Morgunblaðið - 12.02.2006, Qupperneq 8

8 SUNNUDAGUR 12. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Sýning í dag kl. 14:00
Aðeins þrjár sýningar eftir!
Verður þetta heitasta pólitíska parið 2007?
Danska heilbrigðis-stofnunin gaf útsvokallaða Hvít-
bók í fyrra, en í henni eru
m.a. birtar rannsóknir 16
danskra stofnana varð-
andi skaðsemi óbeinna
reykinga. Í niðurstöðum
Hvítbókar segir að engum
vafa sé undirorpið að
óbeinar reykingar eru
skaðvaldur. Vel sé sannað
samband við lungna-
krabba, orsakasamband
við átta aðrar krabba-
meinsgerðir og æða- og
hjartasjúkdóma liggi fyrir og sýnt
fram á beint samhengi við loft-
vegs- og lungnasjúkdóma eins og
t.d. astma. Þá eru óbeinar reyk-
ingar sagðar hafa skaðvænleg
áhrif á fóstur og geta orsakað fóst-
urlát.
Sigurður Kári Kristjánsson al-
þingismaður hefur gagnrýnt
frumvarp heilbrigðisráðherra um
bann við reykingum á veitinga-
stöðum. Eigendur þeirra eigi að
ákveða sjálfir hvort banna eigi þar
reykingar eða ekki og ef setja eigi
hömlur við því að veitingamenn
heimili reykingar á sínum stöðum
væri nærtækara að framfylgja nú-
gildandi lögum, áður en gripið er
til jafn harðra aðgerða og frum-
varpið felur í sér. Einnig gagnrýn-
ir Sigurður Kári rökstuðning að
baki frumvarpinu. „Í fylgiskjali
með frumvarpinu eru ýmsar rang-
færslur og í því ekki vikið að lík-
lega viðamestu rannsókn sem
gerð hefur verið á tengslum
lungnakrabbameins og óbeinna
reykinga, rannsókn sem gerð var
á tíu ára tímabili í sjö Evrópulönd-
um, af hálfu undirstofnunar Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunar,“
segir Sigurður Kári. „Niðurstað-
an þar er sú að ekki séu tengsl á
milli lungnakrabbameins og
óbeinna reykinga. Af hverju í
ósköpunum er ekki minnst á þá
rannsókn þegar menn eru á annað
borð að gefa sig út fyrir að vinna
að þessu máli vísindalega? Þegar
ríkisvaldinu er heimilað svo mikið
inngrip í eignarétt, athafnafrelsi
og umráðarétt yfir eigin fasteign-
um, eins og þarna er gert og það
réttlætt með vísindum, geri ég
kröfu til þess að menn standi í
báða fætur hvað það varðar, en sú
er ekki raunin varðandi þetta
frumvarp og greinargerðina því
fylgjandi.“
Skaðsemi vel sönnuð
„Sérstakar eru gagnrýnisradd-
ir frá örfáum einstaklingum þess
efnis að við séum að gera eitthvað
sem aðrir hafa ekki gert og ganga
lengra. Það er einfaldlega rangt,“
segir Pétur Heimisson, yfirlæknir
hjá HSA og formaður tóbaksvarn-
aráðs. „Írar og Norðmenn hafa
stigið þetta skref og víða um heim
komnar fram kröfur um reyklaus
veitingahús. Danir undirbúa sig
vandlega fyrir þetta skref með út-
gáfu Hvítbókarinnar. Í henni eru
kannski ekki nýjar eða framandi
upplýsingar, en þær eru settar
fram á góðan og aðgengilegan
hátt og skýrt dregin fram skað-
semi óbeinna reykinga. Tíma-
mótayfirlýsing IARC, Interna-
tional Agency for Research on
Cancer, árið 2002 um að ljóst sé að
þetta er krabbameinsvaldur
finnst mér vera punktur sem Dan-
ir undirstrika skemmtilega. Þeir
benda á að nú sé kominn tími til að
skipta um umræðuefni. Ekki þurfi
lengur að ræða hversu hættulegar
óbeinar reykingar eru, heldur
hvernig bestur árangur náist í að
verja fólk fyrir þeim.“
Hættulegra en talið var
Kristján Sigurðsson, yfirlæknir
hjá Krabbameinsfélaginu, segir
athyglisverða þá staðreynd sem
fram komi í Hvítbókinni að óbeinn
reykur (hliðarreykur) innihaldi
fleiri hættuleg efni en sá sem
reykingamaður dregur að sér í
gegnum sígarettuna. „Þessi hlið-
arreykur inniheldur a.m.k. 40
krabbameinsframkallandi efni og
þar á meðal örsmáar agnir sem
hægt er að mæla og vega. Ef mað-
ur andar þessum ögnum að sér
setjast þær að í berkjum og lung-
um og þær allra smæstu fara út í
blóðrásina, með henni til ýmissa
líffæra og valda til lengdar var-
anlegum skaða,“ segir Kristján.
„Slíkar agnir dreifast um allt það
rými sem reykt er í, þyrlast upp
með rykögnum og með þeim í önd-
unarveg þeirra er þar dvelja í
langan tíma á eftir. Þetta setur
alla umræðu um óbeinar reyking-
ar í nýjan farveg og vekur ugg
þegar maður t.d. hugsar um smá-
börn í reykingalofti og þungaðar
konur er dvelja í slíku rými. Í
Hvítbókinni er vísað til nokkurra
rannsókna um tengsl milli óbeinna
reykinga og sjúkdóma hjá þessum
hópum, þ.á m. er samhengi milli
óbeinna reykinga og vöggudauða.
