Réttur - 01.04.1973, Síða 59

komin upp i 2.767 miljarða dollara, hafði aukizt
um 216%.
(Úr skýrslu frá utanrikisráðuneyti Bandaríkjanna).
Á sviði vöruútflutnings á árinu 1950 voru Banda-
rikin sterkust allra rikja, með 18% af heildarút-
flutningnum i heiminum. Á árinu 1972 var hlutur
þeirra kominn niður i 13%, fluttu þá út fyrir 47
miljarða dollara. Sama ár nam útflutningur Vestur-
Þýzkalands 44 miljörðum dollara.
(Tölurnar eru úr skýrslu Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins).
Þær tölur, sem nú hafa verið raktar, tala sinu
máli. Þær sýna að Bandarikin eru ekki svo einráð
sem áður fyrr, heldur eiga þau við ramman reip
að draga í viðskiptum sínum við umheiminn.
Ekki eingöngu vegna þess að framleiðslugeta
og framleiðni ríkjanna hefur aukizt svo mjög, held-
ur einnig vegna þess að mynduð hafa verið við-
skiptabandalög.
Efnahagsbandalag Evrópu var stofnað árið 1956
og í því eru nú 9 ríki, m.a. öll helztu iðnaðarríki
í Vestur-Evrópu. Á þetta bandalag má líta sem
eina heild, viðskiptalega séð.
Um árabil hafa Efnahagsbandalagið og Japan
verið voldugustu keppinautar Bandaríkjanna á við-
skiptasviðinu.
Eins og áður segir voru Bandaríkin því nær ein-
ráð í hinum kapitalistíska heimi þegar styrjöldinni
lauk. Ekki eingöngu vegna þess, að framleiðslugeta
þeirra og framleiðni var á svo háu stigi heldur og
vegna stöðu dollarans í heimsviðskiptum.
Sem kunnugt er er það gróðasjónarmiðið, sem
skiptir mestu máli i hinu kapítalistiska hagkerfi.
Bandaríkin hagnýttu því til hins ýtrasta þá sterku
aðstöðu, sem þau höfðu.
Þau tóku að sér að vernda hinn s.k. ..frjálsa
heim", gerðust lögregla heimsins, eins og The
Economist i London sagði á sínum tima.
Bandarikin komu sér upp herstöðvum í fjöl-
mörgum rikjum, steyptu af stóli lögmætum rík-
isstjórnum og settu nýjar sér hliðhollari til valda.
Þau háðu styrjaldir svo sem hina illræmdu styrjöld
I Viet-Nam.
Jafnframt þessum aðgerðum notuðu bandariskir
auðhringar óhemju fjárfúlgur til fjárfestingar í
öðrum löndum, lögðu þannig hreinlega undir sig
þýðingarmiklar iðngreinar erlendis.
Erlend háðmynd af dollarakreppunni.
Það var ekki alveg út i bláinn þegar franski rit-
höfundurinn og stjórnmálamaðurinn J. J. Servan-
Schreiber hóf bók sína „The American Challenge"
sem út kom árið 1968, með þessum orðum: „Það
eru miklar líkur á þvi að að 15 árum liðnum verði
Bandarikin og Sovétríkin voldugustu iðnaðarveldin
í heiminum og að þriðja í röðinni verði ekki Evrópa,
heldur bandaríska iðnaðarveldið í Evrópu".
Talið er að bein fjárfesting Bandaríkjanna í öðr-
um löndum hafi aukizt úr 11 miljörðum dollara á
árinu 1949 í 86 miljarða dollara 1971. (The Banker
— marz 1973). Nú er talið að þessar fjárfestingar
séu komnar í 116 miljarða dollara (Newsweek, 14.
mai 1973).
Loks fluttu Bandarikin mikið fjármagn úr landi
með því að veita öðrum ríkjum lán og með svo-
kallaðri aðstoð, t.d. Marshallaðstoðinni.
M. ö. o. Bandarikin færðu sér í nyt þau sérrétt-
indi, sem þau öðluðust með samkomulaginu í
Bretton Woods. Þau gáfu út feikn af dollaraseðlum
og breyttu þeim i heimsgjaldeyri.
Bandarikin fluttu út dollara, sbr. greiðsluhalla
þeirra, sem síðar verður að vikið. Tókst þeim
þannig að fjármagna fjárfestingar og styrjaldir
i öðrum löndum, jafnframt þvi sem þau juku og
styrktu stjórnmálaleg áhrif sín i heiminum.
Dll þessi afskipti Bandaríkjanna i öðrum löndum
123