Morgunblaðið - 07.01.2007, Page 37

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 2007 37
mikið um innihald þeirrar þjónustu sem bæði aldr-
aðir og öryrkjar eiga heimtingu á að fá.
Þegar starfsmaður ritstjórnar Morgunblaðsins
heimsótti nokkur dvalarheimili fyrir aldraða fyrir
ári kom það sjónarmið aftur og aftur fram í við-
tölum við starfsfólk að bygging slíkra stórhýsa,
þar sem öldruðu fólki er safnað saman, væri tíma-
skekkja. Í stað þess að leggja milljarða í fjárfest-
ingar í slíkum byggingum ætti að leggja áherzlu á
að gamla fólkið gæti búið á heimilum sínum en
fengi þjónustu þar á staðnum. Í stað þess að
byggja stórhýsin, sem kostar milljarða að byggja
og halda við, ætti að byggja upp öfluga heimaþjón-
ustu.
Þegar þetta er sagt sýnist það skynsamlegt. En
umræður á opinberum vettvangi um slíka grund-
vallarstefnubreytingu í málefnum aldraðra hafa
ekki verið miklar. Það er hins vegar ástæða til að
þær fari fram. Því hér væri um grundvallarstefnu-
breytingu að ræða.
Hver er afstaða stjórnmálaflokkanna til slíkrar
stefnubreytingar? Hver er afstaða samtaka aldr-
aðra til þessara mála? Þetta er eitt af þeim málum
sem eiga að vera í brennidepli umræðna í kosn-
ingabaráttunni í vor og bæði þingmenn og ráð-
herrar verða að vera tilbúnir að taka þátt í þeim
umræðum.
Það hefur líka verið lögð áherzla á að byggja yf-
ir öryrkja og vafalaust hefur þorri þeirra þak yfir
höfuðið þótt það sé svartur blettur á samfélagi
okkar að á undanförnum árum hafa borizt fréttir
um að allt að 100 geðfatlaðir einstaklingar séu á
götunni. Árni Magnússon, þáverandi félagsmála-
ráðherra, lagði hins vegar með myndarlegum
hætti drög að því að úr yrði bætt.
En hvað um innihaldið í lífi þessa fatlaða fólks?
Getur verið að verulegur hluti þess húsnæðis
sem fatlað fólk býr í sé fyrst og fremst geymslu-
staðir sem er illa við haldið og þar sem viðunandi
þjónusta er ekki til staðar?
Umræður um málefni öryrkja eru oft sérkenni-
legar. Það er of mikið sagt að talað sé niður til
þeirra í opinberum umræðum en spurningarnar
eru háværar um hvers vegna svo margir öryrkjar
séu á Íslandi. Hvers vegna eru svona margir of-
beldisfullir unglingar á Íslandi? Hvað er það í
samfélagsgerð okkar sem veldur því að svo margir
einstaklingar eiga við geðfötlun að stríða? Er ekki
meiri ástæða til að spyrja þessarar spurningar?
Hver er rót vandans?
Hin mjúku mál
Þ
au málefni sem hér hafa verið rædd
eru stundum flokkuð í hópi svo-
nefndra „mjúkra“ mála. En það er
ekkert mjúkt við þau þegar teppinu
er lyft upp og kíkt undir það. Þá
blasir við veruleiki sem þorri þjóð-
arinnar vill sennilega ekki horfast í augu við eða
heldur að ekki sé til.
Partur af þessum vandamálum er einfaldlega
fátækt. Sumt af því fólki sem þarf á reglulegri
þjónustu í heilbrigðiskerfinu að halda er einfald-
lega fátækt á nútímamælikvarða okkar Íslend-
inga. Hið sama á við vissa hópa meðal aldraðra og
öryrkja. Og við getum ekki verið þekkt fyrir þá fá-
tækt á sama tíma og við veltumst um í ríkidæmi.
Mjúku málin eiga að verða eitt helzta umræðu-
efni frambjóðenda í kosningabaráttunni. Hún
þjónar tilgangi ef hún getur orðið til þess að at-
hyglin beinist að þessum málaflokkum og að um-
ræðurnar leiði fram skynsamlega stefnumörkun
sem almenn samstaða getur orðið um.
Það kann vel að vera að stjórnmálamennirnir
eigi erfitt með að breyta um takt og tón og taka
upp umræður um þessi mál og önnur slík. En þeir
verða að gera það.
Hinir ofbeldisfullu unglingar sem skilja ekki
hvað þeir eru að gera þegar þeir ráðast á annað
fólk og ganga þannig að því að það sem gerist á
nokkrum mínútum verður aldrei aftur tekið,
hvorki hjá fórnarlambi né árásarmanni, eru aug-
ljóst merki um sjúkt þjóðfélag. Hið sama má segja
um ómerkilega umræðuhætti landsmanna og ekki
sízt fjölmiðla sem virðast telja að mannasiðir eigi
ekki við þegar hið ritaða orð kemur til sögunnar.
Falinn veruleiki í lífi margra aldraðra og ör-
yrkja er líka til marks um sjúkt þjóðfélag. Sam-
félag sem vill ekki horfast í augu við sjálft sig.
Samfélag sem þorir ekki og vill ekki tala um hin
raunverulegu vandamál í kringum okkur. Þetta er
samfélag í sálarkreppu ekkert síður en ungling-
arnir sem vikið var að í upphafi.
»Ein af ástæðunum fyrir þessum breyttu áherzlum er auð-vitað sú að okkur hefur tekizt svo vel að byggja upp hinar
efnahagslegu undirstöður þjóðfélags okkar en kannski höfum
við gleymt að líta í kringum okkur í þeirri velgengni. Ríkidæmi
okkar skiptir hins vegar engu máli þegar horft er til ástandsins
á götum Reykjavíkur.
rbréf
Morgunblaðið/G. Rúnar
Skemmtileg birta við gamla kirkjugarðinn.