Morgunblaðið - 10.09.2006, Blaðsíða 66

66 SUNNUDAGUR 10. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
menning
Stórkostleg sérferð til fjögurra landa á einstöku verði. Tilvalið tækifæri að upplifa nokkrar
af helstu perlum Ítalíu, Slóveníu, Austurríkis og Ungverjalands á frábærum árstíma.
Falleg, skemmtileg og fræðandi 10 daga ferð (9 nætur). Fjölbreyttar kynnisferðir um
heillandi umhverfið eru innifaldar í verði. Gisting á góðum hótelum, góðar rútur og
þaulreynd fararstjórn tryggir þér frábæra ferð.
Ferðatilhögun: Flogið til Bologna. Dvalið í 3 nætur
í nágrenni miðaldaborgarinnar Vicenza, milli
Verona og Feneyja. Njótum þessarar fallegu borgar
og förum í kynnisferð til Verona. Farið frá Vicenza
til Ljubljana, með viðkomu í Feneyjum. Dvalið um
stund í Feneyjum en haldið síðan áfram til
Ljubljana, höfuðborgar Slóveníu, einnar af leyndu
perlum Evrópu. Gist í 2 nætur. Farið í kynnisferð
um bæinn. Haldið til Graz, í Austurríki, sem skartar
gömlum byggingum og fallegum miðbæjarkjarna. Skemmtileg borg þar sem gist er í 2
nætur. Næst er haldið til Budapest og dvalið í
2 nætur. Kynnisferð um þessa stórbrotnu
borg. Flogið heim frá Budapest.
Skógarhlíð 18 • sími 595 1000 • www.heimsferdir.is
Fjögurra landa sýn
27. sept. - 6. okt.
Ítalía - Slóvenía
Austurríki - Ungverjaland
Munið Mastercard
ferðaávísunina
• Vicenza
• Verona
• Feneyjar
• Ljubljana
• Graz
• Budapest
Verð kr. 79.990
Netverð á mann, m.v. gistingu í tvíbýli.
Aukagjald fyrir einbýli er kr. 18.900.
Innifalið: Flug, skattar, gisting á 3* hótelum með morgunverði í 9 nætur, kynnisferðir,
ferðir milli staða og íslensk fararstjórn.
Ekki innifalið: Aðgangseyrir. Lágmarksþátttaka er 20 manns.
Takmarkaður fjöldi sæta í boði á þessu verði.
Við lifum á umbrotasömumog viðsjárverðum tímum,líkast sem mannkynið viljiekki læra af biturri reynslu
síðustu aldar, allt logar í styrjöldum,
öfugsnúnu jarðraski ásamt því að
matbúrum heimshafanna er ógnað
sökum fyrirhyggjulítils ágangs. Bitist
um hagsmuni og lífsrými af skefja-
lausri grimmd, mönnum sést ekki
fyrir frekar en fyrri daginn, mann-
skepnan söm við sig.
Samtímis eru valdahlutföllin i
heiminum að breytast, uppgangurinn
mestur í Kína, fjölmennasta ríki
heims, og Indland, hið næstfjölmenn-
asta, fylgir fast á eftir. Japanar hafa
löngu samsamað sig í nútímanum,
einnig Taívan og Suður-Kórea. Margt
hægt að gera í þessum fjölmennu
ríkjum og fleirum í austrinu hvar
fólksmergðin minnir á maurabú,
hendurnar margar og iðnar, en bar-
asta ekki nóg ef undirstaðan er ekki
traust og réttleg fundin. Sem fyrri
daginn hafa nýir tímar með opnari
samfélögum og safaríkari mennt-
unargrunni leyst römm öfl úr læðingi
sem kallast á við framtíðina. Fyrir
vikið eru hagkerfi viðkomandi þjóða á
mikilli siglingu og skapandi öfl sem
fyrri daginn mikilvægasti þátturinn í
hrygglengju og liðamótum framvind-
unnar. Þetta viðvarandi í allri sögu
mannkynsins, ekki mögulegt að reisa
hús, hof og hallir úr auðæfum einum,
peningum, seðlum og verðbréfum,
hér þarf handverk með fulltingi hug-
vits og visku sem fáum er gefin að
koma til. Táknrænt að þessi upp-
gangur í austrinu gerist samfara því
að einstaklingshyggjan hefur náð að
þrengja sér upp á yfirborðið eftir
upphafningu og ofríki hópeflis og
múgmennsku.
