Morgunblaðið - 18.12.2004, Síða 48

48 LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Til sölu Reiðskólinn Þyrill í Víðidal í Reykjavík.
Reiðskólinn er í eigin húsnæði. Þetta er heilsársskóli með nám-
skeiðum á vegum íþrótta- og tómstundaráðs Reykjavíkur, nám-
skeiðum fyrir fatlaða og frjálsum námskeiðum á ýmsum stigum
hestamennskunnar, einkum fyrir börn og unglinga. Þyrill rekur
einnig hestaferðir, stuttar og langar, eftir atvikum. Mest eru það
ferðir með fólk sem dvelur á hótelum á höfuðborgarsvæðinu.
Nánari uppl. á skrifstofu FM, sími 550 3000. Sjá einnig fmeign-
ir.is og mbl.is. Einnig má sjá upplýsingar um reiðskólann á
www.thyrill.is. 18180
REIÐSKÓLINN ÞYRILL
NÚ Í HAUST kom í ljós það sem
marga hafði grunað, að
olíufélögin hafa vegna
samráðs um verð haft
nokkra tugi milljarða
króna af landsmönnum
í gegnum tíðina. Þetta
hefur líka með beinum
og óbeinum hætti varð-
að margar sameig-
inlegar stofnanir lands-
manna. Þessum
meginatriðum í könnun
Samkeppnisstofnunar
hefur ekki verið and-
mælt. Málið á heldur
ekki að gleymast. Eðli-
legt er að landsmenn
velti því fyrir sér
hvernig olíufélögin eigi
að bregðast við. Vænt-
anlega eru flest allir,
þar með taldir þeir sem
stýra og stýrðu olíufé-
lögunum, á þeirri skoð-
un að þjóðin eigi eitt-
hvað inni hjá þessum
fyrirtækjum.
Ég vil nú leyfa mér
að leggja til við olíufé-
lögin og stjórnvöld að
þau hætti við að eyða
miklu fé og tíma í málarekstur vegna
þessa, þar sem ólíklegt er að sú leið
verði til farsældar fyrir almenning. Í
staðinn leiti olíufélögin sátta gagn-
vart þjóðinni með því að endurgreiða
henni til dæmis þann tvo og hálfan
milljarð sem sagt er að hafi verið of-
tekinn á síðasta áratug, m.a. af Reyk-
víkingum.
Þá vaknar spurningin um í hvað
væri þessum peningum best varið?
Þar þarf að vera um að
ræða eitthvað sem
gagnast öllum almenn-
ingi, ungum sem öldn-
um, konum sem körlum,
efnuðum og þeim sem
minna hafa umleikis.
Hvað gæti það verið?
Því er auðsvarað:
Nýjar byggingar há-
skólasjúkrahússins.
Næsta stórverkefni
þjóðarinnar á eftir
Kárahnjúkum á að vera
að halda áfram með
myndarlegum hætti
uppbyggingu Land-
spítala – háskólasjúkra-
húss í Reykjavík, stofn-
un þar sem saman fer
hágæðaþjónusta,
menntun og vísindi til
framfara, fyrir alla
landsmenn. Ekkert
kæmi almenningi betur
frá olíufélögunum. Mjög
mikið væri hægt að gera
í byggingamálum spít-
alans fyrir svona upp-
hæð.
Hví ekki að byrja
strax á 50–100 milljónum nú um
áramót til að hægt sé að fara í upp-
hafshönnun og útboð á slíku þarfa-
verki?
Tillaga til
olíufélaganna
Reynir Tómas Geirsson skrifar
vegna samráðs olíufélaganna
Reynir Tómas Geirsson
’Hví ekki aðbyrja strax á
50–100 millj-
ónum nú um
áramót til að
hægt sé að fara í
upphafshönnun
og útboð á slíku
þarfaverki?‘
Höfundur er prófessor og sviðsstjóri
við Landspítala – háskólasjúkrahús.
