Réttur - 01.08.1971, Page 28

Nagys 1956, var rekinn úr flokknum eftir
það en tekinn inn aftur 1968. Dvaldi hann
í Búdapest til æviloka, mikilsvirtur af helztu
marxismm heims, margskonar virðing var
honum og sýnd af flokki hans, ungverska
verkalýðsflokknum, en mjög umdeildur og
tíðum fordæmdur af ýmsum hinna ríkjandi
kommúnistaflokka.
Eitt frægasta og áreiðanlega umdeildasta
rit Lukács var „Sagan og stéttarvitundin"
(„Geschichte und Klassenbewusztsein"), sem
kom út hjá Malik-forlaginu í Berlín 1923
og hefur haft gífurleg áhrif, en um leið ver-
ið mjög fordæmt, líka um tíma af Lukács
sjálfum og hefur hann ritað mjög eftir-
minnilegan formála að nýrri útgáfu þess
1967 hjá útgáfufélaginu Luchterhand í
Berlín.
Meginið af rimm Lukács er um bókment-
ir, heimspeki (sjá bls. 161 í Rétti 1965) og
stjórnmál. Er nú verið að gefa út heildar-
útgáfu af ritum hans á þýzku í 15 bindum
hjá útgáfufélaginu Luchterhand í Neuwied
og Berlín, Lukács ritaði mikið af rimm
sínum á þýzku, — og henni ekki léttri, — en
einnig á ungversku eru rit hans gefin út í
Búdapest.
En þessi mikli skilgreinandi, gagnrýninn
og skapandi í senn, hefði vissulega haft mik-
inn áhuga fyrir að taka fleiri þætti þjóð-
félagsins til meðferðar, ef aðstæður og aldur
hefðu leyft. Hann sagði við mig í síðasta
skiptið, sem ég hitti hann, í Búdapest í febrú-
ar 1968: „Ef ég væri nú fimmtugur, þá
skyldi ég næstu 10 árin rannsaka efnahags-
þróun kapítalistísku og sósíalistísku landanna
og næstu tíu árin þar á eftir skrifa bækur um
það efni" — og fór hann síðan miður
virðulegum orðum um þær skilgreiningar á
efnahagsþróuninni, er ritaðar voru af beggja
hálfu. „En nú er ég 83 ára og nú er það of
seint", bærti hann svo við.
Auk þeirrar aðdáunar, sem maður fékk á
Georg Lukács við að lesa rit hans sem ungur
stúdent í Berlín fyrir tæpri hálfri öld, þá
þótti mér síðar meir sérstaklega vænt um
hann fyrir þann skilning, sem hann sýndi a
mönnum ættasamfélagsins og sérstaklega
kom fram í ritgerð hans um Walter Scott í
riti hans „Der historische Roman" (Sagna-
skáldsagan). En þar segir hann m.a. þessi
orð, er hann ræðir um sögur Walter Scotts
frá ættarsamfélagsstigi Skota:
„Það var Walter Scott, sem vakti þetta
þjóðfélagsskeið til nýs lífs, með því að gera
daglegt líf ættflokkanna lifandi fyrir hug-
skotssjónum vorum, og sýna út frá þessum
raunhæfa grunni í sköpunarverki sínu hvort-
tveggja í senn: hina óvenjulegu mannlegu
reisn þessa frumstæða þjóðfélags, þá reisn,
sem mannkynið aldrei síðan hefur náð,
og óhjákvæmileika hins sorglega fall þess".
(Eg notaði þetta í greininni „Draupnir Ragn-
ars og aflvaki Islendingasagna" í Rétti 1964.)
Georg Lukács átti það sameiginlegt með
Friedrich Engels að hafa skilið til fulls og
metið hina mannlegu reisn ættasamfélagsins,
— gert sér ljóst hvernig maðurinn var áð-
ur en stéttakúgun og ríkisvald tók að leika
hap.n grátt, buga hann og beygja. Og þó fer
fjarri því að hann hafi einbeitt sér að þessu
tímab'li, heldur er þvert á móti hin bók-
menntalega og heimspekilega þróun á 19-
og 20. öldinni aðalviðfangsefni hans.
Hið ýtarlegasta, sem enn hefur verið skrif-
að um Georg Lukács á íslenzku, er hin mikla
grein Vésteins Lúðvíkssonar í Tímariti Máls
og menningar 1970: „Georg Lukács og
hnignun raunsæisins". Vonandi verður bráð-
lega ritað um fleiri þætti í ævistarfi þessa
merka frömuðar marxismans.
E. O.
148