Í vestrinu hefur verið lokað á hag-
nýtistefnu Le Corbusiers til hags fyr-
ir byggingarlist sem tekur mun meira
tillit til lífræns flæðis, einstaklingseðl-
isins og sjónrænna þátta um leið. Og í
austrinu hefur hið sama verið að ger-
ast, Kína orðið að draumalandi fram-
sækinna vestrænna arkitekta eins og
allir verða varir við sem koma til
Sjanghæ hvar helst má greina hin
gríðarlegu umskipti í landinu hin
allra síðustu ár. En um leið reka
menn sig harkalega á að síðasta vígi
gamla tímans og kínverskrar stór-
borgarmenningar er að falla, til hags
fyrir kalda hátækni nútímans, jafnvel
þótt skýjakljúfarnir séu fjölþættari
og manneskjulegri en lengstum hefur
tíðkast í vestrinu, hér færðar stórar
fórnir og sitt sýnist hverjum. Heims-
væðingin tekur jafnframt stærri toll
en víðast annars staðar, eðlilega mikil
eftirsjá að eðlisbundnum þjóðháttum
sem verið hafa viðvarandi um árþús-
undir ásamt sértækri hámenningu
sem heimurinn hefur notið góðs af.
Og enn á ný er jötunn við dagmál og
ógerlegt að spá hvað framtíðin ber í
skauti sér í þessu víðfeðma ríki.
Hvað snertir þann anga semsnýr að sjónlistum er öllufrekar um innrás að ræða en
útrás, og um leið keppast þjóðir aust-
ursins við að lyfta undir sína menn,
vitandi um mikilvægi þess að vernda
og hlú að eigin menningarlegu land-
helgi. Útrás kínverskrar og ind-
verskrar menningar er til að mynda
ekki höfuðatriðið heldur að styrkja
stoðir og dýpka rætur á heimavelli,
standa jafnfætis og helst framar stór-
veldum vestursins. Skapa staðbundn-
ar ímyndir sem augu heimsins skulu
beinast að og má vera mjög lærdóms-
ríkt um uppgang metnaðarfullra
þjóðfélaga nú um stundir, flest vilja
þau vera með í þeim leik og styrkja
jarðbundnar grunneiningar sínar.
Lengi vel voru Kínverjar utan-garðs, og er ég var þar á ferðþvers og kruss um landið fyr-
ir tólf árum, var það enn í sárum eftir
afbyggingu hinnar fornu menning-
arskeiða. Átti að vera í þágu þess sem
skáldið nefndi; samvirk framning
þjóðreisnar, að ógleymdri menning-
arbyltingunni þegar brotið og braml-
að var í hofum, hörgum og söfnum.
Þó mátti vel greina að uppbyggingin
var hafin og að svo komnu er viðsnún-
ingurinn á fullu, hundruð safna hafa
nú þegar verið endurreist ásamt því
að menn stefna að því að heil þúsund
ný söfn komist í gagnið fyrir 2015!
