Réttur - 01.08.1971, Síða 41

sk:par einn, — en hinir heyra — og hlý8a margir.
Þessi stöðlun mannsálarinnar getur nálgazt dá-
leiðslu, þorranum finnst sjálfsagt að breyta eftir
þessum fyrirmælum, hvort sem um er að ræða
skoðun, t.d. á stjórnmálum, kaup, t.d. á þvottaefni,
eða um t.d. kventízku. Með þessu móti er líka
þörfum mannanna stjórnað, auglýsingar og saman-
burður við nágrannann ræður þvi hvað mönnum
finnst þá vanta, — og kaupa það: gerast þannig
gervi-markaður fyrir framleiðsluvöru kapitalismans.
Og stöðutáknin („status-symþol") hafa áhrif i
sömu átt: bílgerðin, einbýlishúsið o. s. frv. Þannig
býr auðvaldið sína andlegu þegna undir allsherjar
bræðslupott hnappasmiðsins, þvaðrandi á meðan
um einstaklingsfrelsi og einstaklingsframtak.*
Þeíía áhrifaferli auðvaldsins svipar meir og meir
t:l ólaganna i þjóðsögunum. Það er sem auðvalds-
flagðið cegi gegnum sjónvarp, útvarp, blöð og
auglýsingar: Mæli ég um og legg ég á ... að þetta
skaltu vilja, þetta skaltu þrá .. . og umskiptingurinn
hlýðir.
Gegn þessu rls nú eigi sízt æskan meir og meir,
róttæk og byltingarsinnuð — svo sem alþýðan
óður reis gegn sama auðvaldinu, er þá var I ann-
arri mynd.
Það verður þvi æ betur Ijóst að sósíalisminn i
hinum háþróuðu auðvaldslöndum verður ekki að-
eins uppreisn og sigur hins samtaka vinnandi
fjölda yfir auðvaldinu og arðráni þess, heldur og
endanlegur sigur einstaklingsins yfir þeirri andlega
þrúgandi meðalmennskuhefð sem valdhafarmr
skapa. Og það á sósíalisminn síðarmeir eftir að
verða alstaðar, svo sem þeir Marx og Engels settu
fram sínar vonir um og skoðanir á i lok stefnu-
skrárkafla Kommúnistaávarpsins: ,,l stað gamla,
borgaralega þjóð'élagsins með stéttum og stétta-
mun, — kemur samfélag, þar sem frjáls þróun ein-
stakllngsins er skilyrði fyrir frjálsri þróun heildar-
innar."
c. Einangrun og upplausn hins lifandi samfélags.
Loftur Guttormsson hefur í ýtarlegri grein i
Rétti 1965 lýst firringunni,** sem á rót sína að rekja
til framleiðsluhátta auðvaldsskipulagsins og ágerist
Hættan:
Og aldrei kom hún aftur, hin mæra myndin
þín,
því mænirðu upp úr dalnum, er sól á tinda
skín;
þér finnst þinn dalur lítill og myrk og
meinleg ævi;
þú minnkar bráðum sjálfur — og þá er allt
við hæfi.
Þorsteinn Erlingsson: Myndin.
með sívaxandi tækni og hraðstækkandi fyrirtækj-
um. Skal vísað til hennar, hvað snertir lika áhrifin
á verkalýð nútímans og verklýðshreyfingu hans,
sem I sjálfu sér er tilraun til að yfirvinna firringuna
bæði með faglegum og pólitískum samtökum og
aðgerðum, ekki sízt þe:m, sem stefna að sjálfu af-
námi auðvaldsskipulagsins.
En vert er aö undirstrika hér hver áhrif ,,ný"
tækni eins og sjónvarpið, billinn og fleira hefur I
þá átt að einangra menn I örsmáum heildum, hjálpa
til að leysa upp það lifandi samfélag margra manna,
sem einkenndi t.d. fundastarfsemi félaga fyrstu ára-
tugi þessarar aldar hér á landi. Vissulega hafa form
funda staðnað og þarfnast gagngerra breytinga,
ef kostur er endurnýjunar á fundum sem raunveru-
legu samfélagi manna. I stað funda í félögum, svo
cem t.d. verkalýðsins, er nú komln skrifstofan með
sinum einhliða samböndum stjórna og félagsmanna:
köld stofnun I stað lifandi samfunda. Það er raun-
verulega elnskonar upplausn I frumeindir (,,atom-
isering") verklýðshreyfingarinnar, sem hér er að
gerast, — og aðeins hln harða skelegga barátta,
svo sem i virkni fjöldans I verkföllum, og hin stétt-
arlegu og hugsjónalegu tengsl i stjórnmálabarátt-
unni geta unnið á móti þessum upplausnartilhneig-
ingum.
* Marxistíska skilgreiningu á þessari baráttu má ** Réttur 1965, bls. 282: „Firring mannsins i nú
lesa I grein Perry Andersons: „Ríkið og nýkapítal- tímaþjóðfélagi."
isminn" i Rétti 1968, bls. 107—114.
161