Morgunblaðið - 08.10.2006, Qupperneq 32

ópera
32 SUNNUDAGUR 8. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Í
umsögn um Brottnámið úr
Kvennabúrinu, óperuna eftir Moz-
art sem frumsýnd var í Íslensku
óperunni um liðna helgi, sagði Jón-
as Sen gagnrýnandi Morgunblaðs-
ins að Bjarni Thor Kristinsson
bassasöngvari hafi verið „í einu
orði sagt stórkostlegur“ sem tyrk-
neski ráðsmaðurinn Osmín. Jónas
bætti við að ekki hefði aðeins söngurinn verið
magnaður heldur væri Bjarni sjálfur „svo sann-
færandi í þessu hlutverki, bæði fyndinn og samt
illgjarn og villimannslegur, að lengi verður í
minnum haft“.
Skeggjaður bassasöngvarinn sem situr and-
spænis mér á kaffihúsinu og hlær svo hjart-
anlega með þessari ofurdjúpu röddu er ekkert
sérstaklega villimannslegur. Það var unun að
hlýða á glæsilega rödd hans hljóma á Íslandi að
nýju en snjall gamanleikurinn sem hann sýndi í
óperunni kom þó ekki á óvart. Ekki gömlum
skólafélaga úr Fjölbrautaskóla Suðurnesja, sem
fylgdist þar með Bjarna njóta sín á leiksviði og
lék að auki með honum í skólahljómsveit. Og
fékk að standa með honum í bassaröðinni í
skólakórnum. En síðan eru liðin 20 ár og í rúm-
an áratug hefur Bjarni Thor flakkað milli
óperuhúsa í Evrópu, þar sem þakklátir áhorf-
endur hafa fengið að njóta leikrænna tilburða
hans og þessarar djúpu raddar. Og svei mér þá,
það er eins og röddin sé alltaf að dýpka.
Snýst ekki hér um peninga og völd
– Þú varst lagviss á ryþmagítarnum fyrir 20
árum en engan okkar grunaði að þú yrðir
óperusöngvari.
„Nei, eins og þú manst fékk ég ekki einu sinni
að syngja bakraddir,“ segir Bjarni. „Ekki frek-
ar en Jóhann Smári Sævarsson, þáverandi
bassaleikari og nú bassasöngvari. Við vorum
greinilega ekki búnir að finna okkur á þessum
tíma. Seinþroska tónlistamenn.“
– Er ekki sagt að bassasöngvarar séu oft
seinþroska?
Bjarni hlær – eins og Gunnar Birgisson á
sterum, sagði skólabróðir okkar presturinn um
þessa rödd. „Við erum ekki seinþroska, heldur
eins og góð vín. Maður nýtur þeirra betur þegar
þau þroskast. Bassarnir batna með aldrinum.“
– Ertu hættur að spila á gítarinn?
„Nei, nei. Ég glamra ennþá á hann, en get
ekki sagt að mér hafi farið fram.“
– Við fórum aldrei nærri því að slá í gegn í
hljómsveitinni en þér tókst það í söngnum.
„Mig dreymdi aldrei um að slá í gegn. Ég
hafði bara gaman af tónlist. Ég hef ekki síður
áhuga á að vera á sviði og leika. Mér finnst sú
hlið ekki hafa minna vægi. Eins og þú manst þá
stofnuðum við leikfélag í Fjölbrautaskólanum
og það var kannski sá þáttur sem fékk mig til að
gera alvöru úr söngnáminu, ég sá að þar kæm-
ist ég kannski á svið.“ Hann brosir.
– Þú fannst þig líka strax vel í kórnum.
„Já, en ég var samt kominn á þrítugsaldurinn
þegar ég byrjaði að læra að syngja. Ég var sam-
hliða því að kenna og í stjórnmálafræði í Há-
skólanum; til að byrja með var ég í söngnáminu
mér til skemmtunar. Ætli það hafi svo ekki ver-
ið svona einu ári áður en ég fór út í nám að ég
fór að upplifa það sem raunverulegan valkost í
lífinu að verða óperusöngvari. Ég fór til Vínar
árið 1994.“
– Komstu strax á samning við óperuhús eftir
námið?
„Ég náði ekki að klára skólann. Strax fyrsta
veturinn fór ég að syngja með litlum óperu-
félögum í Vín. Þegar mér var svo boðinn samn-
ingur þegar ég var á þriðja ári í skólanum var
bara að hrökkva eða stökkva. Það var ekki hægt
að segja nei við tilboðinu og halda áfram að læra
tónfræði til fullnustu. Enda erum við söngvarar
aldrei spurðir að því hvað við séum búnir að
læra. Við erum eins og íþróttamenn; það er ár-
angurinn sem skiptir máli. Ef þú stendur þig á
sviðinu eru allir ánægðir, sama hvaða bakgrunn
þú hefur. Á sýningu þarf maður alltaf að reyna
að ná því besta fram.
Metnaður og ástríða eru svo nauðsynleg í list-
inni. Þess vegna finnst mér mjög gaman að
koma hingað heim að syngja í Óperunni, hér
snýst þetta ekki um peninga og völd, eins og
sums staðar vill verða raunin, heldur er fólk
virkilega að reyna að gera flotta óperusýningu.
