Réttur - 01.04.1973, Síða 56

HAUKUR
HELGASON:
Dollara-
kreppan
Hið alþjóðlega gjaldmiðilskerfi, sem sett var á
laggirnar með samþykktum ráðstefnunnar i Bretton
Woods á árinu 1944, stendur nú höllum fæti, að
ekki sé meira sagt.
Það sést bezt á því að gengi höfuðgjaldmiðils-
ins, bandaríska dollarans, hefur tvívegis verið
lækkað með skömmu millibili. Hið fyrra sinnið í
desember 1971, um 8%, og svo i febrúar s.l.
um 10%.
Þessar gengislækkanir dollarans eru mikil tíðindi
og þær eiga sér langan aðdraganda.
Alþjóðleg peningamál eru ákaflega margbrotin
og að sumu leyti torskilin. Þar tvinnast saman
margir þættir efnahagslífsins og sérsjónarmið
hinna ýmsu ríkja. Skoðanir eru því mjög skiptar
á öllum þessum málum. Það er nokkurt sannleiks-
korn í því sem haft er eftir einum meðlimi Roth-
schilds-ættarinnar. Hann sagðist þekkja aðeins tvo
menn, sem bæru til hlítar skyn á alþjóðleg pen-
ingamál. Annar væri bankamaður I London, hinn
undirtylla í seðlabankanum franska. En því miður,
sagði Rothschild: „Þeir hafa ekki sömu skoðun á
þessum málum".
En hvað um það. Fróðir menn um allar jarðir
velta nú fyrir sér spurningunni: Er hin alþjóðlega
gjaldmiðilskreppa aðeins stundarfyrirþrigði eða er
hún undanfari alvarlegrar kreppu hins kapítalistíska
hagkerfis, á borð við kreppuna miklu 1929 og á
árunum þar á eftir.
I tilefni af þeim umbrotum, sem hér um ræðir,
þykir rétt að rifja upp nokkra þætti i sögu hag-
kerfisins undanfarna áratugi, sérstaklega með til-
liti til þeirrar þróunar, sem átt hefur sér stað í
gjaldeyrismálum þjóðanna.
Á því leikur ekki vafi, að kreppan mikla, sem
hófst á haustmánuðum 1929 og hélzt að mestu
fram að upphafi styrjaldarinnar 1939, markaði tima-
mót í þróunarsögu hins kapítalistíska hagkerfis.
Vegna innri mótsetninga var hagkerfið komið í
þrot. Þessar mótsetningar komu einkum fram i
því, að gifurlegt atvinnuleysi þrúgaði auðvalds-
heiminn á sama tíma og offramleiðslan ýmist
hrannaðist upp eða hún var eyðilögð á skipulagð-
an hátt, fjármagnssamþjöppun hringavaldsins jókst
stórlega jafnframt því að miljónir smáframleiðenda
urðu að láta í minni pokann. GjaIdmiðiIskerfi það,
129