Réttur - 01.01.1940, Blaðsíða 6

hann fær ekki spunniS gull úr vörum, sínum, þá er
fyrirtæki hans í voða. Ef gróöavonirnar glæöast ekki,
leitar auömagniö i aðrar framleiöslugreinir, ef þar er
einnig örtröö, leitar þaö úr landi, þar sem vinnu-
afl og hráefni er ódýrara og gróÖavonin meiri. Ef
þar er heldur enga björg aö finna dregur auömagnið
sig inn í híöi sitt og hefst ekki að, atvinnuvegirnir
stanza, vélarnar ryöga, hráefnin liggja ónotuö og
verkamenn sitja auðum, höndum. Markaöurinn er því
lífsskilyröi auömagnsins, en hann er jafnframt herra
þess og húsbóndi. Hann er hinn ópersónufegi harö-
stjóri nútímans, í hverjum lifum, hrærumst og erum
Hitler og Mussolini eru blíöustu barnfóstrur í sam-
anburði viÖ þennan ægilega alvalda, sem gerir millj-
ónamæringinn aÖ beiningamanni, lætur bóndann svelta
í fullri kornhlöðu, varpar verkamanninum út á göt-
una og rekur menntamanninn á húsgang. Nútímamað-
urinn er eins ráðþrola gagnvart markaöinum og
frummaðurinn gagnvart blindum náttúruöflunum.
Markaðurinn er félagslegt náttúruafl nútimans.
En hann er það eingöngu vegna þess, áð framleiðslu-
öflin eru beizluð í þjónustu gróöans, í staö þess aö
þau þjóni þörfum manna. Ef þjóðfélagið ákveður
fyrirfram, hvað skuli framleitt og hve mikiö, þá er
markaðurinn ekki lengur til í merkingu auðvaldsins.
í þjóðfélagi auðvaldsins ákveður markaðurinn eftir á
hvað sé gróðavænlegast til framleiðslu. Pað er allur
munurinn.
Pað sem hér hefur verið sagt almennum orðum um
þróun auðmagnsins og þróunarörðugleika er stað-
fest af sögu hins borgaralega þjóðifélags, sérstaklega
hina tvo síðustu mannsaldra.
19. öldin fóstraði auðvaldsskipulagið sem heimskerfi
og kom því til hins mesta þroska. Fram yfir miðja
öldina bar England ægishjálm yfir öll önnur lönd í
iðnaði, verzlun, fjármagni og nýlenduauði. Pað var hin
mikla smiðja heimsins, sem framleiddi meira en helm-
6