Morgunblaðið - 11.02.2005, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 11. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Háskólakórinn og Vox Aca-demica halda tvenna tón-leika í Neskirkju á morgun,
laugardag, þar sem flutt verður dá-
lítið sérstæð lofgjörð. Á tónleik-
unum, sem hefjast kl. 15 og 18 verð-
ur nefnilega flutt tónverkið African
Sanctus eftir enskt tónskáld og
þjóðlagasafnara að nafni David
Fanshawe. Tónverkið byggir á tón-
stefjum ættbálka í Austur-Afríku í
bland við hefðbundinn latneskan
kórsöng og vestræna nútímatónlist.
Afrísku þjóðtónlistinni safnaði
Fanshawe í
pílagrímsferð
sinni um Afr-
íku, þar sem
hann ferðaðist
upp með ánni
Níl á árunum 1969 til 1973. Flakk-
aði hann þá milli ættflokka og tók
upp bænir þeirra og tónlist á seg-
ulband og er notast við hluta af
þessum upptökum í verkinu sem
koma frá Egyptalandi, Súdan, Úg-
anda og Kenýa.
  
Það er Hákon Leifsson semstjórnar kórunum ásamt Sig-
rúnu Hjálmtýsdóttur og hljómsveit
skipaðri slagverksleikurum, þar á
meðal djembeleikara og trommara,
píanista og rafmagnsgítar- og
bassaleikurum. Hann segir African
Sanctus ætlað að vera einskonar
hittingur milli menningarheima,
þar sem afrísk tónlistarhefð og
vestræn mætast. „Hvort heimur um
sig fær ákveðið vægi í verkinu, en
þeim er líka blandað saman. Það
heppnast mjög vel hjá Fanshawe,“
segir hann og bætir við að verkið sé
mjög skemmtilegt, rytmískt og
óvenjulegt. Einn kafli þess gæti
raunar flokkast undir að vera popp
í anda áranna kring um 1970, en
það er kaflinn þar sem Faðir vor er
sungið!
  
African Sanctus er í þrettán hlut-um og endurspeglar ferðalag
Fanshawe frá Miðjarðarhafinu nið-
ur að Viktoríuvatni og frá fjöllum
vestur-Súdan yfir að Rauða hafinu
og mynda þannig á landakorti hinn
táknræna kross pílagrímsins. Verk-
ið var frumflutt árið 1972 í London
og nýtur enn mikilla vinsælda með-
al kóra, að sögn Hákons, nálgast
það nánast að vera einskonar
„költ“. Því til sönnunar er að á tón-
leikunum verða seldir minjagripir í
tenglsum við verkið, bolir og geisla-
diskar, og að gerðar hafa verið tvær
heimildarmyndir um tónverkið og
þetta ferðalag höfundarins.
  
Sjálfur kynntist Hákon verkinugegnum einn kórmeðlima í kór-
unum hans, sem tók þátt í Ólympíu-
leikum kóra síðastliðið sumar. „Ég
hlustaði á verkið á geisladiski hjá
honum og hreifst af því,“ segir hann
en bætir við að í fyrstu hafi verkið
komið honum dálítið undarlega fyr-
ir eyru. Eftir nokkra hlustun var
hann þó ekki í vafa um að taka
verkið til flutnings. „Yfirlýst mark-
mið þessa verks er að tengja saman
ólíka menningarheima og stuðla að
friði í heiminum. Á þessum tímum,
með Íraksstríðið yfir okkur, finnst
mér það verðugt verkefni að takast
á við.“
  
Lofgjörð sett fram með þessumhætti er efalaust sjaldheyrð
hér á landi, en African Sanctus hef-
ur þó verið flutt á Íslandi áður, fyrst
af Passíukórnum á Akureyri fyrir
rúmum 20 árum. Miðað við yfirlýst
markmið þess virðist það vel til þess
fallið að minna okkur á hve stór
heimurinn er og hve vel ólíkir
menningarheimar geta í raun og
veru farið saman.
Lofgjörð í Afríku
’African Sanctus erætlað að vera einskonar
hittingur milli menning-
arheima, þar sem
afrísk tónlistarhefð
og vestræn mætast. ‘
AF LISTUM
Inga María
Leifsdóttir
ingamaria@mbl.is
Ljósmynd/David Fanshawe
Tónverkið African Sanctus eftir enska tónskáldið og þjóðlagasafnarann
David Fanshawe byggir á tónstefjum ættbálka í Austur-Afríku.
