Morgunblaðið - 15.02.2007, Blaðsíða 30
30 FIMMTUDAGUR 15. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
NÓG KOMIÐ AF MÆLINGUM,
NÚ ÞARF AÐGERÐIR
Reykjavíkurborg gerði ekkertmeð niðurstöður mælinga,sem gerðar voru við fjölda
leikskóla fyrir tæpum áratug og
sýndu að svifryksmengun var þar
víða yfir heilsuverndarmörkum. Þær
komu varla til umræðu í hinu póli-
tíska kerfi borgarinnar.
Forsíðufrétt Morgunblaðsins um
þetta efni hefur greinilega valdið
einhverjum titringi í borgarkerfinu,
sem reynir að bera fyrir sig að
Reykjavíkurborg hafi nú samt verið í
forystu í baráttu gegn svifryksmeng-
un. Og það er rétt, svo langt sem það
nær. Það dugir bara ekki til.
Foreldrar barna á leikskólum eiga
ekki gott með að hugsa til þess að
mengun við leikskóla barna þeirra sé
yfir þeim mörkum, sem talin eru for-
svaranleg með tilliti til áhrifanna á
heilsu þeirra, hér í „borg hreina
loftsins“.
Það má hugsanlega virða þeim til
vorkunnar, sem um málið véluðu í
borgarkerfinu á valdatíma Reykja-
víkurlistans, að vitneskja og vitund
um skaðsemi svifryksmengunar var
ekki eins útbreidd fyrir áratug og nú
er. Nýjar rannsóknir, sem m.a. hefur
verið sagt frá í greinum Baldurs
Arnarsonar, blaðamanns hér í Morg-
unblaðinu, sýna hins vegar að svif-
ryk frá umferðaræðum hefur skað-
leg áhrif á lungu barna og
ungmenna.
Þetta mál er engu að síður vand-
ræðalegt fyrir þá, sem á þessum
tíma töluðu mikið um umhverfismál,
en virðist hafa skort pólitískt þrek til
að bregðast við sláandi niðurstöðum
um mengun við leikskólana, þar sem
börn leika sér úti á hverjum degi.
Núverandi borgarstjórnarmeirihluti
hefur hins vegar tækifæri til að gera
meira en að mæla og skoða með því
að grípa til aðgerða sem duga til að
draga úr svifryksmenguninni.
Tillögur starfshóps umhverfisráð-
herra, sem skilaði skýrslu fyrir
stuttu, ættu að geta orðið leiðarvísir
í því efni. Hópurinn ræddi m.a. um
möguleika á að þvo göturnar til að
skola af þeim svifrykið og um eflingu
almenningssamgangna. Árangurs-
ríkasta aðgerðin til að minnka svif-
ryk er þó væntanlega að draga úr
notkun nagladekkja.
Svifryksmengun minnkaði merkj-
anlega í Ósló í lok síðasta áratugar,
þegar borgaryfirvöld tóku upp
nagladekkjagjald. Hér á landi blasir
við að leggja annaðhvort slíkt gjald á
nagladekk eða gera það hagkvæm-
ara að aka á ónegldum dekkjum. Í
ljósi þess að nagladekk eru sjaldnast
nauðsynleg í innanbæjarumferð
ættu slíkar aðgerðir að geta dregið
verulega úr nagladekkjanotkun og
þar með svifryksmengun.
Svo mikið er víst að aðgerða er
þörf gegn þessum vanda. Málið snýst
ekki aðeins um mengun við leikskóla
þótt hún sé auðvitað sláandi. Það
snýst um loftgæði og lífsgæði í borg-
inni sem heild.
ÞÖRF SKÝRSLA UM
KYNÞÁTTAFORDÓMA
Skýrsla Evrópunefndar gegn kyn-þáttafordómum og skorti á um-
burðarlyndi um ástand þessara mála
á Íslandi má gjarnan verða stjórn-
völdum hér hvatning til að gera bet-
ur. Í frásögn Morgunblaðsins í fyrra-
dag af skýrslunni eru tínd til ýmis
atriði, sem hægt hefur gengið að
bæta úr þrátt fyrir miklar umræður
og gagnrýni undanfarin ár.
