Réttur - 01.01.1940, Blaðsíða 83

byrginn. Pað gekk þá þegar sá orðrómur, að Lassalle
myndi eiga einhver mök við erkióvin hins frjálslynda
flokks, Bismarck. Nokkrum árum síðar fengust óræk-
ar sannanir fyrir því, að þeir hefðu setið á málfundum
saman. Bismarsk játaði þetta í þingræðu árið 1878, og
af orðum hans má ráða, að járnkanslarinn, sem amjars
var ekki vanur að vera uppnæmur fyrir fólki, hefur
látið töfrast af hinum gyðinglega alþýðuleiðtoga. En
hann tók þvert fyrir það, að hann hefði sókst eftir sam-
neyti við Lassalle, þvert á móti hefði Lassalle leitað 4
sig. Það hefði heldur ekki verið um neinar pólitískar
samningaumleitanir að ræða, því að hvað hefði Lassalle
með sinn fámenna söfnuð getað boðið sér, forsætisráð-
herra Hans Hátignar? En hitt væri satt, að hann hefði
haft mikla persónulega ánægju af þessum samræðum,
Lassalle hefði verið einhver andríkasti og elskulegasti
maður, sem hann hefði kynnst, og sér hefði alltaf þótt
leiðinlegt, er þeir urðu að slíta talinu. Pannig fórust
Bismarck orð.
En árið 1928 var verið að gera við ríkiskanslarahöll-
ina í Berlín og brolnaði þá skápur, er hafði að geyma
gömul og gulnuð blöð. Petta voru bréf Lassalles til
Bismarcks. Pau tóku af allan vafa um það, að Bis-
marck hafði fyrstur mælst til þess að tala við Lassalle
— „um þjóðfélagsspursmálið”, eins og það er orðað í
boðsbréfinu. Og þegar athugaðar eru allar þær heim-
ildir, sem til eru um skipti þeirra Bismarcks og Lass-
alles, þá er augljóst, að þau voru annað og meira en
andrikar viðræður gáfaðra manna.
Saimleikurinn var sá, að Bismarck var á þessum
tíma í allmiklum vanda staddur. Mikil ólga var í land-
inu út áf lögleysum stjórnarinnar og gjörræði ríkis-
valdsins. Pað gat enginn með vissu sagt það fyrir,
hvérnig glímu konungsvaldsins og borgarastéttarinnar
múndi lykta. Bismarck hefur sagt frá því í endurminn-
ingúm sínum, að örlög Karls I. Englandskonungs hafi
svifið fyrir hugskotssjónum Vilhjálms Prússakonungs
83