Á undraskömmum tíma er kín-
versk nútímalist komin á heim-
skortið, stofnað hefur verið til tvíær-
ings í Sjanghæ, með þátttöku 26
landa í ár og 90 gallerí kynntu skjól-
stæðinga sína á listakaupstefnunni í
Peking, „Beijing Art Fair 2006“. Nú í
sumar munaði einungis hársbreidd
að einn þekktasti málari þeirra,
Zhang Xiaogang, kæmist í milljón
dollara hópinn á uppboði Sotheby’s
þá málverk hans „Félagi nr. 120“ var
slegið himinhátt yfir matsverði, sem
var 350.000 dollarar. Til marks um
uppganginn telur virtur lista-
kaupmaður í London að kínversk
myndlist hafi möguleika á að hækka
allt að 10–30-falt á næstu árum. Al-
mennt verð á hinum markverðari
myndverkum var sirka 1000 dollarar
1990, 10.000 1996 og 100–200.000 í
dag. Augu heimslistasafnanna eru
farin að beinast til Kína og áhugi
einkasafnara vex með ári hverju, hinn
grimmasti þeirra, Svisslendingurinn
Uli Sigg, á þegar yfir 2000 verk, og er
númar 72 í röðinni á heimslista mik-
ilvægra safnara.
Ofanskráð gefur góða innsýn á
marktæka verðmætasköpun and-
legra gilda og er í góðu samræmi við
alla mannkynssöguna, þótt svo öfga-
kennd markaðssetning nútímans taki
bæði lítil og stór hliðarspor, ásamt því
að óprúttnir sjá sér hag í því að hagn-
ast stórt á allri fáfræði hér um. Á
vettvanginum gilda nefnilega ná-
kvæmlega sömu lögmál og um lestr-
arkunnáttu, hún opnar víðfeðmt svið
en í hvorugu tilvikinu skal litið
framhjá hinu eðlisbundna og skyn-
ræna. Menn geta svo gott sem notið
sjónlista án þess að vera (há) mennt-
aðir í þeim, einnegin skáldskapar og
ljóða í munnlegri geymd án þess að
kunna stafrófið og fyrirbæra í nátt-
úrunni án þekkingar á jarðfræði.
Þessu hættir mörgum til að yfirsjást í
rangsnúnum menntagrunni nútímans
og bókstaflega valta yfir uppruna-
legar og lífrænar kenndir manneskj-
unnar, þó innibera þær sjálfan neista
allrar framþróunar ef taka má hina
forngrísku spekinga á orðinu …
Að svo komnu má velta því lengifyrir sér hvað hið galopna Ís-land geti lært af uppgang-
inum í austri, einkum fjölmennasta
ríkinu sem heimurinn á svo margt
upp að unna í framþróuninni. Þeir
fundu jú upp púðrið sbr. kínverjana
sem menn gamna sér með um hver
áramót og lögðu grunn að flug- og
geimvísindum með flugdrekum sín-
um og flugeldum. Að vísu eiga Ind-
verjar ef til vill til heiðurinn af að hafa
fundið upp flugeldana en heimurinn
tengir eldglæringarnar og merkja-
sendingarnar einhvern veginn frekar
við Kínverja sem munu öllum öðrum
fremur hafa praktíserað þær og allt
frá níundu öld. Hinn almenni munur á
hugsunarhætti Evrópubúa og Kín-
verja er í kjarna sínum sá, að vestrið
hefur litið á manninn sem markmið
og kórónu sköpunarverksins, hins
vegar telja þeir í austrinu hann mik-
ilvægan hlekk í þróunarsögunni. Og á
meðan Vesturálfubúar vildu gera sér
náttúruna undirgefna og láta hana
fullnægja efnislegum og veraldlegum
þörfum sínum, var markmið Kínverja
að vera í samhljómi við hana til að öðl-
ast andlega fróun. Tímaskyn þeirra
annað og stórum víðfeðmara en
þeirra í vestrinu, þannig kann að fara
að í framtíðinni muni þeir líta á tíma-
bil kommúnismans sem afar stutt en
afdrifaríkt skeið í þróunarsögu sinni.
Þá líta þeir á hin mörgu stílhvörf sem
gengið hafa yfir hinn vestræna heim
síðastliðin hundrað ár sem eina af-
markaða og samræmda heild, aftur á
móti hefur Vesturálfubúum legið lífið
á að úrelda öll hin fyrri á tíu ára
fresti!