Allir í húsinu leggja sig fram. Ef leikstjórinn
gerir til dæmis athugasemdir við kórinn á æf-
ingu reynir kórinn að gera betur. Ef þetta væri
hins vegar stórt óperuhús úti í heimi gæti kór-
inn alveg eins hlegið að leikstjóranum; þau
væru bara í vinnunni.“
Blótað á tyrknesku
– Þú færð að syngja mikið í þessari rullu, sem
Osmín.
„Þetta er eitt af þremur stærstu hlutverk-
unum í Brottnáminu. Þetta er annars það hlut-
verk sem ég hef sungið oftast á sviði, fimmta
eða sjötta uppfærslan. Samt er ég alltaf að
kynnast nýjum hliðum á verkinu. Það er alltaf
blæbrigðamunur á því hvernig tónlistin er túlk-
uð og svo er mikill munur á því hvernig sen-
urnar eru settar upp. Ég hef meira að segja
sungið uppfærslu þar sem hluti af samtölunum
var á tyrknesku. Ég þurfti að læra að blóta á
tyrknesku! Ég æfði mig reglulega á kebab-
stöðum í Berlín; fór með línurnar þegar ég
pantaði mér tyrkneskan skyndibita. Við mis-
góðar undirtektir.“ Aftur hlær Bjarni þessum
djúpa hlátri. Hann heldur síðan áfram:
„Ég held að tvær lykilástæður séu fyrir því
hversu vel sýningin gengur upp hér. Óperan tók
réttilega sénsinn á því að hafa samtalssenurnar
á íslensku og svo hefur leikstjórinn, Hayes, sem
er mjög góður, greinilega skynjað vel íslenska
leikhússál. Ég sá Macbeth sem hann setti upp
hér í fyrra, það var þrusugóð sýning.
Það er ekki auðvelt að setja óperur upp hér á
landi, þar sem hefðin er ekki mjög sterk og að-
stæðurnar eins og þær eru. Hayes gaf okkur
talsvert lausan tauminn með senurnar okkar og
þannig blómstra samstarfsmenn mínir, eins og
Snorri Wium. Hann er mikill listamaður og
kómiker. Þegar ég fylgist með honum á sviðinu
finnst mér alltaf að hann gæti verið að leika í
farsa eða barnasýningu í Þjóðleikhúsinu. Hann
er eins konar Árni Tryggvason óperunnar.“
Sjaldnast í hlutverki elskhugans
– Þú ert að nálgast fertugsaldurinn. Er ekki
oft sagt að bassar séu upp á sitt besta upp úr
fertugu?
„Jú og svo halda bassar sér oft góðum í tals-
vert langan tíma. Þegar þeir eldast gerir það
ekki svo mikið til þótt röddin láti eitthvað á sjá,
þá bíða okkar bara önnur hlutverk. Yfirleitt
hættir bassasöngvarinn ekki að syngja fyrr en
hann nennir ekki lengur að vinna.“
– Hvað ert þú búinn að syngja mörg hlutverk
á sviði?
„Þau eru ekki nema um fjörutíu, fimmtíu. Ég
vona að þeim fjölgi, smátt og smátt. Það er ekki
gott að vera að læra mörg í einu.“
– Þú hleypur á milli ólíkra verka, Mozarts og
Wagners.
„Það kann að virka óvenjulegt, miðað við háu
raddirnar, en er ekki óvenjulegt hjá bassa-
söngvurum. Kristinn Sigmundsson gerir þetta
líka; ég er að syngja svipuð hlutverk og hann.
Við erum með Mozart, Wagner og Strauss á
takteinunum.“
– Af hverju er bassinn svona oft í hlutverki ill-
mennisins, eins og Osmíns?
„Er illmennið ekki alltaf karlmannlegt?“ spyr
Bjarni á móti og önnur augabrúnin lyftist upp í
spurn. „Það eru til eitt og eitt illmenni sem eru
veimiltítur en flest illmennin eru alvöru karl-
menn. Þess vegna er djúpa röddin sett í það.
Ekki satt?“
– Eru tenórar þá meiri kveifar?
Bjarni brosir. „Auðvitað er öfundsvert hvað
mikið af fallegum aríum hefur verið skrifað fyr-
ir tenóra. Þær myndu ekki hljóma neitt verr
þótt þær væru skrifaðar fimmund neðar, en af
einhverjum ástæðum eru þær skrifaðar svona
háar.
Það er líka til mikið af fallegri tónlist fyrir
bassann, en hún er ekki eins þekkt.
Við erum sjaldnast í hlutverki óhamingju-
sama elskhugans, frekar að við skemmum fyrir
elskendunum. Eða við erum pabbinn eða prest-
urinn; ef borgarstjóri eða drykkjumaður eru
kallaðir til, þá eru þeir bassar. Það er sjaldan
sem pabbinn er tenór.“ Svipurinn gefur sterk-
lega til kynna að Bjarna litist ekki á föður sem
lægi hátt rómur.
