Réttur - 01.01.1940, Side 5

markaðssköpun og markaðsleit. í heimahögum sínum
hefur því unnist markaÖur með því aÖ ganga aö heim-
ilisiönaöi sveitanna dauÖum, útrýma handverkinu og
skapa fjölmenna stétt verkamanna, sem geta því að-
eins lifaÖ, aö þeir selji vinnuafl sitt og þiggi neyzlu-
vörur að launum. Auömagniö hefur sameinað byggðir
og héruö í samfelld ríki, skapaö þjóöir í nútímamerk-
ingu þess orös, en um leið hefur þaö aflað sér mark-
aða og athafnasvæöa.
En þessir markaöir urÖu auövaldinu einnig ónógir,
vexti þess var enn of þröngur stakkur skorinn. f*á létti
þaö heimdraganum og leitaði markaða í framandi
löndum og fjörrum heimsálfum. Pað svældi undir sig
óbyggð eöa lítt byggð lönd, fyllti þau af fólki og grund-
vallaði þar atvinnuháttum sínum fastan samastaö. ÞaÖ
lagði undir sig gömul, fjölmenn og víðlend ríki, neyddi
upp á þau vörum sínum, rændi þau hráefnum og verö-
mætum og lagði eldfoma atvinnuhætti þeirra að velli
eöa samræmdi þá lífsskilyrðum auðmagnsins. Síðan
tengdi það hin nýunnu lönd við móðurskaut auÖmagps-
ins meö hinum fjölþættustu samgöngutækjum á legi,-
á landi og í lofti. Saga auðmagnsþróunarinnar er því
saga þess, sem viö erum vanir að kalla heimsmenn-
ingu, heimsbúskap og heimsviðskipti. Petta hefur verið
sögulegt hlutverk auðmagnsins eða borgarastéttarinn-
ar. En þá er líka hlutverki hennar lokið í sögulegum
skilningi, hún fær ekki lengur leikið, nema að fara
sjálfri sér og öðrum að voða.
Hamfarir auðvaldsins hafa allar verið farnar i leit
að gróða. Gróðinn er vaxtarbrodduriþess, sporinn, sem
knýr það til athafna. Hinn starfandi kapitalisti leggur
fram fé i hráefni, framleiðslutæki og vinnuafl. Ef út-
koman fer fram úr framlaginu, þá er þrifnaður í fvr-
irtækinu, og hann notar gróðann i skotsilfur eða eyk-
ur framleiðslu sína. En gróðinn er þá fyrst hand-
bær, ef hann getur komið vörum sínum á mark-
að og rauntekið gróðann. Ef markaðurinn bregst og
5