Þetta er alvarlegur hlutur og fólk
hlýtur að hugsa um hvernig það
hagar sér heima við, ekki síður en
á veitingastöðum. Í Hvítbók segir
að þar sem hluti rýmis er reyklaus
þurfi loftræstingu af svipuðum
krafti og fellibyl til að halda loft-
inu hreinu og það að opna dyr að
lokuðu reykrými þyrli hinum
skaðvænlegu ögnum í allar áttir.
Hafa menn sem er sama um sígar-
ettureyk verið upplýstir um skað-
semi hans fyrir eigin heilsu?
Reykingar, beinar og óbeinar, eru
skaðvaldur sem á að útiloka.“
Fréttaskýring | Enn er deilt um hvort
óbeinar reykingar séu skaðlegar
Tekist á um
tóbakið
Dönsk rannsóknarskýrsla segir agnir í
óbeinum tóbaksreyk stórhættulegar
Óbeinar reykingar hættulegri en talið var?
Víðar komnar fram kröfur
um reyklaus veitingahús

Fólk innan heilbrigðisgeirans
segir umræðuefni dagsins ekki
lengur það hvort óbeinar reyk-
ingar séu skaðlegar, heldur
hvernig megi forðast þær og
með hvaða hætti löggjafinn forði
fólki frá skaða af þeirra völdum
við vinnu sína. Tóbaksvarna-
frumvarp er til umfjöllunar í
þinginu og nýleg dönsk rann-
sóknarskýrsla um skaðsemi
óbeinna reykinga er gripin á
lofti í því samhengi.
Eftir Steinunni
Ásmundsdóttur
austurland@mbl.is
UMHVERFISNEFND Árborgar
leggur til í umsögn sinni varðandi
mat á umhverfisáhrifum áframhald-
andi námavinnslu í Ingólfsfjalli að
kannaðir verði möguleikar á því að
bora göng niður af Ingólfsfjalli og
niður í núverandi gryfjur. Það telur
nefndin að geti dregið úr neikvæðum
umhverfisþáttum efnistökunnar.
Í umsögn nefndarinnar sem bæj-
arráð Árborgar hefur staðfest er að
fallist er á að um verulegan ávinning
sé að ræða með áframhaldandi efn-
istöku úr Ingólfsfjalli, að því er fram
kemur í grein sem formaður nefnd-
arinnar, Björn Bjarndal Jónsson,
ritar á sudurland.is. Nefndin getur
fallist á áframhaldandi efnistöku úr
fjallinu en sú samþykkt er þó háð því
að allar leiðir til að koma í veg fyrir
„neikvæð sjónræn áhrif“ verði skoð-
aðar áður en til ákvörðunar kemur. Í
því sambandi er bent á leið sem var
unnin af verkfræðistofu VST á Sel-
fossi fyrir síðasta fund nefndarinnar.
Þar er gert ráð fyrir lausn á nei-
kvæðum umhverfisþáttum sem
koma fram í frummatsskýrslunni,
þ.e. landslagsáhrifum og sjónrænum
áhrifum, og draga jafnframt úr öðr-
um neikvæðum þáttum, svo sem ryk-
mengun og mengun neysluvatns.
Gert er ráð fyrir að ekkert verði
hróflað frekar við brún fjallsins og að
kostnaðarauki verði aðeins hluti þess
sem lokun námunnar hefði í för með
sér. Hugmyndin gerir ráð fyrir að
borað verði skáhallt tveggja metra
vítt gat ofan af Ingólfsfjalli niður í
núverandi gryfjur og efnið látið
renna þar niður í mötunarbúnað fyr-
ir malarflutningabíla. Gengið verði
að fullu frá núverandi malarnámum
og einvörðungu verði tekin möl úr
námu ofan á fjallinu sem aðeins væri
sýnileg fuglinum fljúgandi, segir
Björn í greininni. Engu að síður er
gert ráð fyrir jafnmikilli eða aukinni
malartekju.
Kannað verði hvort hægt sé
að taka efnið niður um göng
Morgunblaðið/RAX
TALIÐ er að ölvunarakstur hafi
valdið því að karlmaður á þrítugs-
aldri velti jeppabifreið á kyrr-
stæðan bíl í Síðumúla í gærmorgun.
Að sögn lögreglunnar í Reykja-
vík var ökumaður einn í jeppanum
en bifreiðin sem undir jeppanum
varð var mannlaus. Ökumaður
meiddist óverulega en bílarnir eru
taldir mikið skemmdir. Hálkublett-
ir voru á vegum höfuðborgarinnar í
gærnótt og líklegt er talið að öku-
maður hafi ekki getað brugðist rétt
við, þegar hann lenti í hálku, sökum
ölvunar.
Þá var brotist inn í skrifstofu-
húsnæði í austurborginni undir
morgun en ekki er talið að miklu
hafi verið stolið. Vinnupallar sem
stóðu við húsnæðið voru nýttir til
að brjótast inn af annarri hæð. Ekki
er vitað hvort þjófurinn var einn að
verki og enginn hefur verið hand-
tekinn vegna málsins en rannsókn
stendur yfir.
Velti jeppa á
kyrrstæðan bíl