Réttur - 01.01.1940, Blaðsíða 8

heimsstjórnmálanna, tók 511 innri bygging auðvalds-
irts miklum stakkaskiptum. AuðmagniS safnast fyrir í
stærri framleiSsueindum, stórhveli auSvaldsins gleypa
smásílin. I3etta er greinilegt af tölum, sem birt-
ar hafa veriS um atvinnulíf Pýzkalands og Bandarikj-
anna. Stórfyrirtæki Pýzkalands voru áriS 1907 aSeins
0,9% af öllum fyrirtækjum landsins, en höfSu í þjón-
ustu sinni 37% allra verkamanna. ÁriS 1925 eru þau
orSin 1,2% af öllum fyrirtækjum og hafa í vinnu hjá
sér 48% allra verkamanna. Bandaríki NorSur-Ame-
ríku voru þó enn stórstígari í læssum efnum. Árið
1909 voru þar í landi stórfyrirtælci, er höfSu í þjón-
ustu sinni 30,5% allra verkamanna og íramleiddu
43,8% allrar iSnaSarframleiðslu landsins, en voru þó
ekki nema 1,1% allra fyrirtækja. Tuttugu árum síSar
nam fjöldi þessara fyrirtækja 5,6% af heildartölunni,
en höfðu í þjónustu sinni 58% allra verkamanna og
framleiddu 69,3% af allri iSnaSarframleiSslu. Lík var
þróunin í öðrum auðvaldslöndum.
Pessi risavöxtur atvinnufyrirtækjanna dró nú þann
dilk á eftir sér, aS hin frjálsa samkeppni dvinaSi, en
einokunarsamsteypur tóku viS völdum og skipuSu mál-
um framleiðslumagns og verðmyndunar mikiS eftir
eigin höfSi. Hlutverk bankanna breyttist um leiS mjög
frá þvi sem áður var. örfáir stórbankar verða einráð-
ir í fjármálalífinu, bankaauSmagniS sameinast iSnaS-
arauSmagninu, og hefur óskoraS drottnunarvald á
sviSi framleiSslu og fjármála.
AfleiSing þessarar þróunar hefur veriS sú, aS valdiS
yfir atvinnu- og fjármálalífi hefur færst yfir á færri
hendur. 100^-140 auðkýfingar drottna yfir þjóSarbú-
skap PjóSverja, og samkvæmt ummælum Gerards,
sem fyrr var sendiherra Bandarikjanna i Þýzkalandi,
ráSa 64 nafngreindir menn yfir auSi hins volduga
lýSveldis Vesturálfu. Á Englandi eiga 6% þjóSarinnar
83% af öllu auSmagni landsins. 200 auSmannafjðl-
skyldur Frakklands ráöa yfir þjóSarauSi þar í landi.
\
\
8