Eitt þeirra er að íslenzkukennsla
fyrir útlendinga sé ekki þeim að
kostnaðarlausu. Nú hillir loks undir
breytingar í þeim efnum; bæði verður
settur nýr kraftur í námsefnisgerð og
námskeiðahald og jafnframt dregið úr
kostnaði fyrir fólk, sem vill tryggja
sér þann aðgöngumiða að íslenzku
samfélagi, sem góð kunnátta í tungu-
málinu er. Morgunblaðið hefur áður
bent á að útgjöld til íslenzkukennslu
fyrir útlendinga munu skila sér marg-
falt til baka í virkari þátttöku þessa
fólks í samfélagi og atvinnulífi og
færri vandamálum og árekstrum.
Annað er að erlendum ríkisborg-
urum verði veitt atvinnuréttindi milli-
liðalaust að uppfylltum skilyrðum, en
að það sé ekki gert í gegnum vinnu-
veitendur þeirra. Það kerfi, sem nú
gildir fyrir fólk frá löndum utan EES,
þýðir í raun að atvinnurekandinn hef-
ur öll ráð viðkomandi í hendi sér, sem
oft leiðir til þess að fólk segir ekki frá
því þótt brotið sé á rétti þess.
Þriðja atriðið er að börnum, sem
aðhyllast aðra trú en kristni, sé gef-
inn kostur á annars konar trúar-
fræðslu í skólum. Þótt ekki eigi að
draga úr kennslu um kristindóminn
verður að efla fræðslu um öll helztu
trúarbrögð heims, í þágu skilnings og
umburðarlyndis. Skólakerfið hefur
verið alltof seint að bregðast við í
þessu efni. Það sama á við um við-
brögð við brottfalli nemenda af er-
lendum uppruna sem oft tengist lé-
legri íslenzkukunnáttu þeirra. Ef
ungmenni af útlendum uppruna ljúka
almennt ekki framhalds- eða há-
skólanámi munu þau festast í lág-
launastörfum og aldrei eiga sömu
möguleika og innfæddir jafnaldrar
þeirra. Það væri bein ávísun á vand-
ræði sem ber fyrir alla muni að forð-
ast.
Í skýrslunni er vikið að þeirri stað-
reynd að múslimum á Íslandi hefur
gengið treglega að fá úthlutað lóð
fyrir mosku og íslamska menningar-
miðstöð. Það er nóg til af lóðum fyrir
slíka starfsemi og borgaryfirvöld í
Reykjavík eiga að sýna afstöðu sína
til fjölmenningarlegs samfélags í
borginni í verki með því að afgreiða
það mál hratt og örugglega.
ECRI-skýrslan veitir stjórnvöld-
um, fjölmiðlum og fleirum, sem hafa
áhrif á viðmót og afstöðu gagnvart
innflytjendum, þarft aðhald.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Sem samgönguráðherra ferég með það lögformlegaverkefni að marka stefnuum uppbyggingu og rekst-
ur samgöngukerfisins. Við þá
stefnumörkun þarf ég að taka tillit
til óska og þarfa almennings og at-
vinnulífsins í landinu öllu, horfa til
umferðar-, flug- og siglingaöryggis
og taka tillit til náttúrunnar og um-
hverfisins. Ég er mjög hreykinn af
því að hafa við gerð þessarar áætl-
unar fengið tækifæri til að marka
nýja sýn á uppbyggingu samgöngu-
kerfisins, sem er byggð á lögum um
umhverfismat áætlana,“ segir Sturla
Böðvarsson samgönguráðherra.
Hann mun í dag mæla fyrir tillögu
til þingsályktunar um samgöngu-
áætlun til ársins 2018 og sundurlið-
aðri áætlun til næstu fjögurra ára.
Nú fylgir umhverfismat í fyrsta
skipti með samgönguáætluninni.
Þar er m.a. fjallað sérstaklega um
hálendisvegi og er niðurstaða þess
sú, að meiri umfjöllun og almenn
umræða þurfi að fara fram um nýt-
ingu og skipulag hálendisins áður en
hægt verði að gera tillögur um lagn-
ingu heilsársvega um hálendið.
-Hvernig líst þér á nýjar áætlanir
um heilsársveg yfir Kjöl?
„Mér líst ágætlega á þessa stytt-
ingu leiðanna en ég hef áhyggjur af
áhrifunum á hálendið. Ég vil fara
mjög varlega og að fram fari umfjöll-
un um skipulag hálendisins og vand-
að umhverfismat. Ég hef óskað eftir
því að Ferðamálaráð fjalli um fyr-
irhugaðan hálendisveg á forsendum
ferðaþjónustunnar og að ég fái síðan
umsögn þess um hálendisveg. Ég vil
því ekki taka af skarið um þetta
verkefni fyrr en það hefur verið met-
ið gagnvart umhverfinu og skipulagi
á hálendinu og gagnvart áhrifum á
ferðamennsku. “
Auka uppbyggingu í flugi
Sturla segir að í samgönguáætl-
uninni séu mótaðar mjög skýrar lín-
ur til næstu ára og þar eru sett fram
meginmarkmið um greiðari sam-
göngur, hagkvæma uppbyggingu,
sjálfbærar samgöngur gagnvart um-
hverfinu, öryggi samgangna og já-
kvæða byggðaþróun, sem nú er í
fyrsta skipti sett fram sem markmið
í samgönguáætlun.
