Morgunblaðið - 07.05.2006, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 7. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Dr. Jane Goodall sefurekki lengur ein á fjalls-toppum Gombe þjóð-garðsins í Tansaníu ístjörnubjartri nóttinni
við hljóðin í hlébarðanum og köll
simpansana sem mótuðu líf hennar
úr trjánum fyrir neðan. Hún vaknar
ekki lengur í tjaldi sínu klukkan hálf
sex að morgni og fær sér ristað
brauð og kaffi áður en hún heldur af
stað í leit að simpönsum. Ekki geng-
ur hún heldur lengur nakin í há-
vöxnu, blautu grasinu fyrir sólar-
upprás.
Margt hefur breyst og líf hennar
nú er mestmegnis ferðalög og fyr-
irlestrar. Kvöld eitt í júlí kom hún til
Denver í Colorado. Þegar ég ásamt
Michael, vini hennar og samstarfs-
félaga, keyrðum upp að flugvallar-
byggingunni stóðu hún og Mary, að-
stoðarkona hennar, og biðu okkar.
Þær voru úrvinda en jafnframt glað-
ar þar sem framundan voru fjórir
fremur rólegir dagar ásamt vinum.
Tímarit
Ég var fremur feiminn í návist
hennar fyrsta daginn. Hún er álitin
frumkvöðull og boðberi friðar í starfi
sínu og ástríðu fyrir velferð manna
og dýra. Ég las um hana í National
Geographic blöðum ömmu minnar
þegar ég var unglingur og varð hún
við það hluti af heimsmynd minni.
En tíu árum síðar þegar ég var
staddur í Boulder við undirbúning
kvölds til heiðurs lífi hennar og starfi
fannst mér ég ekkert vitrænt hafa að
segja við þessa fallegu sjötugu konu.
Meðan hún sat við skrif á mat-
reiðslubók sem fjallar um umhverf-
isvæna lífshætti datt mér ekkert
betra í hug en að hella upp á kaffi.
Uppvaxtarárin
Þegar Goodall sem barn faldi sig í
hænsnakofa nálægt heimili sínu í
Englandi gerði hún eina af merkileg-
ustu uppgötvunum sínum. Hún sá
hænu verpa eggi. Þrátt fyrir mikla
leit og áhyggjur samgladdist móðir
hennar henni. Æskuárin liðu og átti
hún sér ávallt þann draum að fara til
Afríku.
Þegar hún var 24 ára gömul lét
hún drauminn rætast og hitti í Ken-
ýa hinn fræga fornleifafræðing dr.
Louis Leaky sem rannsakaði meðal
annars þróun mannsins. Hún hafði
lært vélritun á Englandi og fékk því
starf sem ritari hjá honum. Dr.
Leaky hafði lengi leitað að réttu
manneskjunni til að rannsaka hegð-
un villtra simpansa. Manneskju sem
væri frjáls undan hefðbundnum hug-
myndum vísindaheimsins og taldi
hann Goodall vera þá manneskju.
Hún yfirgaf skrifborð sitt og hélt
af stað til Tanganikavatns í Tansan-
íu. Líkt og ákvörðun hennar að taka
móður sína Vanne með sem form-
legan fylgdarmann, fór hún sínar
eigin leiðir við athuganir sínar á
hegðun simpansana. Hún hafði
óþrjótandi þolinmæði við að nálgast
apana og gaf þeim nöfn í stað núm-
era, en slíkt voru talin helgispjöll
samkvæmt reglum vísindanna. Ár-
angurinn er ein virtasta atferlis-
rannsókn sögunnar og stendur enn
yfir.
Í skóginum meðal simpansanna
fann hún lífstilgang sinn og þegar
tímaritið National Geographic sendi
ljósmyndarann Hugo Van Lawick til
að ljósmynda árangur starfs hennar
fann hún ástina. Þar eignuðust þau
son sinn Grub og voru sæl með lífið í
skóginum. En hnignun villtra svæða
í Afríku og heiminum öllum leiddi
Jane út úr skóginum í langferð. Í
henni hefur Goodall lagt milljónir
kílómetra að baki og þeir eru ótelj-
andi sem tekið hafa við boðskap
hennar.
Starfið
Fjöldi fólks tók þátt í undirbún-
ingnum fyrir kvöldið í leikhúsinu.
