Morgunblaðið - 25.08.2006, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 25. ÁGÚST 2006 37
ttgreiðslur þeirra vegna, er afar misjafnt.
fræðingur í verðbréfaviðskiptum segir að til
meta verðmæti hvers samnings þurfi að nota
a svokölluðu Black-Scholes-formúlu. Inn í
a formúlu þarf að færa vaxtastigið, tíma-
gd samningsins, verðmæti samningsins, flökt
éfunum o.fl. Erfitt er að koma með dæmi, en
ögn sérfræðings er verðmætið gjarnan
kur prósent af þeirri upphæð sem tiltekin er
upréttarsamningnum.
annig má til dæmis hugsa sér að kaup yf-
anns fyrirtækis á bréfum í því fyrir 10 millj-
króna sem hann skuldbindur sig að eiga í
ú ár. Samið er um að fyrirtækið kaupi bréfin
firmanninum á 10 milljónir eftir árin þrjú ef
n fengi ella minna fyrir þau á almennum
kaði. Verðmæti þessa samnings, sem er
ttlagt með tekjuskatti, 36,72%, er því ein-
r hundruð þúsunda.
n til starfsmanna hafa neikvæð áhrif
hefur neikvæða ímynd fyrir nýja fjárfesta ef
rtæki stunda það að lána starfsmönnum sín-
fyrir bréfum og getur það verið einn af þeim
um sem leitt hafa til þess að þessi aðferð er
i vinsælli en raun ber vitni. Þriðja atriðið
gerir samninga af þessu tagi óhagstæða,
kum fyrir fjármálafyrirtæki, tengist alþjóð-
um reikningsskilastöðlum sem félögin tóku
í byrjun síðasta árs.
amkvæmt þeim ber að draga frá eigin fé fyr-
ækjanna þá hluti sem félagið hefur skuld-
dið sig til að kaupa. Starfsemi fyrirtækja í
málastarfsemi snýst að miklu leyti um
rnig til tekst að ávaxta eigið fé og skiptir
lu máli að eigið fé sé sem hæst. Því hefur
si kostur „misst sjarmann“ og verulega
gið úr því að þessi leið sé farin hjá bönkum
jármálastofnunum, að sögn sérfræðings í
préttarsamningum hjá einum af við-
tabönkunum.
ó að kaupréttarsamningar séu víða gerðir
stjórnendur er algengara að samið sé um
takar bónusgreiðslur við stjórnendur ef þeir
góðum árangri, að sögn sérfræðings hjá
u endurskoðunarfyrirtæki. Bónusinn er þá
greindur í hverjum launasamningi fyrir sig
r oft miðað við gengi ákveðinna deilda sem
fsmennirnir stýra. Bónusgreiðslurnar
gjast þannig yfirleitt ekki gengi fyrirtæk-
s á hlutabréfamarkaðinum heldur því hvern-
engur að uppfylla ákveðin markmið eða
rnig hagnaður af starfsemi deildarinnar er
uppgjör.
um fyrirtæki ganga skrefinu lengra og setja
sjóð með hlutabréfum í fyrirtækinu. Stjórn
rtækisins er svo látið eftir að greiða starfs-
nnum bónus ef vel gengur úr sjóðnum. Yf-
tt er þá ákveðinn fjöldi bréfa seldur og
fsmönnunum greiddur bónus í peningum, og
ónusinn skattlagður eins og launatekjur.
essi aðferð hefur ekki verið mikið notuð hér
ndi, en virðist vera að færast í vöxt. Sérfræð-
ur í kaupréttarsamningum segir ástæður
s e.t.v. þá að þannig hafi stjórnir fyrirtækj-
a meiri stjórn á umbunarkerfinu.
m stunda það að tengja laun yfirmanna við árangur fyrirtækisins með bónusgreiðslum og kauprétti
amningum fjölgar á ný
Morgunblaðið/Golli
FYRIR sölu ríkisbankanna var lög-
um um tekjuskatt breytt til þess að
starfsmenn bankanna gætu keypt
hlut í þeim á hagstæðu gengi. Séu
ákveðin skilyrði uppfyllt er þannig
gerð undantekning á þeirri reglu að
greiða þurfi tekjuskatt af hagnaði
þegar kaupréttarsamn-
ingurinn er nýttur.
Þessi undantekn-
ing er enn í gildi,
en sérfræðingur
sem rætt var við
segir afar fá-
gætt að fyr-
irtæki nýti sér
hana.
Til þess að
sleppa við að
greiða tekju-
skatt af hagn-
aði vegna
kauprétt-
arsamninga þarf
að gera sérstaka áætlun um kauprétt
starfsmanna, þar sem öllum starfs-
mönnum er gefinn kostur á að kaupa
hlutabréf í fyrirtækinu á tilteknu
gengi. Þó er ekki sett skilyrði um að
allir starfsmenn hafi sömu réttindi.
En það eru fleiri skilyrði sem þarf
að uppfylla, m.a. þau að kauprétt-
arsamningarnir mega ekki vera
hærri en 600 þúsund krónur á ári, og
að verð sé miðað við meðalgengi í 10
daga fyrir kaupin. Einnig þarf að líða
í það minnsta eitt ár frá því samið er
um kauprétt þar til hann er nýttur,
og starfsmennirnir þurfa að eiga
bréfin í tvö ár í það minnsta.
Í dag þykir sérfræðingum að sú
upphæð sem tiltekin er í lögunum frá
árinu 2000, 600 þúsund krónur, afar