Lærdómsríkt, ekki síður að Kín-
verjar eiga jafnerfitt með að greina
mun á andlitsdráttum hvítra manna
og við þeirra. Í hnotskurn upplýsir
þetta að allt sé afstætt í heimi hér
nema neistinn sem kveikir bálið,
hvort heldur um sé að ræða áþreif-
anlegan eða huglægan eld …
Listasprengjan í austri
Bragi Ásgeirsson
SJÓNSPEGILL
Sleginn Málverk Zhang Xiaogang „Félagi nr. 120“ var mjög nálægt því að
rjúfa milljón dollara múrinn á uppboði hjá Sotheby’s fyrr í sumar.
ÞEIR sem muna Honey, I Shrunk
the Kids, kemur efnið í Maurahrelli
(gott nafn), mjög svo kunnuglega
fyrir sjónir. Teiknimyndin segir frá
ævintýrum Lúkasar litla, sem sætir
einelti í skóla, afskiptaleysi í fjöl-
skyldunni og lætur gremjuna bitna á
maurabúinu í garðinum. Íbúar þúf-
unnar hafa dottið niður á blöndu
sem minnkar óvini þeirra, mennina,
niður í maurastærð. Nú skal reyna
sullið á Lúkasi, sem þeir kalla „Út-
rýmandann“, en efninu þarf að hella
inn í hlust viðkomandi svo það virki.
Eftir minnkunina tekur við skelfileg
martröð baráttu upp á líf og dauða
við endalaus illfygli garðsins, „Út-
rýmandinn“ hefur skipt um hlut-
verk, er orðinn fórnarlambið ásamt
hinum nýju vinum sínum á blett-
inum.
Sagan er í sjálfu sér rétt þokkaleg
og í henni að finna ótvíræðan boð-
skap, nokkuð grautarlegan að vísu,
að „Sameinaðir stöndum vér“, og að
við eigum að bera meiri virðingu fyr-
ir náttúrunni og ekki að níðast á
minnimáttar.
Á hinn bóginn virka teiknimynda-
persónurnar fráhrindandi og greini-
lega ekki frá þeim sem kunna best til
slíkra hluta (DreamWorks Anima-
tion, Blue Sky, Disney), en það var
ekki að sjá og heyra að smáfólkið
hefði umtalsverðar áhyggjur af
slíku.
Maurahrellirinn er gerð fyrir
börn og virðist bærileg skemmtun
fyrir yngstu aldurshópinn, og það
skiptir mestu máli. Íslenska radd-
setningin er yfirhöfuð frambærileg
en dálítið mishæðótt. Sjálfsagt er sú
enska, með Streep, Giamatti, Cage
og fleiri stórstjörnum, forvitnilegri
fyrir fullorðna, með fullri virðingu
fyrir okkar góðu leikurum.
Upp á síðkastið eru teiknimynd-
irnar að verða áberandi einsleitar og
ræður mestu offramboð á varn-
ingnum. Eftir að myndir á borð við
Shrek, Leikfangasögu og Ísöld,
fylltu kassann svo upp úr vall, rann
berserksgangur á teiknimyndadeild-
irnar í Hollywood og hafa þær (og
áhorfendur), verið að súpa seyðið af
afleiðingunum að undanförnu.
Margt býr í þúfunni
KVIKMYNDIR
Sambíóin, Háskólabíó
Teiknimynd með enskri og íslenskri radd-
setningu. Leikstjóri:John A. Davis. Að-
alraddir (enska): Julia Roberts, Nicolas
Cage, Meryl Streep, Paul Giamatti. Ís-
lenskar: Rafn Kumar Bonifacius, Hjálmar
Hjálmarsson, Inga María Valdimarsdóttir,
Pétur Einarsson, Valdimar Flygenring,
Rúnar Freyr Einarsson, o.fl. 90 mín.
Bandaríkin 2006.
Maurahrellirinn – The Ant Bully

Sæbjörn Valdimarsson
Teiknimynd Maurahrellirinn er, að
sögn gagnrýnanda, gerð fyrir börn
og virðist bærileg skemmtun fyrir
yngsta aldurshópinn.