Tveir dagar voru til stefnu og and-
rúmsloftið var afslappað þar sem svo
margir voru reiðubúnir að rétta
hjálparhönd. Goodall svaf í sólskál-
anum á neðri hæðinni og vaknaði um
klukkan sex og sat við skrif meðan
flest okkar voru enn í draumaheimi.
Eftir morgunmat lágum við nokkur
saman á stofugólfinu og horfðum á
heimildarmyndir sem gerðar hafa
verið um simpansana í Gombe og
Goodall. Það var skrítin tilfinning að
sjá hana ganga fram hjá okkur og
um leið sjálfri sér á sjónvarpsskján-
um.
Mary sat flestum stundum í eld-
húsinu og fór yfir þann aragrúa af
tölvupósti sem nauðsynlegt er að
svara svo samtökin sem Goodall hef-
ur stofnað geti starfað. Jane Goodall
stofnunin var sett á fót árið 1977 til
verndunar simpönsum og náttúru-
legum híbýlum þeirra. Roots and
Shoots samtökin voru stofnuð árið
1991 ásamt nemendum í Tansaníu
þar sem Goodall hefur búið stóran
hluta ævinnar. Samtökin byggjast
aðallega á starfi barna og ungmenna
í sex þúsund hópum í yfir 87 löndum.
Hugmyndin er að ef börn í dag fái
tækifæri til að læra um og leysa þau
vandamál sem steðja að þeirra nán-
asta umhverfi verði lausnir á vanda-
málum framtíðarinnar betri en nú
gengur og gerist.
Goodall bindur vonir sínar um
breytingar fyrir framtíð manna og
dýra við börnin og þau jákvæðu áhrif
sem þau geta haft. Starf Mary er að
skipuleggja tíma manneskju sem er
eftirsótt um allan heim og ferðast yf-
ir 300 daga á ári. Glaðlyndi þeirra og
vinátta sem minnir á samrýndar
Útilegur í Afríku
Rannsóknir dr. Jane Goodall á lífi apa hafa markað tíma-
mót og eru heimsþekktar. Svavar Jónatansson hitti
Goodall og aðstoðaði hana við að undirbúa sig fyrir at-
höfn, sem haldin var henni til heiðurs í Boulder í Colorado.
Jane Goodall þegar hún gisti í sólskála hjá vinafólki í Denver í Colorado þar sem
athöfn var haldin henni til heiðurs.
Líf Jane Goodall snýst mest um ferðalög og fyrirlestra, enda vilja margir
fræðast um atferlisrannsóknir hennar á simpönsum.
* ** *
*** *
�
��
�
��
�
��
��
�
��
�
�
� ��
�
�
�
�
�
Framtíðarsýn
í starfsmenntun
Samstarf atvinnulífs og skóla
í Finnlandi og á Íslandi
Félagsfundur Menntar og
málþing Starfsmenntaráðs
Hótel Nordica, föstudaginn 12. maí 2006
14.00 – 14.10 Setning
Gústaf Adolf Skúlason
frá Samtökum atvinnulífsins, formaður Menntar
14.10 – 14.55 Networking – education and enterprise
cooperation in Oulu
Risto Kimari
Rektor Tækniháskólans í Oulu, Finnlandi
14.55 – 15.25 Hver ættu að vera framtíðarverkefni
Starfsmenntaráðs?
Friðrik H. Jónsson
Forstöðumaður Félagsvísindastofnunar HÍ
15.25 – 15.40 Kaffihlé
15.40 – 16.00 Starfsnámsnefnd -
endurskipulag starfsnáms
Jón B. Stefánsson
Skólameistari Fjöltækniskóla Íslands
16.00 – 16.20 Fræðslustarf Marels:
margs að gæta – margar leiðir
Bryndís Ernstsdóttir
Ráðgjafi á starfsmannasviði Marels
16.20 – 16.40 Þróun fjölvirkjanáms
Soffía Gísladóttir
Forstöðumaður Símenntunarmiðstöðvar Eyjafjarðar
16.40 – 17.00 Stefnumótun Menntar
Aðalheiður Jónsdóttir
Framkvæmdastjóri Menntar
17.00 Léttar veitingar
Fundarstjóri: Ágúst H. Ingþórsson
Forstöðumaður Rannsóknarþjónustu HÍ
Þátttaka tilkynnist á netfangið: mennt@mennt.is