
að hann væri að tala fyrir hönd
forsetans. Hann vissi það og allir
aðrir vissu það líka.“
Bolton næstráðandi Rice?
Fullyrt er í New York Times að
Bush hafi ákveðið fyrir margt
löngu síðan að hann myndi ekki
reyna að telja Powell ofan af því
að láta af störfum, líkt og Powell
hafði fyrir löngu gefið til kynna
að hann myndi gera eftir eitt
kjörtímabil.
Er haft eftir nánum samverka-
manni Powells að hann hefði ver-
ið reiðubúinn til að starfa áfram,
ef hann hefði verið beðinn; a.m.k.
um nokkra hríð. „Hann var aldrei
spurður,“ segir þessi heimildar-
maður.
Rice mun að vísu hafa haft
meiri áhuga á embætti varnar-
málaráðherra en haft er fyrir víst
að Bush hafi ekki viljað skipta um
hross í miðri á. Er þetta í sam-
ræmi við þá spá Hoaglands í
Washington Post – en Hoagland
er talinn vel tengdur innan
stjórnkerfisins – að Rumsfeld
sitji áfram í stóli varnarmálaráð-
herra fram yfir kosningarnar,
sem eiga að fara fram í Írak í jan-
úar.
Hvað stefnuna í utanríkismál-
um varðar horfa menn mjög til
þess hver verði næstráðandi Rice
í utanríkisráðuneytinu. Hefur
heyrst að John Bolton, einn af að-
stoðarráðherrum Powells, verði
varautanríkisráðherra en það
yrði álitið til marks um að fylgja
ætti harðlínustefnu; Bolton er
nefnilega sagður hafa mótað þá
hörðu stefnu sem fylgt hefur ver-
ið gagnvart stjórnvöldum í Norð-
ur-Kóreu og Íran.
Hvað sem þessum vangaveltum
líður þá vita menn eitt fyrir víst:
George W. Bush metur mikils
trygglyndi og hann vill helst hafa
í kringum sig lið manna sem hann
þekkir vel og treystir. Er skipan
nýrra ráðherra nú – í stað þeirra
sem sagt hafa af sér – sögð end-
urspegla þetta. Horfa menn ekki
aðeins til skipunar Rice í þessu
sambandi, Bush var nefnilega
þegar búinn að tilkynna að að-
allögmaður forsetaembættisins,
Alberto Gonzales, yrði dómsmála-
ráðherra í stað Johns Ashcroft.
En burtséð frá því hvaða stefna
verður uppi á borðum hjá stjórn-
völdum í Bandaríkjunum eru
stjórnmálaskýrendur nokkuð
sammála um að allir helstu ráð-
herrar í nýrri ríkisstjórn Bush
muni í það minnsta tala einni
röddu, allir verði á sömu bylgju-
lengd.
„Bush þarf að
verða eins og
Harry Truman“
Fréttaskýring |
Condoleezza Rice,
einn nánasti sam-
starfsmaður George
W. Bush Bandaríkja-
forseta, mun taka við
af Colin Powell sem
utanríkisráðherra.
Miklar vangaveltur
hafa verið um það
hvaða áhrif ráðherra-
skiptin kunni að hafa á
utanríkisstefnu
Bandaríkjanna
Reuters
George W. Bush Bandaríkjaforseti fylgist með Condoleezzu Rice tala á
þriðjudag er hann útnefndi hana næsta utanríkisráðherra í stjórn sinni.
Colin Powell, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna.
david@mbl.is
órnartíð Bandaríkjaforseta
úar erlendra ríkja, ráðherrar og sendiherrar, voru kallaðir á svið og kynntir við upp-
tíðarhaldanna í Little Rock í gærdag. Davíð Oddsson utanríkisráðherra, fulltrúi Ís-
gekk á svið með Jean Cretien, fyrrverandi forsætisráðherra Kanada.
um forset-
ver á ann-
gar voru
nna væru
blikanar.
a alla sem
Bandaríkj-
ifjaði upp
nton fyrir
g Clinton
ná kjöri á
n einhvern
jórnmála-
mið fram í
kynntist
um Clint-
Bush bros-
ar þeir átt-
ust við í kosningaslagnum fyrir tólf
árum: „Bill Clinton hafði alltof gam-
an af kappræðum fyrir minn
smekk!“
George W. Bush Bandaríkjafor-
seti lauk einnig miklu lofsorði á for-
setatíð forvera hans. „Clinton unni
þessari þjóð, lagði sig allan fram fyr-
ir hana, og þjóðin endurgalt honum
með tveimur kjörtímabilum,“ sagði
hann. Hann rifjaði upp lýsingu föður
síns á Clinton þegar hann var rík-
isstjóri, en Bush eldri sagði að þar
færi verðugur andstæðingur. „Faðir
minn sagði; hann tekur í höndina á
þér, hann heldur á barninu þínu,
hann klappar hundinum þínum – allt
á sama tíma.“ Og hann endurtók lýs-
ingu félaga síns á sannfæringar-
mætti Clintons: „Ef Clinton hefði
verið Titanic, þá hefði ísjakinn sokk-
ið!“
Frægasti sonur Arkansas
En þótt samkennd og léttleiki hafi
verið áberandi í ræðum forsetanna,
þá duldist engum gagnrýnin í orðum
og tónlistarvali félaganna úr hljóm-
sveitinni U2, þeirra Bono og the
Edge. Bono hrósaði Clinton fyrir að
lækka skuldir þriðjaheimsþjóða og
vinna að friði í heiminum, og óskaði
þess að núverandi stjórnvöld beittu
sér á sama hátt. Þeir léku lagið
Sunday, Bloody Sunday og þökkuðu
Clinton fyrir þátt hans í friðarsam-
komulaginu á Norður-Írlandi.
Hillary Clinton var hyllt vel og
lengi þegar hún steig í pontu, en hún
sagðist ekki ætla að flytja ræðu,
heldur kalla fram eiginmann sinn,
sem hún væri svo stolt af; hann væri
rétt eins og byggingin að baki
þeirra: „opinn, vel gerður, hlýr, upp-
lýstur og vingjarnlegur.“
Bill Clinton er sagður frægasti
sonur Arkansas og það mátti glögg-
lega heyra á viðtökum viðstaddra.
Hann þakkaði fyrir hlý orð í sinn
garð og hrósaði hinum forsetunum.
Hann sagði frá safninu, sem ætlað
er að fjalla um forsetatíð hans en
væri í raun um lífsstarf hans og hug-
sjónir. Hann sagði safninu hafa ver-
ið lýst sem afreksverki sem táknaði
nýja tíma og svo hefði breskt tímarit
sagt það vera eins og rammgert
hjólhýsi. „Og mér finnst það lýsa
sjálfum mér um leið. Ég er nokkuð
rauður og nokkuð blár. Fyrir mér er
það ekki einungis tákn þess sem ég
reyndi að gera, heldur einnig tákn
þess sem ég vil gera það sem ég á
ólifað; byggja brýr frá gærdeginum
til morgundagsins, byggja brýr milli
ólíkra heima og hugmynda … Við
verðum að eyða lífinu í að reyna að
byggja alheimssamfélag og amer-
ískt samfélag á sama tíma. Deila
ábyrgð, deila gildum og deila ágóð-
anum.“
f og hugsjónir
Morgunblaðið/Einar Falur
my Carter, Bill Clinton og George W. Bush.