Morgunblaðið - 30.04.2005, Síða 34

34 LAUGARDAGUR 30. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
H
vað er það í eðli okkar
sem krefst þess að við
skilgreinum alla hluti;
flokkum þá og greinum,
og virðumst hafa þörf
fyrir að finna þeim bás í þeirri litlu
heimsmynd sem í huga okkar býr? Það
var engan veginn ætlun mín að fara að
sortera málverk Ørnulfs Opdahls í ein-
hverja flokka, þar sem ég vokti um sal
Norræna hússins, meðan ég beið eftir
því að hann lyki við að hengja upp
verk fyrir sýninguna sem opnuð verð-
ur í dag. Verk hans sóru sig þó svo í
það ættarmót sem mér hefur alla tíð
þótt einkenna norræna rómantíska
málaralist, að ef ég hefði ekki vitað að
Ørnulf Opdahl væri Norðmaður hefði
ég sennilega slysast til að giska á að
verkin væru eftir norrænan málara.
Stóra norræna sýningin í Listasafni
Íslands um árið kom upp í hugann;
jafnvel Skagen-málararnir, – og vissu-
lega íslensku rómantíkerarnir í mál-
aralistinni fyrr og nú. Það hefði hins
vegar orðið erfiðara fyrir óinnvígða í
myndlist að skilgreina nákvæmlega
hvað það er sem skapar þennan nor-
ræna blæ. Það hefur eitthvað með mel-
ankólíu og dulúð að gera; – mystík,
sem virðist sækja kraft sinn í annan
heim; náttúruna og ævintýrin, og leita
hlýrrar skímunnar í myrkviðum norð-
ursins. Þessi dimma og norræna dulúð
málarans er mestmegnis sköpuð með
vatnslitum.
„Já, ég held að það sé augljóst að ég
sverji mig í norræna málaralist,“ segir
Ørnulf Opdahl. „Heima í Noregi er ég
skilgreindur sem rómantískur málari.
Ég er reyndar mjög rómantískur. Ég
er fæddur og uppalinn nærri Álasundi
við vesturströnd Noregs, þar sem ég
bý í dag, á eyju, með fallega náttúru
allt í kringum mig. Ég reyni að fanga
karakter landslagsins í verkum mínum,
því landslagið hefur mikil áhrif á mig –
og verkin mín. Ég er líka svolítið mel-
ankólískur, og það er ekkert skrýtið að
það sjáist í verkum mínum. Það sem
ég vil tjá í verkum mínum er sú sér-
staka birta sem brýst út úr myrkinu.
mig langaði gr
tökum á því í
bara ekki; – ég
að það. Ég van
finna mína leið
einstöku náttú
en undir lok n
mér fannst ég
Þá áttaði ég m
inni snýst þett
landslag. Land
að í manni til
að það. Tíminn
með landslags
náttúran þurft
sig í mér, að h
þann hátt sem
fannst eðlilegu
Dramatískt
höfðar til má
Norðmenn eig
lagsmálverkin
bæði landslags
ar málverksin
farið – hafi ma
seinni hluta sí
landslagshefði
Noregi. „Fyrir
máli að við, ei
búum við stór
dramatíska lan
höfða til málar
Fólk hefur lík
bæði náttúrun
inu sem hún s
er það gjarnt
og deila eigin
náttúruna. La
tekið miklum
sem áður var
það sama og á
eins og ég sé t
glíma við það
menn á undan
svona er þetta
tjáningarform
Við spjöllum
og hvernig þa
tíðina. Áður fy
mikilúðlegu sv
og vatna, þar
því stóra. Í þá
skálds Guðmu
viðkvæði, að la
Þess vegna verð ég að glíma við
myrkrið líka, þótt ljósið sé það sem ég
vil fanga. Ég hef engan áhuga á björt-
um sumardagamyndum, – rökkrið og
skíman heilla mig.“
Ég verð að viðurkenna, að ég hef
sjaldan séð jafn dökkar og dimmar
vatnslitamyndir og Ørnulf Opdahl sýn-
ir okkur hér. Vatnslitina tengir maður
miklu frekar við gagnsæja birtu og
pastelliti. Opdahl segist reyndar mála
svipaðar myndir í olíu líka, en vatnslit-
ina heldur hann mikið upp á. Þeir eru
handhægir og auðvelt að grípa til
þeirra í skyndi.
