Fréttablaðið - 19.12.2005, Blaðsíða 34

Fréttablaðið - 19.12.2005, Blaðsíða 34
 19. desember 2005 MÁNUDAGUR �������������������������������� �� ������������� ��������������� ���������� ������� ������ �������������������� � ��� � � � �� �� � �� �� � � ����������� ������������ ������������ ���������� �������� �������������������������������������������������������� ����������� �������������� ���� ���������������������� ������������� � ������������������ ����������������� ��������������� ��������������� ��������������� �������������������� ������������������������������� ��������������������� ����������� ���������������� ��������������� ������������� ������������������ ����������������� �������������� ��������������� ��������������� �������������������� ������������������������������ ��������������������� ����������� ����������������������� ��������������� ���������������������� ������������������ ����������������� ������������������ �������������� ��������������� ��������������� �������������������� ������������������������������ ��������������������� ���������� ���� ������������������ ���������������������� ������������������������ ����������������������� ����������������������� ���������������������� ��������������� ��������������� ��������������� �������������������� ���������������������������� ��������������������� �� �� �� ���� �� � ��� ��� 3x40 11/29/05, 4:39 PM1 Það eru ekki mörg dæmi þess í þró- uðum ríkjum að launakostnaður hækki um 30% í kjarasamningum, eða sem nemur 10% árlega, eins og samið var um í byrjun þessa mán- aðar í kjarasamningi Reykjavík- urborgar við tvo stærstu viðsemj- endur sína. Eðlilegt er að spurt sé hverju þetta sæti og hvort þessar hækkanir smitist ekki út um allan vinnumarkaðinn og valdi mikilli verðbólgu þegar öll áhrifin eru komin fram. Verðbólgan Það hefur verið of mikil verð- bólga á Íslandi á þessu ári og leiddi það til þess að kjarasamn- ingar voru endurskoðaðir með aðkomu ríkisins. Undanfarin ár hefur verðbólgan einnig verið allt of mikil. Á árabilinu 1999 til 2005 hækkaði verðlag á Íslandi um 33% sem reiknast sem 4,1% árleg hækkun að meðaltali. Á sama tíma hækkaði verðlag í evru-löndun- um um 14% eða sem nemur 1,9% árlega að meðaltali. Verðbólgan á Íslandi hefur sem sagt verið tvöfalt meiri en á okkar helsta viðskiptasvæði á undanförnum árum. Enginn spáir því að 2,5% verðbólgumarkmið Seðlabank- ans og ríkisstjórnarinnar náist á næstu tveimur árum. Launahækkanir Meginástæður verðbólgunnar á Íslandi eru miklar launahækkan- ir. Á síðustu sjö árum, 1999-2005, hafa laun skv. launavísitölu hækk- að um 56%, þar af á almennum vinnumarkaði um 50% og hjá hinu opinbera um 67%. Að með- altali hafa árlegar launahækk- anir numið 6,6%, þar af 5,9% á almennum markaði og 7,6% hjá hinu opinbera. Til samanburðar hafa laun hækkað um 15% að með- altali á almennum vinnumarkaði í Evrulöndum á þessu tímabili sem reiknast sem 2,0% árlega. Þessi einfalda staðreynd um megin- orsök verðbólgu á Íslandi vefst fyrir ótrúlega mörgum. Samhengi hlutanna Önnur staðreynd sem vefst fyrir mörgum er að launabreyting- ar samkvæmt kjarasamningum á hverjum tíma geta ekki verið mjög mismunandi frá einum samningi til annars. Í upphafi hvers samningstímabils myndast ákveðin stefna um hækkanir í kjarasamningum við gerð fyrstu samninganna og er síðan reynt að fylgja þeirri stefnu í aðalatriðun- um í þeim samningum sem sigla í kjölfarið. Veruleg frávik frá launastefnunni eru óframkvæm- anleg nema þau byggi á víðtækum skilningi í þjóðfélaginu á nauðsyn breyttrar stöðu viðkomandi hóps eða starfsgreinar í launastigan- um. Ella myndi myndast spírall stigvaxandi launahækkana sem endar með óðaverðbólgu og hruni. Slíkt atferli var meginreglan í launasamningum hér á landi fyrir nokkrum áratugum og var líkt við höfrungahlaup. Launastefnan og hinir lægst launuðu Hlutfallið milli launataxta og raun- verulega greiddra launa er einnig tregbreytanlegt. Í kjarasamn- ingunum 1997 og aftur árið 2000 voru lægstu launataxtar hækkaðir verulega umfram laun almennt án þess að það leiddi síðar til sam- svarandi hækkana á greiddum launum. Kaupmáttur lágmarks- launa hefur hækkað um rúm 60% frá ársbyrjun 1995 til þriðja ársfjórðungs 2005 samanborið við 29% á almennum vinnumark- aði. Skýringin á því hvers vegna þetta var hægt er sú að á fyrri hluta tíunda áratugarins lækkaði hlutfall launataxta og greiddra launa það mikið að svigrúm var til hækkunar þess án hliðaráhrifa. Sú staða er ekki uppi nú. Keðjuverkandi áhrif samninganna Það er ástæða til að óttast að samningar borgarinnar muni hafa keðjuverkandi áhrif á aðra samn- ingsgerð. Kröfur leikskólakennara um „leiðréttingu“ hafa ekki farið leynt og sam heyrist frá starfs- mannafélögum annarra sveitar- félaga. Félög iðnaðarmanna, sem gerðu samninga við borgina í janúar sl. hafa beintengingu við nýgerða samninga og borgin á eftir að semja við félög háskólamanna. Samningar sveitarfélaganna við starfsmannafélögin og kennarafé- lögin hafa haft og munu hafa áhrif á samninga ríkisins við sína við- semjendur. Nýgerðir samningar skapa nýja viðmiðun sem stéttar- félögin í landinu og viðsemjendur þeirra munu máta sig við. Áhrifin á almenna vinnumarkaðinn má greina í tvo farvegi. Annars vegar mun launaskrið að öllum líkind- um aukast þar sem stjórnendur fyrirtækja munu reyna að verjast því að sveitarfélögin dragi starfs- menn þeirra út úr fyrirtækjunum og inn í störf í sveitarfélögunum. Hins vegar munu stéttarfélögin á almenna markaðnum, þegar fram í sækir, leitast við að jafna taxta sína við launataxta sveitarfélag- anna, sem í flestum tilvikum eru hærri. Verðbólgusamningar Samningar borgarinnar við við- semjendur sína eru verðbólgu- samningar. Verðbólga veldur tjóni og baráttan við hana líka þar sem landsmenn þurfa að búa við hærri vexti en annars þyrfti að vera og fyrirtækjum í alþjóðlegri samkeppni blæðir vegna hágeng- is. Kjarasamningar með miklum prósentuhækkunum veikja því atvinnulífið og rýra lífskjörin þvert á það sem stefnt var að við gerð þeirra. Þetta er gömul saga á Íslandi, sem vonast var til að dýrkeypt reynsla hefði kennt að yrði ekki endurtekin, en því miður virðast hörmungar verðbólgu- áranna fyrir 1990 að mestu vera gleymdar. Er 30% launa- hækkun í lagi? UMRÆÐAN VERÐBÓLGA HANNES G. SIGURÐSSON AÐSTOÐARFRAMKVÆMDASTJÓRI SAMTAKA ATVINNULÍFSINS „Meginástæður verðbólgunnar á Íslandi eru miklar launa- hækkanir“
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.