lág, og því sé þetta ekki mjög fýsi-
legur kostur. Til þess að þessi und-
antekning yrði nýtt meira, og þar
með kaupréttarsamningar gerðir við
alla starfsmenn, þyrfti hámarks-
upphæðin að vera margfalt hærri.
Einnig er skilyrðið um að samið sé
við alla starfsmenn stór flöskuháls,
því eins og einn af sérfræðingum
stórs endurskoðunarfyrirtækis
komst að orði eru fyrirtækin síður en
svo áhugasöm um að allir starfs-
menn fái kaupréttarsamning, enda
meta þau hag sinn mestan af því að
semja við helstu stjórnendur, ekki
alla starfsmenn.
Undantekn-
ing lítið nýtt
Það sem eftir stendur þegar starfsmaðurinn hefur
greitt í lífeyrissjóð ber 36,72% tekjuskatt, svo eftir
standa rúmlega 97 milljónir króna, auk 17,6 milljóna í
lífeyrissjóði. Þegar að endingu stjórnandinn selur bréf-
in greiðir hann svo 10% fjármagnstekjuskatt af hagn-
aðinum. Eftir standa 87 milljónir króna.
Dæmi 2: Kaup á hlutabréfum
Stjórnandi hjá fjármálafyrirtæki semur í byrjun árs
2001 um kaup á 10 milljón hlutum í fyrirtækinu, og fjár-
magnar þessa hluti með láni frá fyrirtækinu til fimm
ára. Lánið ber lágmarksvexti, 11,5%, en samið er um að
stjórnandinn greiði árlega vexti, 4,6 milljónir, en greiði
að öðru leyti ekki af láninu fyrr en að fimm árum liðn-
um.
Stjórnandinn skuldbindur sig til að eiga hlutina í
þessi fimm ár. Gengið á bréfum í fyrirtækinu er 4 kr. á
hlut þegar kaupin fara fram, og kaupverðið því 40 millj-
ónir. Að fimm árum liðnum er hluturinn kominn upp í
20 kr., og selur þá stjórnandinn bréfin á 200 milljónir.
Hagnaðurinn af kaupunum, 160 milljónir króna, ber
10% fjármagnstekjuskatt. Auk þess hefur starfsmað-
urinn greitt samtals 23 milljónir króna í vaxtakostnað á
árunum fimm. Eftir standa þá 121 milljón króna í vasa
starfsmannsins.
Í þessu dæmi er ekki reiknað með því að starfsmann-
inum sé tryggt að hann tapi ekki á kaupunum, og því
hefði hann getað tapað peningum á kaupunum ef illa
hefði gengið. Ef fyrirtækið hefði tryggt hann gegn tapi
teldust það skattskyld fríðindi, og hefði hann því þurft
að greiða hundruð þúsunda, eða jafnvel einhverjar
milljónir króna í tekjuskatt af þeim.
TVÆR aðferðir til að tengja laun stjórnenda við gengi
fyrirtækja hafa verið mest í kastljósinu undanfarin ár.
Annars vegar kaupréttarsamningar, þar sem veittur er
réttur til að kaupa í fyrirtækinu eftir einhver ár á hag-
stæðu gengi, og hins vegar kaup stjórnenda á hluta-
bréfum, stundum fjármögnuð með lánum frá fyrirtæk-
inu. Erfitt er að sjá hvor kosturinn er hagstæðari, enda
margt sem kemur inn í slíka útreikninga. Þó má hugsa
sér tvö dæmi þar sem hvor sín leiðin er farin.
Dæmi 1: Kaupréttarsamningur
Stjórnandi hjá fjármálafyrirtæki semur í byrjun árs
2001 um að fimm árum síðar geti hann keypt 10 milljón
hluti í fyrirtækinu á markaðsgengi í byrjun árs 2001. Þá
er gengið 4 kr. á hvern hlut. Fyrirtækið kaupir 10 millj-
ón hluti í sjálfu sér til að eiga hlutina þegar starfsmað-
urinn ætlar að nýta kaupréttinn, og fjármagnar með
láni á lágmarksvöxtum árið 2001, 11,5%, og hefur af því
samtals 23 milljón króna vaxtakostnað á fimm árum.
Í byrjun árs 2006 nýtir starfsmaðurinn kaupréttinn,
og kaupir 10 milljón hluti á 4 kr. hvern hlut, eða 40
milljónir. Þá er markaðsverð fyrirtækisins hins vegar
komið upp í 20 kr. á hlut. Starfsmaðurinn borgar 40
milljónir, en eignast hlut að verðmæti 200 milljónir.
Hagnaður starfsmannsins er 160 milljónir króna, og
telst þessi hagnaður laun þegar kemur að skattlagn-
ingu. Það hefur ýmsar afleiðingar. Samkvæmt upplýs-
ingum frá ríkisskattstjóra þýðir það að vinnuveitandinn
verður að greiða tryggingargjald og mótframlag í líf-
eyrissjóð af hagnaðinum, samtals um 20,5 milljónir
króna. Starfsmanninum ber einnig að greiða í lífeyr-
issjóð af hagnaðinum, samtals rúmar 6 milljónir.

 

   
N 
 

     
 
  
 

 
O  



     
 
  
 

 
O  


N 
        
  
! "##
##
$##
    
  
! "##
##
$##

   


O  
   ! 
! % %&

>'#"'>#'
'#$#
##

! 
! % %&

! "

#  
 $N 
 

! "  #  
 $N %$   &
 
 &

 
 & " "$ '

   " "$ '

% 
O  
 $N    



 





Kaupréttarsamningur
eða lán til hlutabréfakaupa?