ÞESSA dagana er sótt harka-
lega að ræstitæknum sem starfa
við grunnskóla, leikskóla og aðrar
stofnanir Hafnarfjarðarbæjar en
nú þegar er búið að segja 42
þeirra upp störfum. Verktakinn
Sólar ehf. hefur stillt fólkinu upp
við vegg og krefst þess að það
velji á milli þess að vera sagt upp
starfi eða taka að sér meira starf
á lægri launum en áður giltu og
búið var að semja um við Verka-
lýðsfélagið Hlíf. Með þessu tel ég
að verktakinn sé að skerða laun
fólksins og sniðganga viljandi
kjarasamning Hlífar við Launa-
nefnd sveitarfélaga f.h. Hafn-
arfjarðarbæjar. Ég tel einnig að
athuga verði vel hvort verktakinn
hafi staðið lagalega rétt að kynn-
ingu á þeim viðamiklu breytingum
sem boðaðar eru á skipulagi ræst-
inganna. Persónulega tel ég þar
mörgu ábótavant.
Kjarasamningur brotinn
Verktakinn Sólar ehf. lætur eins
og hann þurfi ekki að fara eftir
því uppmælingakerfi,
sem gildandi kjarasamn-
ingur byggist á og gilt
hefur í samskiptum Hlíf-
ar og Hafnarfjarð-
arbæjar árum saman við
útreikning launa fyrir
ræstingar hjá bænum.
Án alls samráðs við
Verkalýðsfélagið Hlíf
virðist Sólar ehf. ætla að
ýta þessu kerfi til hliðar
og vinna eftir einhverju
dönsku kerfi sem bæði
lækkar laun ræst-
ingafólksins umtalsvert og bætir
við verkefnum og eykur þar með
vinnuálagið verulega.
Dæmi um þetta eru mýmörg en
ég ætla að þessu sinni aðeins að
minnast á eitt þeirra.
Óeðlileg skerðing
Í janúar nk. þegar boðaðar breyt-
ingar Sólar ehf. verða komnar í
framkvæmd er áætlað að tveir
ræstitæknar ræsti fyrstu og aðra
hæð Lækjarskólans gamla, annar
þeirra fær daglega greitt fyrir það
2,75 klst. en hinn 3 klst. Áður sáu
6 ræstitæknar um þessi sömu
„stykki“ og fékk
hver um sig dag-
lega greiddar
a.m.k. 2,25 klst. Þó
svo að umgengni sé
allt önnur núna en
var meðan barna-
kennsla var í hús-
næðinu og þess
vegna léttari þrif,
þá réttlætir það
ekki að ræst-
ingatíminn sé skor-
inn niður um meira
en helming, jafnvel
allt niður í 40%. Þarna hlýtur að
vera um ranga mælingu að ræða,
því yfirferðin og verkefnin sem
ræstingafólkinu er gert að fram-
kvæma á þessum stutta tíma eru
það yfirgripsmikil.
Auðmýkjandi framkoma
Hvað sem því veldur þá hefur Sól-
ar ehf. einhverra hluta vegna
trassað að kynna á réttan hátt
fyrir ræstingafólki þær miklu
skipulagsbreytingar sem fyr-
irtækið ráðgerir á ræstingunum.
Kona, sem var að íhuga að starfa
áfram hjá Sólar ehf. við ræstingar
í Lækjarskóla, vildi kynna sér í
hverju breytingarnar fælust áður
en hún réði sig í áframhaldandi
starf. Það tók hana langan tíma og
mikið þras að fá þær upplýsingar.
Eftir margítrekaðar beiðnir kon-
unnar um að fá í hendurnar gögn
um breytingarnar varð verktakinn
loksins við beiðni hennar laug-
ardaginn 4. desember sl. en það
skilyrði fylgdi að hún yrði sjálf að
koma inn á skrifstofu Sólar ehf. í
Kópavogi til að fá gögnin afhent.
Þetta gerði konan, sem ákvað að
hætta að vinna hjá Sólar ehf. eftir
að hafa kynnt sér gögnin, því í
þeim kom fram að krafist er
margfalt meiri vinnu en áður fyrir
nokkurn veginn sömu laun.
Hærra kaup
Ég get ekki séð að það verði nein
sátt um þetta nýja boðaða skipu-
lag á ræstingamálum hjá Hafn-
arfjarðarbæ. Á fundum með við-
komandi ræstitæknum, sem nær
eingöngu eru konur, kom sú skoð-
un mjög skýrt fram að flest allar
langaði þær til að hætta áður en
nýja skipulagið tekur gildi, því
þeim virðist einsýnt að breyting-
arnar gangi út á það að stækka
ræstingastykkin óeðlilega mikið
og um leið að lækka launin og
auka verulega þá vinnu sem skila
þarf.
