Réttur - 01.08.1971, Síða 38

En hin fyrri skeið stéttaþjóðfélagsins, drottnun
þrælahaldara og aðals yfir þrælum og ánauðugum
þændum, megnuðu að vísu að gera líf hinna kúg-
uðu hörmulegt, en þau gerbreyttu ekki sjálfu inn-
ræti og lífsviðhorfi hinna kúguðu stétta, þótt þeim
tækist að troða upp á þær undirgefnis-trúarbrögð-
um um tíma. „Barður þræll er mikill maður, því í
hans brjósti á frelsið heima," lætur Halldór Laxness
Arnas Arnæus segja.
En kapítalisminn er að bví leyti gerólíkur hinum
fyrri stigum stéttaþjóðfélagsins, einkum á stóriðju-
stigi sínu, að hann gerbyltir öllu mannfélaginu, rif-
ur mennina upp úr rótgróinni erfð, feykir þeim
saman I hrúgöld borganna, gerir þá sjálfa að vöru.
Kapítalism’nn breytir manngildi mannanna í pen-
ingagildi, markaðsgildi. Þetta sama auðvald, sem
kemur tækni mannanna og mætti þeirra yfir nátt-
úruöflunum á æfintýralegt hástig, mengar ekki að-
eins andrúmsloftið, vatnið og sjóinn, svo lífsháski
stafar af, heldur mengar það sjálft mannlífið, gref-
ur undan manndómnum, ógnar manngildinu af því
allt er þetta í andstöðu við sjálft gróðalögmál auð-
valdsskipulagsins.
III
Það afl, sem reis upp gegn öllu valdi kapítal-
ismans og eitt getur afstýrt þeim háska, er í hon-
um býr, en hagnýtt fyrir heildina þann stórfeng-
lega tæknimátt, sem hann hefur skapað, er sósí-
alistísk verklýðshreyfing nútímans. Inn í siðgæði-
Því skal ei bera höfuð hátt
í heiðurs-fátækt, þrátt fyr’ allt?
Svei vílsins þræl; — þú voga mátt
að vera snauður þrátt fyr’ allt,
þrátt fyr allt og þrátt fyr allt,
þreytu, strit og baslið allt,
allt hefðarstand. er mótuð mynt,
en maðurinn gullið þrátt fyr allt.
Robert Burns. (Stgr. Thorst. þýddi).
Sjáðu þetta fólk í fjötrum,
Fátækt snautt ag reyrt í bönd.
Köldu húsin, klæði úr tötrum,
kreppta, lúna vinnuhönd.
Heyrirðu ekki hrópað á þig,
hjörtttm þúsundanna frá
sem í áþján, örbirgð, þreytu,
æðra líf og betra þrá.
Sigurður Einarsson: „Sjáðu þetta fólk
í fjötrum" í „Hamri og sigð“ 1930.
snautt úlfaþjóðfélag auðvaldsins, — þar sem boð-
skapurinn um baráttu allra gegn öllum og boðorðið
um að hver sé sjálfum sér næstur markaði grunn-
tóninn, — kom verklýðshreyfingin með boðunina
um bræðralag og samheldni hinna snauðu: „Allir
fyrir einn og einn fyrir alla“. Og þegar verklýðs-
hreyfingin eignaðist sósíalismann sem hugsjón, var
hún vígð til forustu um afnám auðvaldsskipulags-
ins og sköpun stéttlauss sameignarþjóðfélags. Sið-
ferðisboðskapur hinnar sósíalistísku verklýðshreyf-
ingar var skyldur grundvelli fóstbræðralags fornu
ættsveitarinnar, samheldninni og jöfnuðinum: að
láta eitt yfir alla ganga.
Það var þessi manngildis- og jafnaðarboðskapur,
sem lét verkalýðnum vaxa ásmegin, gerði það
kraftaverk „múginn vorn að máttkva, stækka" eins
og Stephan G. orðar það. Hvenær sem sá boð-
skapur birtist, líka i byltingarhreyfingum fyrri alda,
snart hann hjarta hins fátæka manns. Enskur há-
skólakennari reit þessi einkunnarorð út af jafnað-
arboðskap skozka þjóðskáldsins Robert Burns, ekki
sízt í kvæði hans „Því skal ei bera höfuð hátt":
„Þegar fátækur maður talar um Burns, þá réttir
hann úr sér og horfir á big hnarreistur með sigur-
viscu í svipnum."* Það var það, sem verkalýðurinn
* Prófessor Wilson orðaði það svo á enskunni:
„The poor man.as he speaks of Burns, always
holds up his head, and regards you with an elated
look." Þýðingin er frjálsleg.
158