Skyndimyndir af
Góðrarvonarhöfða
Myndefnið í landslagsverkunum sem
sýnd eru í Norræna húsinu sækir Op-
dahl til Suðurskautslandsins, til heima-
slóða sinna í Noregi, og á Norður-
Atlantshafshrygginn; – já, út á reg-
inhaf, en þar dvaldi hann í mánuð á
rannsóknarskipi, þar sem vísindamenn
unnu að rannsóknum á magni og út-
breiðslu sjávarlífvera.
„Vatnslitina getur maður tekið með
sér hvert sem er og það er auðvelt að
mála myndir í skyndi með þeim, á
staðnum. Ég málaði tvær myndir af
Góðrarvonarhöfða; – á staðnum. Ég
býst varla við því að margir hafi reynt
það. En þá kom sér vel að vera með
vatnsliti. Veðrið var vont, og ég á skipi
að sigla framhjá, en með vatnslitunum
er hægt að vinna hratt því þeir þorna
fljótt. Og það er rétt, að vatnslitina
tengir maður frekar miklu frekar birt-
unni, en svona er ég bara stemmdur.“
Ørnulf Opdahl er virtur í sínu
heimalandi, og í miklum metum. Um
miðjan feril sinn kúventi hann þó í list
sinni; hafði fyrst og fremst málað
fígúratíf málverk, en steinhætti því, til
þess að snúa sér að landslagi og ab-
strakt landslagi. Norskir listunnendur
kunnu þó ekki síður að meta þá hlið
málarans. Ørnulf Opdahl segir okkur
hvernig á því stóð að jörðin gleypti
fólkið:
„Ég bjó í Ósló í tíu ár, en ákvað þá
að snúa aftur til upprunans við vest-
urströndina. Þetta var árið 1971. Ég sá
stórfenglegt landslagið í nýju ljósi, og
Sýning á vatnslitamyndum norska málarans Ørnulfs
verður opnuð í Norræna húsinu í Reykjavík í dag
Rökkrið og
skíman heilla m
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
TALSVERÐAR breytingar voru
gerðar á stofnsáttmála NATO í
byrjun apríl þegar Harvard-há-
skóli stóð fyrir ráðstefnu ungs
fólks úr Evrópu og víðar. Þar
settu ungmennin sig í spor stjórn-
enda alþjóðlegra stofnana og
gerðu þær breytingar sem þeim
fannst nauðsynlegar á starfsemi
þeirra.
Breytingarnar koma að sjálf-
sögðu ekki til framkvæmda, held-
ur er hér um að ræða verkefni
sem ræðulið skóla á menntaskóla-
stigi taka þátt í, segir Sigrún Ingi-
björg Gísladóttir, 16 ára íslensk
stúlka, sem stundar nám í
EABJM-skólanum í París.
Hún setti sig í spor íslensks ut-
anríkisráðherra á ímynduðum
fundi NATO. Um 300 ungmenni
tóku þátt í ráðstefnunni og settu
þau, auk NATO-fundar, á svið
þingfund hjá Bandaríkjaþingi,
fund hjá Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnuninni (WHO) o.fl.
Alls voru 22 nemendur á
NATO-fundinum, og sáu nemend-
ur frá Harvard-háskóla um fund-
NATO-ríki myndu hin taka
um saman um að taka á því.
Útilokar ekki Harvar
Það eru engin sérstök ver
í sjálfu sér fyrir góða fr
stöðu, önnur en viðurkenn
skjal og heiðurinn, en Sigrú
ir að það geti samt hjálpað
hún ákveður að sækja um
vist í bandarískum háskó
arstjórn. Þeir völdu einnig þá
ræðumenn sem þóttu standa sig
best í hverjum hópi og tóku virk-
astan þátt, og var Sigrún ein af
þeim þremur sem stóðu sig best í
umræðunum á NATO-fundinum.
Úreltur í sambandi
við hryðjuverk
„Við áttum að endurskrifa
NATO-sáttmálann. Ég var fulltrúi
Íslands, en fólk var ekkert endilega
fulltrúar síns lands á fundinum.
Þetta var sett upp alveg eins og
NATO-þing,“ segir Sigrún. „Stofn-
sáttmálinn er orðinn svo úreltur í
sambandi við hryðjuverk og annað
sem nú er að koma í heiminn, og
það hvernig NATO á að taka á 21.