OSMO Vänskä, hljómsveitarstjór-
inn kunni, er nýjasta undrið frá
Finnlandi, að mati blaðamanns
tímaritsins New Yorker. Í nýjasta
tölublaði tímaritsins, fer blaðamað-
urinn Alexis Ross einstaklega fal-
legum orðum um hæfileika Osmos,
sem var aðalstjórnandi Sinfón-
íuhljómsveitar Íslands um tíma, en
er nú aðalstjórnandi Sinfón-
íuhljómsveitarinnar í Minneapolis
og Sinfóníuhljómsveitarinnar í
Lahti í Finnlandi.
Tilefni skrifanna voru tónleikar
síðarnefndu hljómsveitarinnar í
Avery Fisher Hall í Lincoln Center
í New York í janúarlok. Meðal
verka á efnisskránni var önnur sin-
fónía Sibeliusar og segir Ross að
húsið hafi nötrað undir þeim flutn-
ingi. Hann hefur eftir Osmo
Vänskä að einkunnarorð hans á
stjórnandapallinum séu ástríða og
nákvæmni, og metur það svo að
einstakt sé að hljómsveitarstjóri
hafi báða þá þætti á valdi sínu án
þess að öðrum sé um leið fórnað.
„Osmo Vänskä er smámunaseggur
og getur reitt hljóðfæraleikarana til
reiði með smámunaseminni, en ná-
kvæmnin þjónar áhrifamiklu mark-
miði: smæstu blæbrigði í styrk og
hraðavali skapa mikilfenglega dýpt
í túlkuninni. Ástríðan er alltaf á yf-
irborðinu, Osmo Vänskä elskar
öfga tilfinninganna eins og heyra
má í krampakenndum hviðum sorg-
ar og gleði í verki Sibeliusar – og
hann dregur hvergi úr.“
Ross segir Osmo Vänskä njóta
gríðarlegrar hylli í Minnesota.
Hann hafi áður verið búinn að
hrista ærlega upp í hljómsveitum
víða – og áheyrendum einnig, með
óvenjulegu verkefnavali og ein-
stakri túlkun. Hann rekur feril
hljómsveitarstjórans og minnist
tónleika hans með Sinfón-
íuhljómsveit Íslands fyrir hálftómu
húsi í Carnegie Hall árið 1996.
„Þar var önnur sinfónía Sibeliusar
einnig aðalverkið á efnisskránni, og
við lok annars þáttar var þessi
trausti stríðsfákur tónbók-
menntanna orðinn að skapmikilli og
ógnvekjandi skepnu. Af öllum þeim
tónleikum sem ég hef heyrt í
Carnegie Hall með utanbæj-
arhljómsveitum, voru þessir lang-
unaðslegastir.“
Tónlist | Tímaritið New Yorker fjallar um Osmo Vänskä
Nýjasta undrið frá Finnlandi
Morgunblaðið/Jim Smart
„Vänskä elskar öfga tilfinninganna eins og heyra má í krampakenndum hviðum sorgar og gleði í verki Sibeliusar.“
HAFI íslenskir listunnendur hug á að skapa
myndlistarverk eftir leiðbeiningum lista-
mannsins Yoko Ono, er það hægt um þessar
mundir og verður fram í maí – það eina sem
þarf til er að hringja í síma 00-47-815-68-688
og fylgja nokkrum einföldum leiðbeiningum.
Sé hringt í þetta númer svarar símsvari sem
segir að hér sé á ferðinni sýning Yoko Ono,
Horizontal Memories, í Astrup Fearnley-
safninu í Ósló. Hér sé hægt að hlusta á 25
leiðbeiningar Ono að myndlistarverkum.
Fyrsta leiðbeiningin, sem Ono sjálf fer með,
hljómar nokkurn veginn svona: Ljósverk:
Kveikið á eldspýtu og fylgist með henni
brenna upp.
Aðsóknarmet slegið
Símasýning þessi, ef svo má kalla, er hluti
af yfirlitssýningu á verkum Yoko Ono sem
nú stendur yfir í Astrup Fearnley-nútíma-
listasafninu í Ósló og hefur slegið aðsókn-
armet við safnið, en yfir 15.000 gestir hafa
heimsótt sýninguna í safninu sjálfu frá því
að hún var opnuð fyrir rúmum tveimur vik-
um.