Umferðaröryggismálin eru sér-
staklega mikilvægt markmið að mati
Sturlu. „Nú gerum við ráð fyrir að á
næstu fjórum árum verði 1.763 millj-
ónum varið í sérstakar aðgerðir til
að bæta öryggi í samgöngum til við-
bótar við þær aðgerðir sem snúa að
vegagerð. Ég tel að þessi hluti sam-
gönguáætlunar sé mjög mikilvægur.
Ég legg mikla áherslu á þessi mál og
ekki síður á öryggismál flugs og sigl-
inga.
Í fluginu ber okkur að fylgja al-
þjóðlegum flugöryggisreglum. Við
höfum gert ýmsar breytingar á fyr-
irkomulagi þessara mála. Flug-
málastjórn Íslands hefur það hlut-
verk að sinna flugöryggiseftirlitinu
gagnvart flugrekendum, flugþjón-
ustu og með flugvöllum. Innanlands-
flugið er að aukast og það hefur orð-
ið algjör sprenging í
millilandafluginu. Þá má ekki
gleyma því að flugfélögin eru í útrás
og eru sérfræðingar okkar í flug-
öryggismálum á vegum Flugmála-
stjórnar Íslands á ferð um allan
heim að sinna skráningu og eftirliti
með flugvélum, sem eru skráðar hér.
Auk þess ber að nefna að við gerðum
samning við Flugstoðir ohf., sem er
hluti af samgönguáætluninni. Þar er
um að ræða bæði uppbyggingu og
rekstur flugvallanna og flugumferð-
arstjórnina á hafinu og við landið,
sem er geysilega mikilvægt verk-
efni. Við reiknum með útgjöldum
vegna þessa í samgönguáætluninni
samgöngunefnd Alþingis u
línur sem þarna eru lagðar
hvað sé tekist á um einstak
arkafla og forgangsröðun s
landsbyggðar og höfuðborg
hefur ekki verið deilt um ne
stefnumarkandi atriði,“ seg
„Það er rétt að þetta er m
aðarfull áætlun og ástæðan
atvinnulífið og almenningu
inu kalla á betri samgöngur
að við Íslendingar höfum ek
því að verja ekki fjármunum
byggingu samgöngukerfisi
þeirrar skoðunar að núna s
að því að setja mikla fjármu
göngumálin og að önnur ve
verði að bíða.“
-Við erum hér að tala um
kvæmdir sem samtals vega
30% af vergri landsframlei
engin ástæða til að hafa áhy
þensluáhrifum?
„Á síðasta kjörtímabili va
mjög mikið í samgöngumál
tókum ákvörðun um það í r
isstjórninni að hægja á ferð
vegna áhrifa af uppbygging
unnar. Það má því segja að
bygging samgöngumannvir
hafi fengið það hlutverk að
þensluáhrif framkvæmda m
framkvæmdum var frestað
Núna tel ég að komið sé að
uppbygging samgönguman
anna fái aukið rými og að h
verði á öðrum framkvæmdu
efnahagslífið krefst þess. M
alveg ljóst að við verðum að
þess að stöðugleikinn haldi
lít svo á að bráðnauðsynleg
hrinda þessari samgönguáæ
framkvæmd vegna atvinnu
Það er t.d. kvartað undan m
flutningskostnaði. Ástæðan
vegirnir þola ekki flutninga
við þurfum að grípa til þung
markana. Þungir flutninga
á milli landshluta með dagv
ekki verður siglt með og þe
að sæta því að minnka mag
öxulþungatakmarkana, sem
þess að einingaverðið í flutn
hækkar. Það er algerlega ó
anlegt. Ég er því þeirrar sk
að atvinnulífið og almennin
landinu þurfi á því að halda
förum í þessar miklu framk
sem er í raun bylting í samg
málum. Ef á þarf að halda v
og einnig fyrir nokkurri uppbygg-
ingu í flugvöllunum. Þannig verður
t.d. suðvestur/norðaustur flug-
brautin í Keflavík, sem hefur verið
lokuð, tekin í notkun á sama tíma og
við munum loka samsvarandi braut
á Reykjavíkurflugvelli.