öldinni, svo við áttum að skrifa
hann upp á nýtt. Hver þátttakandi
þurfti að passa upp á hagsmuni
síns lands og samtakanna í heild.“
Sigrún segir að hún hafi beitt sér
fyrir því að sett væri inn skýrt
ákvæði um að eitt NATO-land
mætti ekki ráðast á annað, sem hún
segir ekki skýrt í sáttmálanum.
Einnig ræddi hún þorskastríðið
þegar Bretar fóru með herskip inn
í íslenska landhelgi, og það ef eitt-
hvað ógnaði á einhvern hátt einu
Ungt fólk úr Evrópu setti sig í spor stjórnenda
Breyttu stofnsáttmál
Sigrún Ingibjörg Gísladóttir
fyrir þátttöku sína í ráðstefn
Eftir Brján Jónasson
brjann@mbl.is
NÝR LANDSPÍTALI
Sú framtíðarsýn, sem fram kem-ur í samkeppnisgögnum vegnahönnunar nýs Landspítala – há-
skólasjúkrahúss við Hringbraut,
bendir til að mikil straumhvörf séu
fram undan í þjónustu þessa flagg-
skips íslenzka heilbrigðiskerfisins.
Gert er ráð fyrir að á nýjum spítala
verði allir sjúklingar á einbýlisstofu,
þar sem þeim sé sinnt allan tímann,
sem þeir liggi á spítalanum. Ekki
þurfi að flytja sjúklinginn meðan á
legunni stendur. Miðað er við að
hægt sé að sinna öllum þörfum við-
komandi sjúklings, upp að gjörgæzlu-
stigi, í hverju einasta herbergi.
Þetta mun þýða mikla breytingu
frá því, sem nú er, bæði fyrir sjúk-
lingana sjálfa og aðstandendur
þeirra. Gert er ráð fyrir að flutningur
sjúklinga milli deilda verði nánast úr
sögunni og að aðstandendum verði
kleift að dveljast á herbergjum með
ástvinum sínum, sem er mikil breyt-
ing frá því sem nú er og stuðlar án
nokkurs vafa að meiri lífsgæðum
þeirra, sem þurfa að leggjast inn á
spítala. Rannsóknir sýna einnig að
með einbýlum megi fækka legudögum
og lækka kostnað við innlagnir sjúk-
linga, bæta þjónustuna við sjúklinga
og fækka verulega mistökum við
meðferð.
Jafnframt verður við hönnun nýs
spítala lagt upp úr því að bæta að-
stöðu starfsfólks, takmarka göngur
þess um spítalann og gefa því meiri
tíma til að sinna sjúklingum. Í Morg-
unblaðinu í gær kemur fram að allt
að 30% af tíma hjúkrunarfræðinga
fari nú í göngur til að sækja hluti.
Jóhannes M. Gunnarsson, sem und-
anfarið hefur gegnt starfi forstjóra
Landspítala – háskólasjúkrahúss,
segir í viðtali við Morgunblaðið í gær
að þessar breytingar muni væntan-
lega þýða breytingar á menntun heil-
brigðisstarfsmanna. „Með tímanum
mun eignarhaldshugsunin, „þetta er
deildin mín“ víkja vegna þess að hug-
myndin er sú að sjúklingurinn leggist
inn á einbýli sem verða þannig útbúin
að ekki þarf að flytja meðan á legunni
stendur … En það mun taka tíma að
innleiða þessa nýju hugsun, það er
margra ára vinna,“ segir Jóhannes.
Sameining stóru sjúkrahúsanna í
Reykjavík hefur að mörgu leyti verið
sársaukafull og útkoman er að sumu
leyti fullkomlega bjánaleg; enn er ek-
ið með mikið veika sjúklinga á milli
borgarhverfa í sjúkrabílum ef þeir
þurfa að skipta um deild. Engu að
síður var sameiningin auðvitað for-
senda þess að hægt væri að reisa nýtt
og hagkvæmt hátæknisjúkrahús.
Nú ríður mest á að tryggja fjár-
mögnun nýs spítala. Eins og Jóhann-
es Gunnarsson bendir á í Morgun-
blaðinu í gær eru ekki margir
augljósir kostir í því efni aðrir en að
nýta það fé, sem fæst við sölu Sím-
ans. Davíð Oddsson utanríkisráð-
herra velti þeirri hugmynd upp í
byrjun ársins og Halldór Ásgrímsson
forsætisráðherra hefur tekið undir
hana.