Ono er sem kunnugt er ekkja Bítilsins
Johns Lennon og ber sýningin í Astrup
Fearnley sem fyrr segir yfirskriftina Horiz-
ontal Memories, en þar gefur að líta verk
hennar allt frá 6. áratugnum og til dagsins í
dag. Í tilkynningu frá safninu segir að Ono
sé listamaður sem hafi alltaf gjarnan viljað
brjótast út úr hinum hefðbundna stofn-
anaramma. Fyrir henni séu miðlar á borð
við Netið og síma spennandi og eðlileg leið
til samskipta. Því hafi safnið stofnað til sam-
vinnu við norska dagblaðið VG, kvikmynda-
safnið þar í borg og fleiri fyrirtæki um að
koma list hennar á framfæri. Þannig má,
auk fyrrgreindrar „símasýningar“, skoða
nokkrar af kvikmyndum Ono á heimasíðu
dagblaðsins VG, auk þess sem kvikmyndir
hennar eru sýndar í kvikmyndasafninu. Þá
er sýning hennar, sem ber yfirskriftina Fly,
hýst í listarými neðanjarðarlestastöðv-
arinnar við Jernbanetorget.
Hægt að hringja í Yoko Ono
Frá sýningu Yoko Ono í Astrup Fearnley-
safninu í Ósló.
Það er hinn íslenski safnstjóri Astrup
Fearnley-safnsins, Gunnar B. Kvaran, sem
er sýningarstjóri sýningarinnar Horizontal
Memories ásamt Grete Årbu og Hanne
Beate Ueland.
www.afmuseet.no
TROÐFULLT var á tónleikum SÁ
í Seltjarnarneskirkju sl. sunnudag
og töluvert umfram meðalaðsókn
sveitarinnar. Hvort ungi sólistinn
og vinsældir fiðlukonserts Mend-
elssohns hafi þar skipt meginmáli
skal ósagt látið, en dagskráin var
a.m.k. hin áheyrilegasta.
Tilbrigði Árna Björnssonar yfir
frumsamið rímnalag Op. 7 frá ár-
um seinni heimsstyrjaldar sver sig
í ætt allt of fárra nýklassískra ís-
lenzkra hljómsveitarverka; fallegt,
heilsteypt verk og bráðvel spilað
með tignarlegu loka maestoso.
Halla fór þó á gæði hljómsveit-
arhljómsins í
seinni atriðum.
Hin kornunga
Elfa Rún Krist-
insdóttir, með-
limur kamm-
ersveitarinnar
Ísafoldar og
lausráðin í SÍ,
lék hins vegar
einleikshlutverk
sitt í Mendels-
sohn af feikna öryggi – nánast
örðulaust – þó að kraftur og hljóm-
fylling fiðlunnar hefðu mátt vera
meiri. Með fyrirvara um viðbót-
arþætti eins og gæði hljóðfærisins
og glymjandi hljómburð staðarins.
Lundúnasinfónían, sú 104. og
síðasta frá hendi Haydns og svo
nefnd vegna aðalstefsins í loka-
þætti er fengið var að láni frá kalli
götusala í borginni við Tems, var
líflega spiluð en furðugroddalega
miðað við fyrri dagskráratriði –
einkum hvað tónstöðu varðar sem
oft hefur verið hreinni. Að vísu
virtist óvenjumikið um ný og yngri
andlit í sveitinni, svo hugsanlega
mátti rekja hluta vandans til
mannaskipta. Samleikurinn í hröðu
þáttunum hefði einnig getað verið
nákvæmari, og pákuslátturinn var
að jafnaði of sterkur. Greinilega
hið viðkvæmasta mál í þessum
húsakynnum, er láku að auki svo
miklum hvini inn af hávaðarokinu
fyrir utan að truflaði veikustu
kafla.
Góður vinnuhljómburður er öll-
um hljómlistarmönnum mikils
virði, sérstaklega áhugamönnum.
Gæti verið að Neskirkja, fyrri
samastaður SÁ, hentaði hljómsveit-
inni betur? Kæmi ekki á óvart ef
spilarar heyra þar skýrar í sjálfum
sér og öðrum en á núverandi stað.
Það væri a.m.k. fróðlegt að fá úr
því skorið.
Elfa Rún
Kristinsdóttir
TÓNLIST
Seltjarnarneskirkja
Verk eftir Árna Björnsson, Mendelssohn
og Haydn. Elfa Rún Kristinsdóttir fiðla;
Sinfóníuhljómsveit áhugamanna u. stj.
Olivers Kentish.
Sunnudaginn 6. febrúar kl. 17.
Sinfóníutónleikar
Ríkarður Ö. Pálsson