Við gerum einnig ráð fyrir að unn-
ið verði að lengingu flugvallarins á
Akureyri á árunum 2008 og 2009. Á
öðru og þriðja tímabili samgöngu-
áætlunar [2011-2014 og 2015-2018]
verði metin þörfin fyrir lengingu Eg-
ilsstaðaflugvallar og ráðist í end-
urbætur flugvalla á Þingeyri og
Bíldudal,“ segir Sturla og bendir
einnig á fyrirhugaðar framkvæmdir
við nýja samgöngumiðstöð á Reykja-
víkurflugvelli. „Öll þessi verkefni
eru í samgönguáætlun og með þess-
ari stefnumótun mörkum við þá
skýru línu að við viljum auka upp-
byggingu í flugi.“
Sturla rifjar upp að þegar núgild-
andi lög um samgönguáætlun 2002
voru sett, hafi framkvæmdir við
vegi, flugvelli og hafnir verið teknar
saman í eina samgönguáætlun og þá
hafi verið tekin ákvörðun um að
draga saman seglin í uppbyggingu
hafnanna. „Við áætluðum ekki fjölg-
un hafna en með bættum vega-
samgöngum og tengingu milli hafn-
arsvæða yrði rekstur hafnanna
hagkvæmari.“
Ekki séu því neinar stór-
framkvæmdir fyrirhugaðar við hafn-
argerð á næstu tólf árum, að undan-
skilinni mögulegri ferjuhöfn í
Bakkafjöru. Hins vegar verði hvergi
slegið af við að bæta aðstöðu í höfn-
um, s.s. við endurbætur, dýpk-
unarframkvæmdir o.fl., sem nauð-
synlegar eru vegna þróunar
fiskiskipaflotans og breyttra þarfa
hans fyrir þjónustu í höfnum.
Stærsta einstaka verkefnið á
þessu sviði í samgönguáætlun er
möguleg gerð ferjuhafnar í Bakka-
fjöru, sem á að geta verið tilbúin
2010 og smíði nýrrar Vest-
mannaeyjaferju. Sturla segir að
nefnd sem hann skipaði, undir for-
ystu Páls Sigurjónssonar, verkfræð-
ings og fyrrum forstjóra Ístaks, hafi
lagt það til sem fyrsta valkost að
byggð yrði ný ferjuleið milli Eyja og
Bakkafjöru. Í samgönguáætlun sé
gert ráð fyrir ákveðinni fjárupphæð
vegna þessa en stefnt er að því að
bygging og rekstur Bakkafjöruferju
eigi sér stað í einkaframkvæmd.
Öryggismál siglinga eru stór hluti
samgönguáætlunar og segir Sturla
að gert sé ráð fyrir hertu og auknu
eftirliti með siglingum við strendur
landsins. ,,Árið 2003 fékk ég sam-
þykkt lög um Vaktstöð siglinga sem
hefur aukið öryggi og eftirlit við
strendur landsins en Vaktstöðin
fylgist með umferð skipa við strend-
ur landsins.“
Sturla segir að ganga megi út frá
stóraukinni skipaumferð við landið á
næstu árum, ekki síst mikilli aukn-
ingu ferða flutningaskipa til og frá
landinu vegna stóriðju.
Mikla fjármuni í samgöngur
-Heildartekjur og framlög til sam-
gönguáætlunar á næstu tólf árum
eru ríflega 380 milljarðar kr. Óhætt
er að fullyrða að um sé að ræða um-
fangsmestu samgönguáætlun sem
litið hefur dagsins ljós hér á landi og
sett eru metnaðarfull markmið.
Hversu stefnumarkandi er áætlun af
þessu tagi sem lögð er fram stuttu
fyrir kosningar og nær að auki yfir
þrjú kjörtímabil?
„Ég tel að hún sé mjög stefnu-
markandi,“ segir Sturla. „Reynslan
er sú, að þegar fyrsta samgöngu-
áætlunin var samþykkt 2003 og hún
síðan endurskoðuð 2005, var sú tólf
ára áætlun afgreidd nánast sam-
hljóða. Það hefur verið mikil sátt í
Ísland verður
Lagðar eru línur um stórtækar framkvæmdir í
samgöngumálum á næstu árum í nýrri sam-
gönguáætlun til 2018. Ómar Friðriksson ræddi
við Sturlu Böðvarsson samgönguráðherra.
Samgöngur „Núna tel ég