Mín skoðun er sú að núgildandi
kaup við ræstingar, bæði hjá
Hafnarfjarðarbæ og á almennum
markaði sé allt of lágt og þess
vegna verði við gerð næstu kjara-
samninga að leggja ríka áherslu á
að hækka það og einnig og ekki
síður að setja ströng skilyrði um
hvernig skuli mæla og meta hvert
„stykki“ til ræstingar.
Eins og kjarasamningur sé ekki til
Sigurður T. Sigurðsson skrifar
um brot á kjarasamningum ’Með þessu tel ég aðverktakinn sé að skerða
laun fólksins og snið-
ganga viljandi kjara-
samning Hlífar við
Launanefnd sveitarfé-
laga f.h. Hafnarfjarð-
arbæjar.‘Sigurður T. Sigurðsson
Höfundur er starfsmaður Hlífar.
UM ÁRAMÓTIN koma til fram-
kvæmda fyrstu áfangar í markaðs-
væðingu raforkumála hér á landi.
Framleiðendur geta þá keppt um
raforkusölu en að
vísu eingöngu til
stærri notenda fyrst í
stað. Að undanförnu
hefur löggjöf um raf-
orkumál verið gjör-
breytt til þess að inn-
leiða ákvæði
tilskipunar Evrópu-
sambandsins á þessu
sviði.
Frá byrjun hefur
verið reynt að benda
á fáránleika þess að
hér á landi sé tekin
upp raforkutilskipun
ESB sem hefur það
að markmiði að gera meginland
Evrópu að sameiginlegum raf-
orkumarkaði, auðvelda viðskipti
með raforku yfir landamæri og
koma á samkeppni milli þúsunda
framleiðenda. Engar þessara að-
stæðna eiga við hér á landi. Ísland
er lokaður og einangraður raf-
orkumarkaður og viðskipti yfir
landamæri eru engin. Framleið-
endur eru sárafáir og þar á ofan
allir alfarið eða að mestu leyti í
eigu sömu opinberu aðilanna, fyrst
og fremst ríkisins, Reykjavík-
urborgar, Akureyrarbæjar og
sveitarfélaga á Suðurnesjum.
Þrátt fyrir ábendingar og til-
lögur þar um frá Hjörleifi Gutt-
ormssyni, undirrituðum og fleirum
í gegnum tíðina sýndu stjórnvöld
hvorki áhuga á því að fá und-
anþágu né semja um takmarkanir
eða sérstaka framkvæmd orku-
tilskipunarinnar hér. Fordæmi eru
fyrir því að menn hafi fengið und-
anþágur frá ESB-tilskipunum um
orkumál. Í tilviki Íslands má
nefna tilskipun um viðskipti með
jarðgas. Einangraðir raf-
orkumarkaðir eins og á Miðjarð-
arhafseyjum eða lítt þróaðir eins
og í sumum nýju aðildarríkjunum
í Austur-Evrópu hafa samið um
ýmis sérákvæði í samræmi við
sérstöðu sína.
Síðustu ár hafa menn baksað við
að semja lög og regluverk um
þessa meintu tilvonandi sam-
keppni í orkumálum sem í reynd
er þó eins og hver annar brandari
við íslenskar aðstæður. Eða
hvernig ætla opinber og hálf-
opinber fyrirtæki í eigu sömu að-
ila að keppa? Í reynd eru hvorki
landfræðilegar, viðskiptalegar né
sögulegar aðstæður fyrir hendi til
þess að hér skapist raunveruleg
samkeppni í raforkumálum í fyr-
irsjáanlegri framtíð. Það ræðst
m.a. af litlum lokuðum orkumark-
aði, náttúrulegum ein-
okunaraðstæðum, ör-
fáum þátttakendum
og opinberu eign-
arhaldi.