Það er rétt, sem Ingibjörg Pálma-
dóttir, fyrrverandi heilbrigðisráð-
herra og formaður dómnefndar vegna
skipulagssamkeppni spítalans, segir í
Morgunblaðinu í gær: „Sem betur fer
er búið að koma því þannig fyrir að
þjóðin hefur efni á þessu. Það háttar
þannig til í þjóðfélaginu að þetta er
hægt.“
ÓÖRUGGT SÆTI Í ÖRYGGISRÁÐI
Davíð Oddsson utanríkisráðherraupplýsti í umræðum á Alþingi í
gær hver væri kostnaðaráætlun utan-
ríkisráðuneytisins vegna framboðs Ís-
lands til öryggisráðs Sameinuðu þjóð-
anna. Að sögn Davíðs hljóðar áætlunin
upp á um 600 milljónir króna, vegna bar-
áttu Íslands fyrir að ná kjöri og vegna
setu í ráðinu.
Þessar upplýsingar um kostnað við að
sækjast eftir sæti í öryggisráðinu setja
málið óneitanlega í nýtt ljós. Í janúar
síðastliðnum hélt Einar Oddur Krist-
jánsson, þingmaður Sjálfstæðisflokks-
ins og varaformaður fjárlaganefndar Al-
þingis, því fram að kostnaðurinn yrði á
bilinu 800–1.000 milljónir króna.
Nú hefur utanríkisráðherra upplýst
að kostnaðaráætlunin hljóði upp á 600
milljónir króna. „Gera verður ráð fyrir
að þegar líður á kosningabaráttuna auk-
ist harkan í henni enn frekar en orðið er
og þar með kostnaðurinn,“ sagði Davíð í
umræðunum á þingi í gær. Með öðrum
orðum gæti kostnaðurinn enn aukizt –
og þá verður mat Einars Odds mjög ná-
lægt því að vera raunsætt.
Davíð Oddsson benti jafnframt á að
það væri miður að Vesturlandahópnum
svokallaða hefði ekki tekizt að ná sam-
stöðu um framboð tveggja ríkja til ör-
yggisráðsins. Ísland, Austurríki og
Tyrkland bjóða sig nú fram. Bæði síð-
arnefndu ríkin geta náttúrlega varið
margföldum þeim fjárhæðum, sem Ís-
land hefur úr að spila, til að vinna fram-
boði sínu fylgi.
Eins og Morgunblaðið hefur áður
bent á, er staða þessa máls breytt eftir
að Tyrkland ákvað að bjóða sig fram til
öryggisráðsins, auk Austurríkis og Ís-
lands. Það þýðir að kostnaður við kosn-
ingabaráttu mun óhjákvæmilega vega
mun þyngra en ætlað var í upphafi. Og
sætið er langt frá því öruggt – raunar er
það afar óöruggt. Er réttlætanlegt við
þessar aðstæður að verja hundruðum
milljóna króna í kosningabaráttu, sem
e.t.v ber engan árangur?
Markmiðin með framboði Íslands til
öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna eru
alveg skýr – að gera landið gildandi á al-
þjóðlegum vettvangi, að hafa áhrif á
ákvarðanir, að láta gott af sér leiða. Er
hægt að finna betri not fyrir þá peninga,
sem um ræðir og engu að síður ná mark-
miðunum? Væri t.d. hægt að verja þess-
um fjármunum til friðargæzlu, neyðar-
aðstoðar eða annars alþjóðlegs sam-
starfs, frekar en að eyða þeim í ferðalög,
veizlur og annað það sem nauðsynlegt
þykir til að knýja fram mismunandi
haldbær loforð um stuðning til setu í ör-
yggisráðinu? Það liggur fyrir að Ísland
er eitt þeirra iðnríkja, sem einna minnst
leggur af mörkum til þróunaraðstoðar.
Það er líklegt til að vinna gegn framboð-
inu til öryggisráðsins, ekki sízt meðal
þróunarlandanna. Eigum við að horfast
í augu við að sæti í ráðinu sé of óöruggt í
þetta sinn og undirbyggja fremur annað
framboð í framtíðinni með því að efla
þróunaraðstoð Íslands myndarlega?
Líkt og Davíð Oddsson benti á í um-
ræðunum í gær, þarf að taka ákvarðanir
af þessu tagi fljótlega. Ef halda á fram-
boðinu til öryggisráðsins áfram má ekki
bíða mikið lengur með að hefja kosn-
ingabaráttuna af fullum krafti. Er það
þess virði?