Morgunblaðið - 08.10.2006, Page 30

lífshlaup
30 SUNNUDAGUR 8. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
á bakinu upp úr skipunum. Í þetta
völdust aðeins sterkustu og hraust-
ustu menn. Árið 1944 hafði hann
fengið sér vörubíl, 1937-módel af
Ford, keypti hann af kunningja sín-
um. Hann hafði ekki mikið upp úr
þeim kaupum, notaði bílinn mest við
uppskipunina.“
Var hann fallegur maður?
„Ég skal sýna þér mynd af hon-
um,“ svarar Guðbjörg og réttir mér
mynd í ramma.
„Mjög myndarlegur,“ segi ég.
„Já, en ég hafði ekki áhyggjur
þótt hann umgengist bæði menn og
konur, það gerum við öll. Ég sagði
við þennan ágæta mann sem spurði
mig í kerskni hvort ég væri ekki af-
brýðisöm: „Ef hann er ekki orðinn
fullorðinn þá verður hann það aldr-
ei!“ Ef fólk ætlar að lifa bílífi þá ger-
ir það það. Hann áreiðanlega réðst
ekki á konur.“
Samningaleiðina þarf að fara
Var fólk trúlyndara áður?
„Já, því er nú verr og miður að
það vantar trygglyndi víða í okkar
samfélagi. Það er sama með hverj-
um maður býr, það verður alltaf að
fara samingaleiðina ef vel á að tak-
ast.
Hjónaband foreldra minna var
gott, nema hvað erfitt var hjá þeim á
kreppuárunum eins og fyrr sagði.
Þegar úr tók að rætast fékk pabbi
því framgengt að jörðin varð með
erfðaábúð og leigan greidd í pen-
ingum. Um sama leyti breytti hann
nafninu í Lækjartún. Nú búa tvö
systkini mín þar.“
Hvar bjugguð þið hjónin í Reykja-
vík?
„Við giftum okkur 7. apríl 1951
hjá séra Bjarna, það var yndislegt,
og svo hófum við búskapinn á Rauð-
arárstíg 22. Það hús hafði bóndi
minn keypt ásamt móður sinni og
stjúpa. Ég hef verið spurð hvernig
mér líkaði í Reykjavík og svaraði því
svo að ég hefði verið alltof löt til að
búa þar, ég nennti ekki að pikka á
götunum í Reykjavík, kaupstaðir
eru ekki fyrir mig, ég er sveita-
manneskja.
Það kann að hafa haft áhrif að
maðurinn minn vildi ekki að ég ynni
úti eftir að við giftum okkur.“
Eignuðust þið fljótt börn?
„Já, við eignuðumst dreng 3. sept-
ember 1951, en hann dó í fæðingu,
það var mjög sárt – svo sárt að ég
vildi ekki eignast barn mörg ár á eft-
ir, hafði ekki kjark til þess. Árið
1959 eignuðumst við telpu. Þá vor-
um við flutt í sveit fyrir nokkuð
löngu. Bóndi minn var að hjálpa föð-
ur mínum að keyra hey og hittu þeir
þá þann sem átti landið sem þeir
voru að heyja á. Hann sagðist vilja
selja landið, bauð þeim það til kaups.
Þeir komu svo heim og sögðu frá
þessu. „Því ekki að kaupa það,“
sagði ég. „Meinar þú þetta?“ sagði
maðurinn minn. Það gerði ég sann-
arlega og það varð úr að drifið var í
að kaupa þetta land. Það hét áður
Haugakotsland og hafði verið í eyði í
nokkur ár. Við sóttum um að gefa
því nýtt nafn og fengum það –
Ljónsstaðir heitir það nú. Við kom-
um þangað bara með tjald og prímus
og fórum að byggja. Við komum
þangað alkomin 7. júlí 1954 klukkan
hálfsex að morgni. Snemma vetrar í
verkfallinu höfðum við byggt skúr
sem við fluttum svo að Ljónsstöðum
sumarið eftir. Hann var lengi not-
aður sem gripahús. Það var mikið
mál að flytja hann, þurfti að tjakka
hann upp á tunnur man ég var, allt
gekk vel þangað til við vorum komin
heim undir túnið, þá sökk skúrinn,
en það hafðist að tjakka hann upp og
koma grjóti undir hjólin. Það gekk
fjöllunum hærra í sveitinni að við
værum rugluð – ef ekki albrjáluð,
svona hagaði fólk sér ekki eins og
við. En maður var alinn upp við alls
kyns brask. Við vorum svo í tjaldinu
um sumarið meðan við vorum að
byggja íbúðarhúsið á Ljónsstöðum.
Tjaldið hafði ég saumað sjálf í
Reykjavík, það var ágætlega rúm-
gott. Þegar komið var fram í sept-
ember gátum við flutt inn í húsið
þótt ekki væri það fullbúið. Við vor-
um með litla kolavél í húsinu en
samt var svo kalt fyrst að við frusum
nærri föst við koddana. Í þennan bæ
var notaður að hluta harðviður frá
varnarliðinu, það var erfitt að negla
nagla í þetta ameríska timbur, það
var svo hart. En þetta varð á end-
anum ágætt hús, við einangruðum
það með steinull um veturinn.
Fyrstu níu árin vorum við rafmagns-
laus, fólkið í kring öfundaði okkur
þegar rafmagnið fór, þá var glamp-
andi olíuljós hjá okkur.
Við byrjuðum búskapinn með 28
lömb um haustið, tvær kýr fengum
við hjá pabba og mömmu og tvo
kálfa.“
Misstu dóttur á þriðja ári
En var Leó ánægður með þessi
umskipti?
„Hann var orðinn slæmur í fót-
unum, hann sagði sjálfur: „Ég væri
löngu dauður ef konan hefði ekki
platað mig austur í sveit.“ Hann var
líka orðinn þreyttur á pjakkinu á
götum Reykjavíkur og þótti upp-
skipunin slítandi vinna.
Haustið sem við fluttum austur
fékk hann leyfi til að kaupa nýjan
vörubíl og við fórum út í það. Við
keyrðum á honum möl í veginn heim
að bænum, áður höfðum við tínt allt
það grjót sem við gátum í undirlag.“
Hinn 16. janúar 1959 fæddist þeim
Guðbjörgu og Leó dóttirin Guðborg
Lea.
„Við misstum þessa stúlku
tveggja og hálfs árs,“ segir Guð-
björg.
„Ég hefði ekki eignast fleiri börn
hefði ég ekki verið orðin ófrísk þeg-
ar við misstum hana,“ bætir hún við.
En hvernig dó þessi litla telpa?
„Æ, það var hörmulegt, við vorum
fjögur þarna, við bæði foreldrarnir,
systir mín og snúningadrengur. Við
höfðum rekið nokkrar kindur inn og
tókum ullina af þeim. Telpan var
aldrei vön að víkja frá okkur og
henni þótti svo gaman að kindunum.
En orðin tala ekki, – hún bara hverf-
ur á einu augnabliki og við uppgötv-
um að hún er horfin, eins og hún hafi
gufað upp. Við stirðnuðum upp og
skildum ekki neitt, svo fórum við öll
að leita. Hún hafði farið niður í
skurð. Það var eins og henni hefði
verið kippt burtu frá okkur. Þetta
var harmleikur.
Þetta var afskaplega skýrt barn,
það er eins og þeim sem eitthvað er
betur gefið en öðrum sé sérlega
hætt. Feigum verður ekki forðað eða
ófeigum í hel komið. Það er varla
hægt að tala um þetta. Þegar við
fundum hana lét ég hana á hægri
öxlina á mér, höfuðið niður og þrýsti
að brjóstinu á henni en það þýddi
ekki, hún var farin.“
Fáum mánuðum eftir lát telp-
unnar fæddist þeim hjónum sonur.
„Ég var óskaplega hrædd um
hann og ekki að ástæðulausu. Hann
varð snemma mikið klifurdýr, við
byggðum víggirðingu um bæinn til
þess að gæta hans. En hann gróf sig
undir girðinguna með skóflunni
sinni og skreið út, yngri bróðir hans
var þá ársgamall. Sá eldri opnaði
hliðið fyrir þeim yngri, sem ekki var
seinn á sér að skríða út. Í fyrsta
skipti sem þetta gerðist vorum við
að vinna okkar verk í fjósinu en
höfðum auga með drengjunum á
meðan, þeir sluppu samt svona út en
það vildi svo vel til að í sama bili
komu tvær konur í heimsókn og þeir
komu með þeim í fjósið til okkar, það
var ekki gleðiefni fyrir okkur að þeir
hefðu sloppið úr girðingunni. Við
urðum líka að setja girðingu í kring-
um mjólkurkælinn, það var ekki
þægilegt að eiga við þetta. Ólafur
Guðlaugur fæddist 22. desember
1961 og Tyrfingur Kristján 20. apríl
1963 en yngsta barnið var telpa,
Guðrún Björg, hún fæddist 3. des-
ember 1965.“
Guð hefur verið mín
akkerisfesti
Barnsmissirinn reyndi mikið á
þau hjónin bæði. „Hárið á okkur
báðum tók að grána, ekki eldri en
við vorum. En ég var og er trúuð,
það hefur bjargað mér gegnum lífið,
ég er alveg viss um það,“ segir Guð-
björg.
„Þótt maður væri fullur af angist
og sársauka hafði maður alltaf von
og traust og fékk styrk,“ bætir hún
við.
„Þegar við systkinin vorum
krakkar og þurftum að fara erfið
einstigi í myrkri gerðum við það sem
mamma hafði sagt, leiddumst og
báðum bænir og þetta gekk. Guð
hefur alltaf verið mín akkerisfesti.
Tvíburasystir móður minnar var
sanntrúuð kona, ljósmóðir, hún
gerði ýmis læknisverk fyrir til-
verknað æðri afla, hún hét Guðrún
og bjó á Hverfisgötu 60 í Hafnar-
firði. Hún var sérstakur þjónn
Drottins. Pabbi veiktist og fór suður
sárþjáður af taugagigt til að leita
læknis. Hann fór aldrei lengra en til
Guðrúnar. Hún bað fyrir honum og
snerti við honum og hann varð heil-
brigður. Hann kom gangandi austur
í glampandi sólskini – með byrðar.
Guðrún hjálpaði og mér þegar ég
lamaðist 24 ára gömul. Ég var á
hestbaki, hesturinn sökk í mýri, ég
lamaðist og það varð að bera mig í
teppi frá hestinum. Heim var ég
flutt í hestakerru. Þegar Guðrún
móðursystir kom og lagði höndina
yfir bakið þar sem sársaukinn var
fann ég fyrir hita og sársaukinn og
lömunin hurfu. Ég fann aldrei fyrir
þessu framar, hvernig sem ég þræl-
aði. Drottni er enginn hlutur ómátt-
ugur. Svona er þetta, það getur hver
sem er orðið fyrir hverju sem er, við
eigum ekkert inni.“
Guðbjörg bjó á Ljónsstöðum í
rösk 42 ár.
„Þar eignaðist ég börnin mín og
þar ólust þau upp og þar búa þau öll
ennþá. Dóttirin og maður hennar
tóku við búinu en synirnir reka þar
bílaverkstæði. Sumir vöruðu mig við
þessu en ég sagði: „Það er nú bara
svo með okkur, ef við getum ekki
haft samskipti við fólk á eðlilegan
máta, gert samkomulag, þá er sama
hvar maður fer, maður verður alls
staðar í vandræðum.“
En fannst henni ekki erfitt að fara
frá Ljónsstöðum niður á Selfoss?
„Nei, mér hefur aldrei fundist erf-
itt að fara neitt. Ég ákvað þetta
sjálf, sagði við dóttur mína: „Ég get
ekki meira.“ Svo flutti ég og hef ekki
litið aftur. Ég hef aldrei þurft að
berjast við sjálfa mig. Fyrst var ég í
íbúð en svo komst ég hingað og líkar
hér vel.“
Sjálfstæðisfólk í merg og bein
Ég spyr út í pólitíkina á Ljóns-
stöðum?
„Við vorum ekkert pólitísk, bara
ákveðin,“ svarar Guðbjörg að
bragði.
„Við vorum og erum öll sjálfstæð-
ismenn í merg og blóð. Við viljum
ráða okkar ráðum og hafa sjálfstæði
í landinu. Einu sinni var verið að
ræða um pólitík við stjórnarskipti,
ég sagði: „Það er nákvæmlega sama
hverjir verða í stjórn, þeir hafa enga
möguleika aðra en skipta þeim fjár-
munum sem til eru.“
Það hafa aldrei flökrað að mér
neinir útúrdúrar, ég hef sagt og segi
enn: „Hvenær hefur skánað stjórn-
arfar í landinu þegar vinstriflokkar
hafa komist að, hafa þeir ekki alltaf
valdið glundroða og upplausn? Dav-
íð hefur á seinni árum staðið veru-
lega upp úr að mínu mati og áður
Ólafur Thors. Bjarni Benediktsson
var líka traustur maður.“
En hvernig líst Guðbjörgu á horf-
urnar núna?
„Ingibjörg Sólrún var mjög hort-
ug þegar hún ætlaði sér bæði að
vera borgarstjóri og forsætisráð-
herra, en hún hefur skánað. Við eig-
um ekki að ætla okkur um of, það
yrði bara einræði.
Það er stundum hollt að fá rass-
skelli, kannski hafa stjórnarflokk-
arnir verið of lengi núna. Ég bið
bara Guð að gefa okkur þá stjórn
sem verður okkur til mestrar bless-
unar. – En ég ætla að kjósa Sjálf-
stæðisflokkinn, það verða aldrei
meiri framfarir en þegar hann er við
stjórn. Ég vil engan hringlandahátt
og fólk á að krefjast af sjálfu sér,
ekki heimta af öðrum.“
Ekki hafa öll eggin
í sömu körfu
Hvað með atvinnumálin á landinu,
t.d. stóriðjuna?
„Mér finnst að það eigi ekki að
hafa öll eggin í sömu körfunni, það á
að nota landið í sem mestri sátt.
Meðan fiskurinn var allt í öllu fór
verðið á honum upp og niður, – álið
hefur farið upp og niður eins og
hann. Ekkert er til sem er varanlegt
í þessum efnum. Mér finnst heldur
ekki spennandi að flytja inn svona
mikið af útlendingum. Ég er ekkert
að flagga mínum skoðunum en ef ég
er spurð þá stend ég fast á mínu.
Annað er það sem mér líst ekki á,
börn nútímans fá ekki þá festu og
aðhald sem þau þurfa. Þau eru látin
ráfa um í stefnuleysi og það setjast
fyrir í litlu hjörtunum sárindi sem
brjótast út í alls konar vandræðum,
svo sem eiturlyfjaneyslu. Það er
heldur ekki gott að sortéra fólk í
dilka, ungviðið fær ekki það sem það
þarf frá eldra fólkinu, – samteng-
inguna frá kynslóð til kynslóðar. Við
missum mikið úr þjóðarsálinni við
þetta, það hefur myndast bil sem
erfitt virðist að brúa.
Í sveitinni var festa og ekki allt
svífandi í lausu lofti, menn gátu
reiknað með þessu, þetta fundu
Fjölskyldan í Lækjartúnum F.v. Guðmundur, Guðmunda, Sæbjörg, Fjóla, móðirin Margrét, með Guðrúnu, fyrir
ofan Árni og Guðbjörg, Tyrfingur, Júlíana og faðirinn, Tyrfingur situr með Svein. Efst er Halldóra Jónsdóttir,
móðursystir Guðbjargar, og Salbjörg dóttir hennar.
Morgunblaðið/SverrirHeima Myndir af fjölskyldu og vinum prýða veggina á heimili Guðbjargar.
’Áföllin hafa þroskaðmig, þótt þau hafi verið
sár meðan á þeim stóð.
Þjáningin kennir okkur
að hafa samkennd með
öðrum.‘