Sannkölluð banalega bassanótnanna
– Þú ert lengi hér heima að þessu sinni og
ekki bara að syngja í Óperunni. Um næstu helgi
syngurðu í Eddu Jóns Leifs. Það er langur veg-
ur milli Jóns og Mozarts.
„Tónlistarlega er langt þarna á milli en radd-
lega er ekki svo mikill munur. Osmín er mjög
djúpt hlutverk, bassahlutverkið hjá Jóni Leifs
er gríðarlega djúpt. Sennilega dýpsta bassa-
hlutverk sem hefur verið skrifað; það dýpsta
sem ég hef séð. Einn djúpur tónn á eftir öðr-
um.“ Bjarni hristir höfuðið og ekki fer á milli
mála að Edda er spennandi áskorun.
„Ég hef sýnt kollegum mínum nóturnar og
enginn þeirra hefur fyrr séð svo djúpa legu á
bassanum – þetta er sannkölluð banalega!“
Hann skellir uppúr. „Þetta er algjör háls-
brjótur. En að öllu gamni slepptu, þá er það
góður eiginleiki í fari tónlistarmanna að geta
skipt á milli tónlistartegunda; beint úr Mozart í
Jón Leifs.
Í lok mánaðarins ætla ég að kíkja aðeins inn
hjá Fóstbræðrum þegar þeir halda upp á 90 ára
afmælið og taka lagið. Ég hef oft komið fram
með þeim og þykir mjög vænt um þann góða
kór. Svo eru óperutónleikar með Jónasi Ingi-
mundarsyni og þremur öðrum söngvurum í
Salnum, sem ég hlakka mikið til. Seinna í vetur
kem ég líka fram einn á ljóðatónleikum í Saln-
um með Jónasi. Í ljóðasöngnum er það bara þú
sjálfur að flytja tónlist. Það er einni slæðunni
færra milli þín og áheyrenda. Það er innilegra
form en óperan og þú getur ekki falið þig á bak
við eitthvert hlutverk. Í ljóðasöng ert þú nær
áheyrendum og það er hollt fyrir söngvara: Það
eru bara þú, tónlistin og áheyrendur. Engir
búningar eða ljós – engin trix.“
Eins og að vera í Smugunni
– Óperusöngvari eins og þú lifir miklu flökku-
lífi. En þú ert að íhuga að flytja aftur til Íslands.
„Ég er að spá í að flytja aftur heim. Ég er bú-
inn að vera í 12 ár úti og eftir að hafa verið
óvenjulega lengi hér heima núna, í níu vikur,
finn ég vel hvað ég er mikill Íslendingur í mér.
Þrátt fyrir veðurfarið og alla neysluna togar
landið í mig.
Það er í sjálfu sér ekki mikill munur á því að
fljúga héðan eða af meginlandinu til að vinna í
nokkrar vikur við eitthvert óperuhúsið.“
– Það hlýtur að skipta miklu máli að hafa góð-
an umboðsmann.
„Ég prísa mig sælan að hafa lent hjá mjög
góðri skrifstofu. Ég er ekki kominn í þá stöðu að
dagatalið mitt fyllist af sjálfu sér um ókomna
tíð. Það væri gaman að geta alfarið valið sjálfur
verkefnin, en dagatalið hefur samt alltaf fyllst.
Ég hef alltaf verið upptekinn frá því ég byrjaði
á samningi og stundum getað valið úr verk-
efnum. Ég hef getað leyft mér að segja nei.“
– Þú byrjar veturinn hér í Íslensku óperunni,
síðan …
„… er ég með tvær uppfærslur á Rósaridd-
aranum í Þýskalandi, ég hef sungið báðar áður, í
Dortmund og Berlín. Svo tekur sannkallaður
menningarpakki við: ég verð í tvo mánuði í
Barcelona, mánuð í Feneyjum og tvo mánuði í
minni gömlu góðu Vínarborg.“
– Þú ert látlaust á vegum úti.
„Þetta er eins og að vera í Smugunni! Bara
aðeins betra veður.“ Og aftur brýst hann fram
þessi djúpi dillandi hlátur bassans.
Illmennin eru alvöru karlmenn
Morgunblaðið/Einar Falur
Bassasöngvarinn „Ég hef ekki síður áhuga á að vera á sviði og leika,“ segir Bjarni Thor.
Morgunblaðið/Golli
Rustinn Bjarni Thor, í hlutverki Osmíns,
þjarmar að Snorra Wium.
Tónlistarunnendur á meg-
inlandi Evrópu hafa síðasta
áratuginn fengið að njóta
drynjandi bassaraddar
Bjarna Thors Kristinssonar í
helstu óperuhúsum álfunnar.
Þessa dagana túlkar hann
ráðsmanninn Osmín í Ís-
lensku óperunni, með eft-
irminnilegum tilþrifum. Einar
Falur Ingólfsson ræddi við
gamla hljómsveitarfélagann.
» Yfirleitt hættir bassasöngv-
arinn ekki að syngja fyrr en
hann nennir ekki lengur að
vinna.
efi@mbl.is