Í stað þess að þróa
raforkumál hér á
landi í samræmi við
okkar eigin forsendur
erum við þvinguð inn
í ramma samevrópsks
skipulags sem grund-
vallast á allt öðrum
forsendum og mark-
miðum en það sem
best ætti við. Íslend-
ingar hafa náð prýðis
árangri í raforkumálum án hjálpar
ESB hvað varðar uppbyggingu,
rekstur og öryggi dreifikerfis, að
því frátöldu að enn vantar þriggja
fasa rafmagn víða í sveitir. Að-
alveikleikinn er einfaldlega of hátt
raforkuverð til almennra notenda
vegna stanslausra nýfjárfestinga í
þágu erlendrar stóriðju.
Hverjar verða svo afleiðingar
þessarar markaðsvæðingar raf-
orkukerfisins samkvæmt evr-
ópskri forskrift? Væntanlega þó
nokkur hækkun orkuverðs strax
um áramótin og frekari hækkanir
á næstu árum. Nefna má a.m.k.
þrjár augljósar ástæður:
Í fyrsta lagi kostar kerfisbreyt-
ingin sitt. Fyrirtækjunum er skipt
upp í framleiðslufyrirtæki, flutn-
ingsfyrirtæki (Landsnet) og síðan
dreifingar- eða smásölueiningar.
Þetta má því kalla öfug samlegð-
aráhrif því að í stað þess að njóta
hagræðingar af sameiningu og
rekstri í stærri einingum þurfa
menn að skipta fyrirtækjunum
upp með tilheyrandi kostnaði.
Í öðru lagi mun eftirlit með
málamyndasamkeppni við meiri og
minni einokunaraðstæður kosta
sitt. Til þess að tryggja að menn
skammti sér ekki óhóflegan gróða
í skjóli einokunar er sett á fót
mikið regluverk og Orkustofnun,
og eftir atvikum Samkeppn-
isstofnun, falið að hafa fyrirtækin
undir eftirliti. Inn í lög og reglu-
gerðir verða sett ákvæði um
tekjumörk, þ.e.a.s. bæði þak og
gólf í tekjum. Einnig verða sett
sérstök arðsemismörk, sem sagt
bæði belti og axlabönd á kerfið.
Þriðja meginástæðan fyrir
hækkandi raforkuverði er svo ein-
faldlega arðsemiskrafan sem nú
verður reiknuð af fullum þunga
inn í verðlagningu fyrirtækjanna á
öllum stigum. Í stað þess að skil-
greina raforkuframleiðsluna,
-flutning og -dreifingu sem þjón-
ustu við almenning og fyrirtæki er
farið að líta á þetta sem hver önn-
ur viðskipti, rekin í hagn-
aðarskyni. Eigendurnir, þótt op-
inberir séu, fara að reikna sér
fullan arð af fjárfestingum sínum
sem mun leggjast ofan á raf-
orkureikningana af vaxandi þunga
á næstu árum.
Valgerður Sverrisdóttir, iðn-
aðar- og viðskiptaráðherra, hefur
gengið sérlega glaðbeitt til þess
verks að markaðsvæða raf-
orkugeirann. Það skýtur því
skökku við nú þegar menn standa
frammi fyrir alvöru málsins, og
allt þetta brölt mun væntanlega
leiða til þó nokkurrar hækkunar á
raforkuverði, að þá kasti iðn-
aðarráðherra allri ábyrgð af herð-
um sér yfir á orkufyrirtækin. Og
einu sinni sem oftar hafa sjálf-
stæðismenn Framsókn í skítverk-
unum og láta hana plægja jarð-
veginn sem auðveldar þeim síðar
meir einkavæðingu raforkugeirans
á grundvelli þeirrar markaðs-
væðingar sem Framsókn beitir sér
nú fyrir. Reynsla annarra þjóða af
markaðs- og einkavæðingu orku-
mála sem óumdeilanlega er væg-
ast sagt blendin og víða hörmuleg
virðist engin áhrif hafa haft.
Markaðskreddan ríkir ofar skila-
boðum raunheimsins, einnig hjá
„litla íhaldinu“.
Markaðsvæðing
raforkukerfisins
Steingrímur J. Sigfússon
fjallar um markaðsvæðingu
raforkumála ’Í reynd eru hvorkilandfræðilegar, við-
skiptalegar né sögu-
legar aðstæður fyrir
hendi til þess að hér
skapist raunveruleg
samkeppni í raforku-
málum í fyrirsjáanlegri
framtíð. ‘
Steingrímur J.
Sigfússon
Höfundur er alþingismaður,
formaður Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs.